«تجارت‌نیوز» از اولویت‌های عباس عراقچی در سیاست خارجی ایران گزارش می‌دهد:
نحوه آزادسازی دارایی‌های تهران در دوحه در مذاکرات وزرای خارجه ایران و قطر / توافق جدیدی بر پایه برجام در راه خواهد بود
تهران از غیبت مقامات عالی‌رتبه مسکو و پکن در مراسم تحلیف پزشکیان ناخشنود است / عراقچی پس از عراق به یکی از کشورهای امارات یا عربستان سفر خواهد کرد
عباس عراقچی روز دوشنبه با نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر دیدار و گفت‌وگو کرد. گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین موضوعات بحث شده در نشست دوجانبه، نحوه برداشت ایران از دارایی‌های بلوکه‌شده کشورمان در دوحه بوده است.
عراق مقصد نخستین سفر خارجی عباس عراقچی خواهد بود و پس از آن، برنامه سفر به یکی از کشورهای واقع در حاشیه جنوبی خلیج‌فارس را در دستور کار دارد و شنیده‌ها حاکی از آن است که یکی از کشورهای امارات یا عربستان مقصد بعدی عراقچی خواهد بود.
ایران با ارائه طرحی خواستار برداشت از دارایی‌های مسدودشده خود در قطر است
عباس عراقچی وزیر خارجه ایران روز دوشنبه با «شیخ محمد بن عبد الرحمن آل ثانی» نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر دیدار و گفت‌وگو کرد. گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین موضوعات بحث شده در نشست دوجانبه، نحوه برداشت ایران از دارایی‌های بلوکه‌شده کشورمان در دوحه بوده است؛ درخواست برگزاری نشست مشترک میان ایران و قطر از سوی دستگاه سیاست خارجی کشورمان مطرح شده بود؛ ایران با ارائه طرحی خواستار برداشت از دارایی‌های مسدودشده خود در قطر است تا علاوه بر امکان خرید کالا‌ها و محصولات مورد نیازش بتواند بخشی از آن را به صورت نقدی (کَش) وارد کشور کند. از آنجا که قطری‌ها خود رأساً امکان تصمیم‌گیری در این زمینه را ندارند، باید در دیدار با مقامات آمریکایی خواسته ایران را در میان بگذارند.
پاسخ به اسرائیل حتمی است / تهران قطعاً پاسخی همگام با منافع ملی خود به تل‌آویو خواهد داد
دستگاه سیاست خارجی کشور در کنار پیشیرد موضوع نحوه برداشت از دارایی‌های انسدادشده کشورمان، در کشورهای دیگر در حال برنامه‌ریزی برای اقدام متقابل ایران در رابطه با ترور «اسماعیل هنیه» در خاک خود است. این بحث نیز یکی از مهم‌ترین مواردی است که در دستور کار دستگاه سیاست خارجی کشور قرار دارد و شاید بتوان گفت اصلی‌ترین برنامه دستگاه دیپلماسی پیش از ورود به موضوعات دیگر به شمار می‌رود. همان‌طور که عراقچی در گفت‌وگوی ویژه خبری عنوان کرده بود، این پاسخ «به صورت دقیق، حساب‌شده و مدیریت‌شده خواهد بود و در زمان مناسب و به شیوه مناسب انتقام گرفته می‌شود». او در جای دیگری نیز گفته بود: «وزارت خارجه در هماهنگی کامل با نیرو‌های مسلح خواهد بود و به گونه‌ای حرکت خواهیم کرد که منافع ملی، امنیت کامل و عزت ملی کشور به طور کامل محقق شود.»
رابطه با چین و روسیه / تهران از غیبت مقامات عالی‌رتبه مسکو و پکن در مراسم تحلیف پزشکیان ناخشنود است
با اینکه عراقچی در گفت‌وگوی تلویزیونی خود اظهار کرده بود: «ما روابط‌مان را با چین و روسیه و کشورهای دیگری که در شرایط سخت به‌مان کمک کردند نه‌تنها فراموش نمی‌کنیم بلکه روابط با آنها را محکم‌تر خواهیم کرد، گسترش خواهیم داد و سعی می‌کنیم ضوابط درست و معقولی هم برای آن طراحی و تدوین کنیم.» اما با این حال به نظر می‌رسد تهران از رویکرد مسکو و پکن در خصوص برخی از موضوعات دوجانبه ناراضی باشد.
اولین دلیل این نارضایتی غیبت مقامات عالی‌رتبه این کشور‌ها در مراسم تحلیف پزشکیان است؛ از چین «پنگ چینگ هوا» فرستاده ویژه رئیس‌جمهور شی جین پینگ و نایب‌رئیس کمیته دائمی مجلس ملی نمایندگان خلق چین و از روسیه هم «ویاچسلاو وولودین» رئیس مجلس دومای دولتی روسیه در این مراسم شرکت داشتند.
