گزارش میدانی از یک شهرک صنعتی؛ بنگاه‌هایی که به انبار تبدیل شده‌اند

سمیه سایش: مشکلات بنگاه‌های صنعتی کوچک و متوسط تمامی ندارد. فعالان واحدهای صنعتی یک روز دغدغه چگونگی تامین منابع مالی بنگاهشان را برای ادامه فعالیت مطرح می‌کنند و بار دیگر عدم مدیریت در بخش‌های کلان اقتصادی مانعی برای توسعه فعالیت‌هایشان می‌شود که با برخی تصمیمات اشتباه و غیرضرور پازل برنامه‌های صنعتگران را در خود می‌پاشد.

امروز نیز نابسامانی در تعیین نرخ ارز، نحوه مالیات‌ستانی از سوی سازمان اداره امور مالیاتی کشور، چالش‌های مربوط به حوزه بیمه و اخذ سودهای کلان از طرف شبکه پولی و مالی کشور باعث شده که فعالان اقتصادی انگیزه خود را برای توسعه فعالیت‌ها از دست بدهند. حال «تجارت‌نیوز» به بهانه هفته صنعت به سراغ صنعتگرانی در یک شهرک صنعتی رفته تا از دغدغه‌های آنها به عنوان سَم کُشنده بنویسد.

«چرا مطابات صاحبان صنایع باوجود وعده‌های دولتمردان در راستای برطرف‌سازی چالش‌ها هر سال انباشت می‌شود؟» این پرسشی است که باوجود بازگوی چالش‌ها و دغدغه تکراری صاحبان بنگاه‌ها همچنان شاهد پابرجایی این معضلات در لایه‌های مختلف اقتصادی هستیم. مطرح کردن همین پرسش باعث شد تا سری به شهرک صنعتی اسماعیل‌آباد واقع در شهر قدس تهران بزنیم و از مطالبات آنها جویا شویم.

در جریان بازدید از این شهرک صنعتی همچنان نبض صنعت کُند می‌زد.صاحبان صنایعی که از میزان ظرفیت خود کاسته بودند و تنها هدفشان برای آمدن به بنگاه‌های صنعتی استقامت در این شرایط اقتصادی بود.

از آن‌سو باید گفت که تلنبار شدن مطالبات صنعتگران باعث شده برخی از صاحبان تولید که دیگر نایی برای ادامه فعالیت ندارند بخشی از بنگاه‌های خود را به جای توسعه بخش ثروت‌آفرین کشور تبدیل به انبار کنند. انبارهایی که تنها تارهای عنکوبت مهمانشان است.

مدیرعامل یک واحد صنعتی تابلو برق که از میزان ظرفیت خود کاسته، معتقد است که چالش‌های امروز صنعتگران به یک یا چند موضوع خلاصه نمی‌شود.

نیره رستگار در ادامه درباره وضعیت بنگاه‌های صنعتی می‌گوید: سالهاست که به دلیل افزایش قیمت تمام شده بسیاری از صاحبان تولید درب بنگاه‌های خود را به روی بازار بسته‌اند و دیگر توانی برای ادامه فعالیت ندارند.

او نسبت به سیاست‌های به کار گرفته شده از سوی مدیران دولتی گله‌هایی را مطرح می‌کند و می‌افزاید: عمده گلایه‌های ما از دست‌اندرکاران کشور این است که آنها از دغدغه حوزه تولید مطلع هستند اما گامی جهت برطرف‌سازی چالش‌ها برنمی‌دارند. این موضوع سوال‌های عدیده و بزرگی را در ذهن همگان ایجاد کرده است؛ چرا که فعالان صنعتی هر بار در جلسات تخصصی یا عمومی ایجاد وضعیت دشوار را برای مقام‌های مسئول ترسیم و بازگو کرده‌اند. هر سال به بهانه روز ملی صنعت معضلات از سوی صاحبان بنگاه‌ها برشمرده و راهکارهایی برای خروج از بحران در نظر گرفته می‌شود اما موضوعات مطرح شده تنها جنبه شعاری دارد و هیچ‌گاه نسخه‌ای عملیاتی برای برچیدن معضلات از سوی دستگاه‌های متولی و مسئول پیچیده نمی‌شود.

رستگار با طرح این پرسش که آیا تصمیم‌گیران از معضلات ایجاد شده در حوزه تولید آگاه نیستند، عنوان می‌کند که افراد مسئول به طور تمام و کمال از چالش‌های صنعت آگاه هستند اما به دلیل برخی منافع گروه‌ها قصد برطرف‌سازی چالش‌ها را ندارند.

دردسرهای نوسانات ارزی

از آنسو نوسانات نرخ ارز نیز باعث شده که صنعتگران میزان ظرفیت فعالیت‌های خود را کاهش دهند.

