دولت مسعود پزشکیان وزارت نفت را در وضعیتی تحویل گرفت که موضوعات مرتبط با خرید و فروش نفت، محرمانه اعلام شده است. این موضوع تحلیل دقیقِ آینده اقتصاد وابسته به نفت ایران را دشوار خواهد کرد. قیمت نفت ایران و موضوعات محرمانه بنا بر پیگیری‌های تجارت‌نیوز از وزارت نفت، از سال ۹۷، بحث خرید و فروش نفت، مقاصد، قیمت و میزان تولید و فروش آن محرمانه شده و گزارش به نهادهای بالاسری منتقل می‌شود، اما انتشار عمومی پیدا نمی‌کند. این موضوع نیز به دلیل سوءاستفاده‌هایی که ممکن است رخ دهد، رسانه‌ای نمی‌شود و انتشار عمومی پیدا نمی‌کند. در همین زمینه تنها هر آماری که از مراجع رسمی بیان می‌شود قابل استناد است که آن هم به صورت جزئی و به‌تفکیک اعلام نمی‌شود. اما آمارهایی از مراجع غیررسمی یا اظهارنظر کارشناسان و مسئولان متعدد تاکنون منتشرشده که در ادامه به آن می‌‎پردازیم. قیمت نفت سنگین ایران، در روز چهارشنبه ۷ شهریور 1403، 75.94 دلار و قیمت نفت سبک ایران، 76.15 دلار است. قیمت نفت سنگین ایران در هفته گذشته کاهش 2.93 درصدی پیدا کرده است. اما نکته درخور توجه آنجاست که صادرات نفت ایران با ارقامی پایین‌تر از رقم منتشرشده فروخته می‌شود. تخفیف نفتی بنا بر آماری که رویترز در اردیبهشت سال جاری منتشر کرد، ایران هر بشکه نفت خام را با 15 دلار تخفیف به چین فروخته که منجر به پس‌انداز 4.22 میلیارد دلاری چین شده است. از سوی دیگر مجید انصاری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، در نشستی خبری در تیرماه سال جاری، از تخفیف ۱۵ تا ۳۰ دلاری در هر بشکه و میانگین ۲۰ دلار در هر بشکه تخفیف خبر داده است. به گفته او، روزانه ۲۶ میلیون دلار به چین تخفیف می‌دهند. پیشتر فرشید شکرخدایی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: «هزینه کل تخفیف صادرات نفت یعنی انتقال، جایگزینی و عدم اهرم‌ شدن و... روی هم ۳۰ درصد است. اما تخفیف مستقیم ۳۰ درصد نیست. حرف هر دو طرف صحیح است. آنها می‌گویند ما ۳۰ درصد تخفیف نمی‌دهیم که درست می‌گویند و از طرف دیگر گفته می‌شود هزینه تهاتر ۳۰ درصد بالاتر است که این نیز درست است. در واقع مجموع این عوامل ۳۰ درصد می‌شود. اگر تحریم‌ها برداشته و FATF نیز پذیرفته شود، درآمد ایران با فرض همین قیمت نفت، ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند.» نکته جالب توجه در این زمینه آن است که ارز حاصل از فروش نفت، عمدتاً در قالب کالا به کشور بازمی‌گردد. از طرفی با تخفیف‌های گسترده و از طرف دیگر با وصول نشدن این درآمدها، عملاً درآمد ارزی ایران به‌شدت کاهش یافته است. مشتریان نفتی ایران چین همواره بزرگ‌ترین مشتری نفتی ایران بوده است و تخفیف‌های اعلام‌شده، عمدتاً تخفیف‌هایی است که به چین داده می‌شود. از سوی دیگر، رویترز در گزارشی که مرداد سال جاری منتشر شد، ادعا کرد با وجود تداوم تحریم‌ها علیه ایران، تهران مقاصد و مشتریان جدیدی برای محموله‌های کوچکی از نفت خام خود مانند بنگلادش و عمان پیدا کرده است. بنا بر آمار ارائه‌شده از سوی منابع غیررسمی، ازبکستان، عراق، ترکیه، امارات و پاکستان نیز از مقاصد نفتی ایران هستند. با این حال همچنان چین بزرگ‌ترین خریدار نفتی ایران است و انحصار خرید نفت ایران از سمت چین، ایران را در فروش نفت آسیب‌پذیر می‌کند. ظرفیت تولید و صادرات نفت آخرین آمار منتشرشده از سوی وزارت نفت، آمار سال 95 است. بر اساس گزارش شرکت ملی نفت، ظرفیت تولید روزانه نفت ایران در سال 1395، حدود چهار میلیون بشکه بوده است. طبق آخرین آماری که جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم، در ششم تیرماه سال جاری اعلام کرد، از ابتدای سال ۱۴۰۳، میانگین تولید نفت‌ خام کشور سه میلیون و ۵۷۰ هزار بشکه گزارش شده است. بنا بر ادعای اوجی، صادرات نفت خام در سال 1403 به سالانه ۵۶۵ میلیون بشکه و همچنین ارزش صادرات نفت‌خام و میعانات گازی نیز به ۳۶ میلیارد دلار رسیده است. شایان ذکر است ادعای مسئولان همواره افزایش تولید و صادرات نفتی در دولت سیزدهم بوده است اما توجه به میزان تخفیف‌های نفتی و رقم واقعی میزان صادرات نفتی در این زمینه، باید در کانون توجه قرار گیرد. در غیر این صورت، هر تحلیلی اساساً غلط بوده و بدون توجه به تمامی جنبه‌های موضوع، صورت گرفته است. برای مطالعه بیشتر صفحه سوخت و انرژی را دنبال کنید.