تهران انتظار داشت با توجه به روابط گسترده با مسکو و پکن مقاماتی در قامت نخست‌وزیر یا رئیس‌جمهور روسیه و چین در مراسم تحلیف رئیس کابینه چهاردهم ایران حضور پیدا کنند. علاوه بر این، ایران هنوز از رویکرد روس‌ها در به میان کشیدن پای تهران در جنگ اوکراین ناراحت است. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه سابق ایران پیشتر گفته بود: «آماده بررسی ادعای فروش پهپاد در جلسه مشترک با اوکراین هستیم؛ ما هیچ سلاح و پهپادی برای به‌کارگیری در جنگ اوکراین به روسیه نداده و نخواهیم داد.»
با وجود اینکه تهران مکرراً بر موضع خود در ارسال نکردن سلاح‌های ایرانی به قصد بهره‌برداری در جنگ اوکراین تاکید کرده است اما این گمان می‌رود که مسکو برای سرریز کردن تحریم‌های اعمالی غرب علیه روسیه بر ایران، به نحوی عمل کرده است تا نشان دهد تهران نیز هم‌راستا با مسکو در جنگ علیه کی‌یف مشارکت داشته است. البته باید به این نکته اشاره کرد که با وجود رویکرد‌های ناصواب روسیه و چین در ارتباط با ایران، مقامات دستگاه سیاست خارجی کشور دنبال این هستند که عراقچی در بهترین زمان ممکن به مسکو و پکن سفر کند.
فرجام برجام / توافق جدیدی بر پایه برجام در راه خواهد بود و خبری از احیای توافق پیشین هسته‌ای نیست
موضوع برجام و به عبارتی فرجام توافق جامع هسته‌ای ایران یکی دیگر از مواردی است که وزیرخارجه جدید ایران برای آن برنامه‌هایی دارد. او در عین حال که موضوع دستیابی به توافقی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران را مطرح می‌کند یادآور می‌شود: «اکنون احیای آن مذاکرات به آسانی گذشته نیست و این را باید همه بدانیم. شرایط بین‌المللی عوض شده است و در این فاصله جنگ اوکراین پیش آمده که تاثیرات عمیقی بر نگاه امنیتی اروپایی‌ها و به‌اصطلاح ترتیبات امنیتی بین‌المللی گذاشته است؛ جنگ غزه، حمله رژیم صهیونیستی و کشتاری که در آنجا صورت گرفته نیز شرایط منطقه را کاملاً دگرگون کرده است.»
وزیر خارجه ایران همچنین تصریح می‌کند: «تصویری که الان وجود دارد نسبت به تصویر گذشته، تصویر متفاوتی است. در خود برجام هم بعضی از تاریخ‌هایی که وجود داشته، گذشته است و لذا برجام به آن شکل فعلی که وجود دارد قابل احیا نیست، به تعبیری حتماً باید این سند دوباره باز شود، قسمت‌هایی از آن تغییر کند و این کار آسانی نیست. شما می‌دانید وقتی یک سندی باز می‌شود دیگر دوباره جمع کردن آن کار شاقی است.» موضوعاتی که در اظهارات عراقچی کمتر عنوان شد می‌تواند دربرگیرنده این موارد باشد.
کشورهای اروپایی به دلیل ورود ناخواسته ایران به جنگ اوکراین از سوی روسیه، چندان دل خوشی از تهران ندارند. علاوه بر این، ایران به دلیل پایبند نبودن به عهد کشورهای غربی در لغو تحریم‌ها در مسیر پیشرفت دانش هسته‌ای خود حرکت کرده و در حال حاضر هم به سبب تعداد سانترفیوژ‌ها و هم میزان غنی‌سازی اورانیوم در جایگاه بالاتری نسبت به زمان توافق برجام (۲۰۱۵) قرار دارد. در این میان باید اقدام دولت وقت آمریکا در خروج از برجام و اعمال تحریم‌های جدید در خلال سال‌های ۱۳۹۸ تا ۲۰۲۴ را نیز یادآور شویم. موضوعاتی که هر یک از آنها می‌تواند دلیلی بر تلاش برای دستیابی به توافقی جدید میان ایران و قدرت‌های بزرگ جهانی باشد. هرچند به گفته وزیر خارجه، «ایران در حال حاضر دو راهبرد خنثی‌سازی تحریم‌ها و رفع تحریم‌ها را هم دنبال می‌کند که بحث خنثی‌سازی تحریم‌ها اولویت بیشتری دارد».