در این باره مدیرعامل یک واحد صنعتی در حوزه تولید قطعات آسانسور نیز درباره چالش‌های صنعت کشور می‌گوید که با نوسانات نرخ ارز بسیاری از بنگاه ها متضرر شدند و با حداقل ظرفیت مشغول به کار هستند. از طرف دیگر برای تامین مواد اولیه بخش صنعت صاحبان بنگاه‌ها به کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای کشورهای خارجی وابسته هستند و به عبارت دیگر مواد اولیه بنگاه‌ها به شکل وارداتی تامین می‌شود؛ این درحالی است که بسیاری از بنگاه‌ها برای دریافت مواد اولیه کالای مورد نظر را سال 96 ثبت سفارش کردند و حالا با آنکه چهار ماه از ابتدی سال 97 می‌گذرد باید اشاره کرد که گمرک با اعمال برخی برنامه‌های دست و پا گیر مانع ترخیص کالاها می‌شود.

احمد صالح دشتی با بیان اینکه مشکلات صنعتگران یک شبه ایجاد نشده است،می‌افزاید: مشکلات صاحبان بنگاه‌های صنعتی یک شبه پدید نیامده که بتوان یک شبه برای درمان آن نسخه پیچید. از طرف دیگر باید اشاره کرد که هیچ یک از تصمیم‌سازان دولتی فعالیت تولیدی نداشته‌اند و بنابراین با دغدغه‌های تولیدکنندگان از نزدیک آشنا نیستند. بنابراین با توصیف‌های انجام شده باید به سمت شایسته سالاری گام برداریم و گره‌های کور اقتصاد را با بکارگیری خرد جمعی برطرف سازیم.

بلوکه شدن منابع مالی صنعتگران

در ادامه برخی تولیدکنندگان قطعات خودرو از مشکلات خود سخن می‌گویند. برخی از آنها سالهاست علاوه بر تولید کالاهای باکیفیت محصولات خود را روانه بازار کشورهای اروپایی می‌کنند. بلوکه شدن منابع مالی صنعتگرانی که قابلیت صادرات دارند یکی از دغدغه‌های اصلی است که در این شرایط از زبان صاحبان بنگاه‌های صادرات‌محور مطرح می‌شود.

عضو هیات مدیره انجمن مهندسی ساخت و تولید با اشاره به نگرانی تولیدکنندگان درباره عدم تخصیص دلار و یورو به بنگاه‌های صنعتی صادرات محور می‌افزاید: امروز دولتمردان، ارز حاصل از فعالیت‌های تولیدی صادرات محور را به بنگاه‌ها تحویل نمی‌دهند. به‌واقع متولیان شبکه پولی و مالی در پاسخ به چرایی بلوکه شدن منابع مالی بنگاه‌های صنعتی معتقدند که ارز حاصل از صادرات به نرخ معادل دولتی یعنی چهار هزار و 200 تومان مورد محاسبه قرار گیرد. این درحالی است که در این شرایط صاحبان بنگاه‌های صنعتی برای تامین مواد اولیه خود باید به دنبال ارز نایاب باشند.

در ادامه این گزارش تجارت‌نیوز ، محمد حسن مقدس، فعال بخش خصوصی می‌گوید: با نوسانات نرخ ارز هزینه تمام شده تولید نیز افزایش یافته است و همین موضوع باعث شده که صنعتگران نتوانند برنامه‌ریزی روشنی را برای ادامه فعالیت بنگاه‌های تولیدی خود ترسیم کنند. از این رو مطالبه متولیان واحدهای صنعتی برنامه‌ریزی جامع برای بازگشت به ثبات اقتصادی است.

عمده‌ترین مطالبه او از دولت به رسمیت شناختن بخش‌خصوصی کشور است. مقدس می‌گوید که چالش صنعتگران بارها در نزد دولتمردان عنوان شده و حتی افراد از صاحبان بخش‌خصوصی تدوین برنامه مدون را برای کاهش معضلات بخش تولید درخواست کرده بودند که این خواسته آنها توسط برنامه‌نویسان بخش‌خصوصی محقق شد اما به‌نظر می‌رسد عده‌ای اجازه کاهش معضلات یا برطرف‌سازی چالش‌ها را نمی‌دهند.

از سوی دیگر کُندی حرکت دولتمردان برای برطرف‌سازی چالش‌های بخش اقتصاد از جمله موضوعاتی است که از سوی صنعتگران مورد انتقاد قرار می‌گیرد.

در این زمینه نیز حمید زمانی که سالهاست در بخش قطعه‌سازی فعالیت دارد، در پاسخ به این پرسش که عمده مطالبه صنعتگران از دولتی‌ها چیست، پاسخ می‌دهد که دولتمردان از تمام چالش‌های ایجاد شده در بخش صنعت آگاه هستند. بنابراین به جای اینکه مداما توپ را در زمین یک دیگر پاس دهند باید تمهیدات اساسی برای کاهش مشکلات در نظر گیرند؛ چنانچه این موضوع محقق نشود در آینده نه چندان دور شاهد افزایش بیکاری و دیگر آسیب‌های اجتماعی خواهیم بود که هزینه‌های سنگینی را به دنبال دارد.

