تغییر باورنکردنی در بازار پسته؛ ترکیه جای ایران را می‌گیرد

الهام میرمحمدی: ایران و ایالات متحده آمریکا دو کشور اصلی تولید و صادرکننده پسته در جهان هستند؛ به‌گونه‌ای که حدود 70 تا 80 درصد تولید سالانه پسته در اختیار این دو کشور است.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از بی‌بی‌سی، سه کشور سوریه، ترکیه و افغانستان به ترتیب رتبه سوم تا پنجم را در تولید پسته به خود اختصاص داده‌اند.

طی دهه‌های اخیر ارزش غذایی پسته مورد توجه بیشتری قرار گرفت و به دنبال آن تقاضا برای این محصول بیشتر شد. رقابت دو کشور امریکا و ایران در این زمینه رشد و شکوفایی این صنعت چند میلیاردی را به همراه داشت.

در 40 سال گذشته تولیدکنندگان ایرانی با فشارهای ناشی از تحریم‌ها، تعرفه‌ها و محدودیت‌ دسترسی به سیستم مالی جهانی مواجه بوده‌اند.

اگرچه پسته در لیست تحریم‌های بین‌المللی قرار نداشت اما محدودیت کشاورزان و تولیدکنندگان برای دسترسی به ابزارهای مالی و پرداختی، مانعی بزرگ بر سر راه آنها بود.

صنعت پسته در ایران قدمتی هزار ساله دارد. در امریکا اما پسته‌کاری در دهه 1930 میلادی و با کاشت بذر پسته ایرانی آغاز شد.

پس از انقلاب اسلامی ایران و تشدید تنش‌ها میان دو کشور، کاشت پسته در امریکا رونق گرفت و طی سال‌ها تحریم‌ بین‌المللی علیه ایران، امریکا به بزرگ‌ترین صادرکننده پسته در جهان تبدیل شد.

با امضای توافق هسته‌ای در اوایل سال 2016 اما، تنها نفت نبود که به بازارهای جهانی سرازیر شد. پسته از جمله محصولات ایران بود که صادراتش به تمامی کشورها ساده‌تر شد.

موج هوای خشک و گرم در سواحل غربی امریکا در سال 2014 موجب شد که نیمی از محصول پسته این کشور از میان برود. خشکسالی در این سال قیمت پسته کالیفرنیا را از 3 دلار به ازای هر پوند (حدود 453 گرم) به 5 دلار افزایش داد.

در عوض در این سال عملکرد پسته ایران قوی‌تر شد. به خصوص در بازارهایی نظیر چین ایران موفق شد پسته خود را با بهای کمتری -حدود 0.2 دلار به ازای هر 453 گرم- به فروش برساند.

به طور کلی، قیمت پسته از سال 2002 و به دنبال افزایش تقاضای جهانی برای آن روند افزایشی به خود گرفت. تبلیغات فراوان در مورد ارزش غذایی آن موجب شد، طبقه متوسط در کشورهای در حال توسعه هم از این میوه استقبال کنند.

اما افزایش تقاضا در چین، کلیدی‌ترین عامل رشد این صنعت بوده است. تنها در بازه زمانی 2008 تا 2013، واردات پسته چین از ایالات متحده 146 درصد افزایش یافت.

پسته ایران اما مزیت‌هایی بر پسته ایالات متحده دارد. اول آنکه طعم پسته ایرانی از پسته امریکایی متفاوت است.

از سوی دیگر، موقعیت جغرافیایی ایران تجارت جهانی پسته، به خصوص صادرات به چین را تسهیل می‌کند. ایران به سادگی می‌تواند با استفاده از سیستم حمل‌ونقل ساده‌تر، بازار چین را در اختیار بگیرد.

با این حال، خروج ترامپ از برجام بار دیگر تهدیدی برای صنعت پسته ایران است. تحریم‌های جدید امریکا ایران را در رقابتی ناعادلانه و نابرابر قرار می‌دهد.

به عنوان مثال، ایالات متحده تعرفه 241 درصدی برای واردات پسته از ایران اعمال کرده است و به عبارتی می‌توان گفت واردات پسته از ایران تقریبا غیرممکن است.

با وجود این، تنها تحریم‌ها نیستند که مانعی بر سر راه شکوفایی این صنعت در ایران محسوب می‌شوند.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که با توجه به خشکسالی و گرمای بی‌سابقه در استان کرمان، خسارات جدی به محصولات پسته وارد شده و انتظار می‌رود، کاهش 80 درصدی در صادرات پسته ایران وجود داشته باشد.

بر اساس آخرین برآوردها، در سال 2019 احتمالا ترکیه مقام دوم در تولید پسته را به خود اختصاص خواهد داد و ایران به جایگاه سوم تنزل می‌کند.