دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه، با بیان اینکه برنامه هفتم عدالت محور نیست، گفت: آقای پزشکیان خیلی شرافت به خرج داد که گفت کشور یک قانون برنامه مصوب به نام برنامه هفتم توسعه دارد که من به آن پایبند هستم. اما حرف درست این است که ما برای نجات کشور، باید یقینا برنامه محور باشیم، اما برنامه هفتم، بی کیفیت ترین سند مصوب تاریخ برنامه ریزی ایران است. بنابراین باید به ایشان گفت از دریچه اولویتهایی که وعده دادی و شرافتت را گرو گذاشتی، این برنامه را زیر ذره بین بگذار. پایبندی به برنامه ای اداره کردن کشور، امتیاز بسیار بزرگی است اما بت کردن این برنامه به غایت بی کیفیت، یک خطر بزرگ است. فرصت محدودی برای کشور ایجاد شده دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که در محل نمایشگاه بین المللی تبریز سخن می گفت، با بیان اینکه در شرایط کنونی فرصت محدودی برای کشور ایجاد شده و همه خطیر بودن و پرمشکل بودن کشور را پذیرفته اند، خاطرنشان کرد: در روش شناسی توسعه، گفته می شود مسائل سطح ملی به مسائل سطح منطقه ای، بخشی و بنگاهی تقدم دارد و اگر در سطح ملی اوضاع خوب سامان پیدا نمی کنند، بخش ها، منطقه ها و بنگاه های بزرگ، هم نمی توانند دستاورد پایدار داشته باشند. بنابراین تصور دریافت رانتهای بزرگ با هدف ایجاد پایداری و ماندگاری، توهم بزرگ است. وی با بیان اینکه اگر قادر باشیم مسائلمان را درست ببینیم و برنامه های اصولی برای پیگیری اهدافمان دنبال کنیم، می توانیم از این فرصت تاریخی ، به نحو شایسته ای استفاده کنیم، در غیر این صورت، این شرایط می تواند به ضد خود تبدیل شود، گفت: میان توصیه های دینی و توصیه های توسعه ای، همراستایی وجود دارد برای نمونه ربا در توصیه های دینی مذموم است، چرا که برخورداری منهای تلاش و شایستگی را امکان پذیر می کند. بدترین شیوه دفاع از اسلام را با ربوی کردن همه عرصه ها در ایران، می توان توضیح داد این اقتصاددان به بخشهایی از کتاب «بانکداری، ربا و مسائل مالی در اسلام» نوشته دکتر شهید بهشتی اشاره کرد و با بیان اینکه اسم صورت بندی نظری که در این کتاب ارائه شده را «نظریه تعمیم یافته ربا» گذاشته ام، توضیح داد: از دیدگاه شهید بهشتی، هر نوع برخورداری مستقل از شایستگی و صلاحیت، حکم ربا دارد و همه کارکردهای ربا را در بازارهای سیاست، اجتماع و اقتصاد ایجاد می کند. این ارزش واکاویهای عمیق دارد و می تواند روزنه ای باشد که از نظر اسلامی هم بفهمیم که چرا بدترین شیوه دفاع از اسلام را به اعتبار ربوی کردن همه عرصه های حیات جمعی در ایران، می توان توضیح داد. مومنی با تاکید بر اینکه کانالیزه کردن رانتها، به یک منطقه به بهانه اینکه رئیس جمهور از آن منطقه است، هم اتلاف منابع بین نسلی عمومی است و هم اوضاع و احوال آن منطقه را بدتر می کند، اظهارداشت: درمورد آن استانهایی که در دوره روسای جمهور قبل، بر اساس این تصور، تلاشهایی کردند بررسی کنید که از نظر شاخصهای محیط زیستی و نابرابری و بی عدالتی و سطح فناوری تولیدی چه اوضاعی دارند! بنیانهای اندیشه ای معطوف به توسعه را محور قرار دهید وی با بیان اینکه از نظر دینی و علمی، گفته می شود در پاسخ به این پرسش که برای برون رفت از شرایط کنونی از کجا باید آغاز کنیم، پاسخ این است که بنیانهای اندیشه ای معطوف به توسعه را محور قرار دهید، ادامه داد: در جلد دوم از مجموعه شش جلدی بحثهای تفسیر قرآنی شهید بهشتی این تقدم وجه اندیشه ای از دیدگاه وحی، به عالی ترین شکل آمده و می گویند سرنوشت هر جامعه ای بر اساس تعالیم قرآن، بر حسب ظرفیتهای دانایی و اندیشه ای اعتلابخش می تواند توضیح داد. برجسته ترین متفکران بزرگ توسعه نیز حرفهای باکیفیت و تاریخ سازی عنوان کرده اند. اهمیت این تلاشها از سوی متفکران توسعه، در آنجا آشکار می شود که در 45 ساله گذشته، فقط در ایران، با اینکه بی سابقه ترین فراز و نشیبهای عملکردی و اندیشه ای را داشتیم، هنوز یک کتاب، که بتواند به صورت روشمند تجربه این فراز و فرودهای کمتر از نیم قرن را توضیح دهد، نداریم. اما اندیشمندانی هستند که تجربه 10هزار سال از تجربه را در مقیاس کل دنیا، زیر ذره بین گذاشته اند. رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد به بیان اینکه ذخیره دانایی بشر دائما به صورت برگشت ناپذیر در حال ارتقا است اما در عین حال با روندهای برگشت پذیری کارنامه کشورها هم روبرو هستیم، یادآورشد: یعنی اگر اکنون اوضاع و احوال ما خوب است، هیچ دلیلی بر اینکه در آینده هم اینگونه باشد، نیست و برعکس. این دلالت خیلی بزرگ دارد که متفکران بزرگ برای تشریح آن، عمق گذاشته اند و می گویند برای اینکه کار جامعه به جلو برود، دانایی شرط لازم است و نه کافی. شرط کافی این است که چقدر قابلیت دارید که از این ذخیره دانایی برگشت ناپذیر، استفاده کنید. گاه افراد و گروه ها و حاکمانی که قادر به اینده نگری و نگرش بلندمدت نیستند، منافع بلندمدت را قربانی منافع کوتاه مدت می کنند و بستر نهادی رانت محور را به بستر نهادی تولید محور ترجیح می دهند. در این شرایط، بخش اعظم دانایی های ذخیره شده، بلااستفاده می ماند و دانشهای ثمر بخس که به اعتلای جامعه و ارتقای کیفیتهای زندگی مردم منجر بم شود بی اعتنایی می کنند و به دانشهای بی ثمر تکیه می کنند. مومنی با بیان اینکه دانش بی ثمر، معطوف به خلاقیت و تولید نیست و معطوف به توزیع مجدد و جابجایی منافع رانتی از این سو به آن سو است، گفت: ما اکنون رو به رانت و پشت به خلاقیت و تولید فناورانه هستیم. تصمیم گیری درباره تولید، تصمیم گیری بلندمدت است و اگر بخواهد استمرار داشته باشد، به تضمین های بلندمدت سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و بین المللی نیازمند است.
