چرایی اهمیت آسیای مرکزی برای ایران / خیز ایران برای مهار ترکیه

به گزارش تجارت‌نیوز، طی دو سال گذشته، تهران به دنبال افزایش نفوذ خود در آسیای مرکزی بوده است زیرا باور دارد که تغییرات در منطقه را باید در راستای منافع ملی خود هدایت و بازتعریف کند. یوگنی ترویتسکی، محقق ارشد فعال در مرکز تحقیقات اوراسیا در این باره می‌گوید که تاجیکستان، کشوری که برخی از ویژگی‌های فرهنگی اش با ایران مشترک است، از منظر تهران بازیگری کلیدی است که می‌تواند کمک کند تا ایران به اهداف منطقه ای اش دست یابد.

چرا آسیای مرکزی برای ایران با اهمیت است؟

به باور ترویتسکی، تهران برای گسترش توجه خود به آسیای مرکزی شش دلیل دارد؛ دلایلی که دوشنبه با توسل به آن ها می توان نتیجه گرفت که دوشنبه می تواند برای تهران متحد مهمی برای دستیابی به اهدافش باشد.

اوراسیا ریویو به این شش دلیل پرداخته و در این باره نوشته است که دلیل نخست ریشه در دغدغه های تهران دارد؛ دغدغه هایی که ماحصل تضعیف موقعیت روسیه در آسیای مرکزی به دلیل تمرکز مسکو بر جنگ در اوکراین است. از منظری دیگر نفوذ فزاینده ترکیه در منطقه به ویژه از طریق آذربایجان و همچنین در ترکمنستان، تهران را برآن داشته تا معادلات بازی را تغییر دهد.

در کنار این دو مقوله، نگرانی ایران این است که بی‌ثباتی در افغانستان به بی‌ثباتی در آسیای مرکزی منجر شود و به درگیری در مرزهای ایران و ورود سیل پناهجویان به این کشور منجر گردد.

ایران همچنین موضع غرب گرایانه دولت پاکستان در ارتباط با آسیای مرکزی را رصد می کرده و همزمان معتقد است که با پیوستن به سازمان همکاری شانگهای، اکنون در موقعیت بهتری برای دستیابی به اهدفش در قیاس با سایر کشورهای آسیای مرکزی قرار دارد. در نهایت تهران به این نتیجه رسیده که با عادی سازی روابط با عربستان سعودی، می تواند توجه را از جنوب به شمال معطوف کند و در نتیجه بهتر می تواند بر کشورهای آسیای مرکزی تأثیر بگذارد.

همکاری ایران با تاجیکستان

در حالی که دولت ایران در وهله اول می‌خواهد اطمینان حاصل کند که کشورهای آسیای مرکزی به متحدان ترکیه تبدیل نشوند و بی‌طرف بمانند و آماده گسترش روابط تجاری با همه کشورهای منطقه باشند، در همین چارچوب ایران به همکاری با تاجیکستان توجه ای ویژه دارد.

تومسک، ترویتسکی خاطرنشان می کند که «در میان همه کشورهای آسیای مرکزی، تاجیکستان از نظر فرهنگی به ایران نزدیکتر است» هرچند به لحاظ مذهبی و زبانی تفاوت هایی میان دو بازیگر وجود دارد.

ترویتسکی ادامه می دهد، علیرغم عوامل محدودکننده، «در چند سال گذشته، دو کشور در حال توسعه همکاری های سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی-فنی بوده اند»، از جمله افتتاح کارخانه هواپیماهای بدون سرنشین ایران در تاجیکستان و اعلام برنامه هایی برای توافق جهت مقابله با رادیکالیسم.

از جمله اقداماتی که تهران و دوشنبه قبلاً بر سر آن توافق کرده اند، تجدید پروازهای مستقیم بین دو کشور، تشکیل شورای سرمایه گذاری مشترک و گسترش چشمگیر سرمایه گذاری ایران در تاجیکستان، قبل از هر چیز در بخش نفت و همچنین زیرساخت ها است. پروژه هایی مانند تکمیل تونل اندزوب در همین قاب قابل تبیین است.