ثبت‌نام ۱۲ محصول ایران‌خودرو از ۲۴ مرداد آغاز شد و متقاضیان می‌توانند تا دوم شهریور سال‌جاری نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند. یکی از نکات بارز قرعه‌کشی جدید شرکت‌های خودروسازی‌، ثبت‌نام از طریق سایت خود شرکت است. درواقع با عرضه جدید خودرو از طریق سایت فروش اینترنتی خودروسازان، سامانه فروش یکپارچه خودرو که از سال۱۴۰۱ فعالیتش را آغاز کرده بود رسما به‌کار خود پایان داد. پیش از این وزارت صنعت در تلاش بود تا از طریق سامانه یکپارچه فرایندی را ایجاد کندکه حجم عرضه و تقاضا به نوعی با هم تطبیق پیدا کند که بازار به تعادل برسد که چون زمام فروش را از خودروسازان گرفته بود، اصلا به مذاق آنها خوش نمی‌آمد و تلاش بسیاری کردند که به روند خودمختار سابق خود برگردند. اکنون ایران‌خودرو برای ۱۲۰هزار خودرویی که برخی از آنها حتی هنوز مجوز شماره‌گذاری را دریافت نکرده‌اند و آزمون‌های مرتبط با استانداردشان به اتمام نرسیده است شروع به پیش‌فروش خودرو به شیوه قرعه‌کشی نموده است. بدین ترتیب به دوران قبل از دستور شهید رئیسی مبنی بر شفاف‌سازی‌ و عرضه غیررانتی خودرو از طریق سامانه یکپارچه بازگشته‌ایم. اما سؤال اینجاست چرا دستاوردهای مهم نظام حکمرانی وقتی حتی نتیجه مثبتی در پی دارد (آرامش بازار و امنیت روانی متقاضیان براساس سامانه نوبت دهی) مجددا با فشار خودروسازان به حالت قبل بازمی‌گردد و سیاست‌های شکست خورده جایگزین می‌گردد؟ ایرادات شیوه قرعه‌کشی خودرو: ۱- عرضه قطره‌چکانی خودرو ۲- عدم‌ایجاد رویه واحد برای خودروسازان ۳- تخصیص خودرو به‌صورت رانتی برای گروه خاصی از مشتریان ۴- عدم‌امکان کنترل فروش خودروسازان ۵- نبود شفافیت در عرضه خودرو محاسن سامانه یکپارچه فروش خودرو: * تثبیت قیمت محصولات در بازار * ریزش افرادی که جهت سرمایه‌گذاری در سامانه نوبت‌دهی ثبت‌نام کرده بودند. * تخصیص عادلانه خودرو * شفافیت و ایجاد رویه‌ای واحد در عرضه برای همه خودروسازان * رفع شائبه مهندسی عرضه با عرضه قطرهچکانی خودرو و یا عرضه خودرو در بازارهای غیرشفاف توسط خودروسازان شرایط ثبت‌نام مهم‌ترین نکته در شرایط ثبت‌نام سال‌جاری حذف گواهینامه به‌عنوان یکی از شروط خرید خودرو است. درواقع امسال شرط الزامی‌بودن گواهینامه، برای تمام متقاضیان ثبت‌نام ایران‌خودرو حذف شده است. با این حال متقاضیان باید شروط قبلی را برای شرکت در قرعه‌کشی ایران‌خودرو را داشته باشند، ازجمله اینکه بالای ۱۸سال باشند و آخرین باری که از کارخانه‌های ایران‌خودرو و سایپا خودرو خریده‌اند ۴سال گذشته باشد با این حال اگر فردی یک پلاک فعال داشته باشد که عمر آن بیش از ۵ سال باشد از این قانون مستثنی است. متقاضیان همچنین نباید هیچ پلاک انتظامی فعالی داشته باشند.