دغدغه آب به صنعت هم سرایت کرد

از طرف دیگر دغدغه کمبود آب نیز به عنوان چالش جدید صاحبان صنایع کوچک و متوسط مطرح می‌شود. بحران آب که این روزها دغدغه بسیاری از مسئولان دولتی شده روند فعالیت بنگاه‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داده است. به عنوان نمونه یکی از الزامات رشد و توسعه اقتصاد به افزایش بنگاه‌های اقتصادی هر کشور باز می‌گردد از این رو به گفته صاحب‌نظرن برای رشد و ثبات بخش اقتصاد فراهم‌سازی زیرساخت‌هایی همچون آب، برق و… امری ضروری است.

برای تشکیل سایت یا شهرک‌های صنعتی باید گفت که آب تنها بحران جدی به حساب می‌آید که هنوز کسی آن را جدی نگرفته است. بحران آب در ایران و حتی جهان جدی است. صاحبان بنگاه‌ها نیز با تاکید بر برنامه‌ریزی‌ای برای به صدا درآمدن این زنگ خطر نیز می‌گویند به دنبال توسعه یک کشور باید آب کافی برای انجام فعالیت‌ها در نظر گرفته شود و چنانچه زیرساخت‌های تولید فراهم نباشد نمی‌توان به دنبال برنامه‌ریزی توسعه‌ای برای رشد بخش اقتصاد بود.

همچنین یک طراح، مشاور و مجری پروژه‌های صنعتی با اشاره به بحران‌های حوزه تولید می‌گوید که امروز بحران آب به عنوان یک چالش اصلی برای صاحبان بنگاه‌های صنعتی محسوب می‌شود.

او ادامه می‌دهد: با وجود اینکه باید زیرساخت‌های لازم از جمله آب و برق برای صنعتگران از سوی دولتی‌ها تامین شود اما هر ساله در شهرک صنعتی اسماعیل آباد شهر قدس شاهد قطعی آب، برق و گاز هستیم. به‌واقع بنگاه‌های صنعتی در فصل تابستان با قطعی آب و برق و در فصل زمستان با قطعی گاز مواجه هستند که امیدواریم وزارت نیرو با برنامه‌ریزی مدون از تکرار این معضلات جلوگیری به عمل آورد؛ چرا که افزایش قطعی آب، برق و گاز در نهایت برخی خسارت‌ها را به بخش تولید اعمال می‌کند.

هرمز ثابت در ادامه به نوسانات اخیر نرخ ارز اشاره می‌کند و می‌افزاید: متاسفانه نوسانات اخیر نرخ ارز یکی از دغدغه‌های اصلی تولیدکنندگان شده؛ چرا که این مولفه هزینه‌های جانبی تولید را افزایش داده؛ این درحالی است که در کشور ما متولیان دستگاه‌های اجرایی همیشه براساس یک سری احساسات تصمیم‌گیری کرده‌اند و همین موضوع عدم ثبات و آرامش را در موضوع‌های کلی به همراه داشته است.

او معتقد است که تصمیم‌سازان به جای کاهش دل مشغولی‌های حوزه صنعت و با دستکاری برخی مولفه‌ها تنها ناامیدی را به جامعه تزریق می‌کنند و باعث برهم خوردن شرایط در حوزه‌های کسب و کار می‌شوند.

سود بالای بانکی

سود بالای بانکی نیز از دیگر مولفه هایی است که باعث برهم زدن معادله تولیدکنندگان برای ادامه فرایند تولید شده است. محمد فرجی درباره تاثیر سودهای بالای بانکی در بخش صنعت می‌گوید که دو رقمی بودن سودهای بانکی باعث زمین‌گیر شدن صنعتگران شده است؛ به طوری‌که بسیاری از فعالان حوزه به دلیل بدهی‌های سنگین به شبکه پولی و مالی کشور برای همیشه از بخش ثروت آفرین کشور یعنی ادامه روند تولید خداحافظی کرده‌اند؛ این درحالی است که کشورهای همسایه ما همچون ترکیه با ارائه برخی امتیازها و تزریق منابع مالی آسان به تولیدکنندگان رشد و توسعه را برای کشورش به همراه داشته است.

باید گفت که ایران از ظرفیت رشد اقتصادی بالا با توجه به بستر‌ها و امکانات بالقوه موجود برخوردار است. البته این مهم زمانی محقق می‌شود که ما بتوانیم منابع کشورمان را به نحو احسن مدیریت کنیم. مهم‌ترین بحثی که در حال حاضر در رشد اقتصادی مطرح می‌شود، مقوله پایداری است. از سوی دیگر برای دستیابی به رشد اقتصاد باید تمهیداتی را برای برطرف‌سازی چالش‌های بخش صنعت درنظر گرفت.

دستیابی به رشد پایدار اقتصادی هم مستلزم بهبود محیط کسب و کار، تخصیص بهینه منابع و ارتقای بهره‌وری و کارایی و به نوعی افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. این عوامل موجب پایداری رشد اقتصادی و در نهایت منتج به افزایش اشتغال در کشور خواهد شد. ایران از ظرفیت‌های خوبی برخوردار است که به مدد آنها می‌تواند رشد بالای اقتصادی را به ارمغان آورد.