رابطه با همسایگان / عراقچی پس از عراق به یکی از کشورهای امارات یا عربستان سفر خواهد کرد
رابطه با همسایگان یکی از مهم‌ترین رئوس کاری عباس عراقچی در دستگاه سیاست خارجی کشور است. بر همین اساس هم هست که او در نظر دارد پس از سفر به عراق در همراهی با مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور، به یکی از کشورهای تاثیر‌گذار در مناسبات منطقه‌ای یعنی عربستان یا امارات سفر کند. وزیر امورخارجه کشور سفر به امارات را از این لحاظ در دستور کار خود قرار داده که این کشور یکی از اصلی‌ترین شرکای اقتصادی ایران در منطقه به شمار می‌رود و در حوزه دیپلماسی اقتصادی همکاری‌های چشمگیری میان تهران و ابوظبی برقرار است.
برنامه عراقچی در مسائل منطقه‌ای با سرفصل «منطقه قوی» تعریف می‌شود. او دراین‌باره در گفت‌وگو با وزرای خارجه برخی از کشورهای همسایه گفته بود: «حرکت به سمت یک «منطقه قوی و متحد» از طریق گفت‌وگو، همکاری، هم‌افزایی و همدلی با کشورهای منطقه از اولویت‌های سیاست خارجی دولت چهاردهم است. شایان ذکر است با توجه به روابط بسیار نزدیک ایران با کشور‌هایی چون قطر و عمان، تهران درصدد است تا برخی از گره‌های موجود در حوزه دیپلماسی اقتصادی کشور در خصوص آزادسازی بخشی از دارایی‌های بلوکه‌شده کشورمان در این کشور‌ها را با مذاکرات فی‌مابین حل‌وفصل کند که سفر روز دوشنبه «شیخ محمد بن عبد الرحمن آل ثانی» نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر نیز در همین راستا تفسیر می‌شود.»
رابطه با اروپا و مذاکره با آمریکا / ایران پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، رابطه با اروپا را پیش می‌برد
در خصوص روابط ایران با اروپا، نقاط خاکستری در هر دو سوی این رابطه وجود دارد. همان‌طور که اشاره شد، اروپا بابت حضور ایران در جبهه روسیه در جنگ با اوکراین ناخشنود است و تهران نیز بر این موضوع تاکید می‌کند که اتحادیه اروپا چه در زمان خروج دونالد ترامپ از برجام و چه پس از آن هیچ‌گاه رویه و رویکرد شفافی در قبال ایران نداشته است.
هرچند عراقچی در گفت‌وگو با خبرگزاری «کیودو» ژاپن بر این موضوع نیز تاکید می‌کند که: «به دنبال مدیریت تنش‌ها با واشنگتن و بازسازی روابط با کشورهای اروپایی بر اساس یکسری شروط مانند کنار گذاشتن "رویکرد خصمانه" آنها و تلاش برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (احیای توافقی جدید بر مبنای برجام) و رفع تحریم‌هاست.»
بر اساس شنیده‌ها بهبود رابطه با اروپا نیز یکی از مهم‌ترین مواردی است که وزارت خارجه ایران تا ماه‌های منتهی به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، رسیدگی به آن را در دستور کار خواهد داشت؛ با توجه به نزدیک بودن برگزاری شصتمین انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و رقابت فشرده «کامالا هریس» کاندیدای حزب دموکرات با «دونالد ترامپ» کاندیدای جمهوری‌خواهان، به نظر نمی‌رسد فرصت چندانی برای انجام دور جدید مذاکرات تهران و واشنگتن باقی مانده باشد و تهران تصمیم گرفته است در این فرصت دوماهه (۵ نوامبر ۲۰۲۴/ ۱۵ آبان ۱۴۰۳) و مشخص شدن رئیس‌جمهور بعدی ایالات متحده، روابط خود را با اروپا به سرانجامی برساند.
قطعاً علاوه بر موضوعات مطروحه موارد دیگری چون روابط با کشورهای حوزه قفقاز یا همسایگان ایران در مرز‌های شرقی کشور، ارتقای روابط با کشورهای منطقه آفریقا و همچنین آمریکای لاتین، تلاش برای افزایش مشارکت ایران در گروه‌های منطقه‌ای و جهانی، پدیده ریزگرد‌ها، موضوعات پیرامون حقابه ایران در رابطه با افغانستان، بحث مبارزه با تروریسم، موضوع ترانزیت و استفاده از فرصت‌هایی که در این زمینه پیش روی کشور قرار دارد از دیگر مباحثی است که دستگاه سیاست خارجی کشور در گام‌هایی که برای حضور موثر در تحولات جهانی برمی‌دارد به آنها توجه خواهد کرد.
نظرات