در طرح جدید ثبت‌نام ایران‌خودرو فقط افراد حقیقی می‌توانند ثبت‌نام کنند و کسی نمی‌تواند امتیاز اولویت خود را به دیگری منتقل کند. فرایند ثبت‌نام طبق اعلام شرکت ایران‌خودرو و براساس ضوابط باید ۵۰ درصد از مبلغ خودرو در حساب متقاضی مسدود شود که این مبلغ معادل ۲۳۰میلیون تومان است. بنابراین مرحله نخست برای شرکت در فرایند قرعه‌کشی ایران‌خودرو مسدودسازی‌ ۲۳۰میلیون تومان و وکالتی کردن یک حساب بانکی و درنهایت ثبت درخواست است. پس از این مرحله قرعه‌کشی برگزار و اولویت برندگان مشخص می‌شود. ایران‌خودرو اعلام کرده که زمان قطعی قرعه‌کشی تا نیمه شهریورماه مشخص خواهد شد. در مرحله بعد، پس از اولویت‌بندی‌ها و مشخص شدن متقاضیان واجد شرایط، فراخوانی تحت عنوان انعقاد قرارداد و واریز وجه اعلام می‌شود. در مرحله بعد درصورتی که نام متقاضی در فهرست اولویت‌ها قرار گرفته باشد براساس زمانبندی خودروی ثبت‌نامی به وی تخصیص و در موعد تعیین شده از سوی خودروساز تحویل می‌شود. آثار مالی ثبت‌نام خودروسازان یکی از شروط شرکت در قرعه‌کشی ایران‌خودرو تشکیل حساب وکالتی و بلوکه کردن ۲۳۰میلیون تومان در یک حساب وکالتی است. در حال حاضرآخرین آمارحکایت ازآن دارد که تا روز ۲۹مرداد، ۲میلیون‌و۱۸۵هزار نفر به‌صورت کلی اقدام به ثبت‌نام کرده‌اند. از این آمار حدود یک‌میلیون‌و۱۱۹هزار نفر با تشکیل حساب وکالتی در طرح عادی و مابقی در قالب طرح جوانی و خودروی فرسوده پیش‌ثبت‌نام را انجام داده‌اند. این ارقام به‌معنای آن است که در حال حاضر ۲۵۷هزار میلیارد تومان معادل ۴.۴میلیارد دلار از نقدینگی کشور درحساب‌های وکالتی بلوکه شده است که رقم بسیار بالایی در اقتصاد ایران تلقی می‌شود و به‌معنای آن است که فقط با نیمی از این پول می‌توان کل کارخانه‌های ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو را یکجا خریداری کرد. در حال حاضر ارزش کل کارخانه ایران‌خودرو رقمی در حدود ۷۱هزار میلیارد تومان و شرکت‌های سایپا و پارس‌خودرو به‌ترتیب ۴۲.۴ و ۸.۳ هزار میلیارد تومان است و با ۱۲۲هزار میلیارد تومان می‌توان مالکیت کل این سه کارخانه را در اختیار گرفت. شانس برنده شدن در قرعه‌کشی یکی از موارد مهم در مرحله جدید ثبت‌نام ایران‌خودرو میزان تخصیص خودروهاست. ۵۰ درصد ظرفیت این ثبت‌نام به طرح جوانی جمعیت و ۲۰درصد به طرح نوسازی خودروهای فرسوده اختصاص دارد؛ بنابراین فقط ۳۰درصد از خودروهای عرضه‌شده در ثبت‌نام ایران‌خودرو به متقاضیان عادی تعلق می‌گیرد. ایران‌خودرو ادعا کرده در این مرحله ۱۲۰هزار دستگاه خودرو برای ثبت‌نام در اختیار متقاضیان قرار گرفته است و ۳۶هزار دستگاه خودرو برای متقاضیان عادی است. این ارقام به‌معنای آن است که به‌ازای هر متقاضی عادی، ۰.۰۳۲خودرو وجود دارد. بنابراین متقاضیان عادی احتمال بسیار ضعیفی برای تحویل خودرو دارند. به‌عبارتی شانس متقاضیان برای برنده شدن در قرعه‌کشی کمتر از یک‌درصد است. ۳ بانک زیان‌ده هم وام خودرو می‌دهند ۳ بانک ناتراز و زیان‌ده در حالی همچون سایر بانک‌ها به‌صورت غیرقانونی وام خرید خودرو برای مشتریان خود درنظر گرفته‌اند که این سه بانک بیشترین زیان انباشته را دارند. در چند روز گذشته‌ موضوع ثبت‌نام خرید خودرو در فضای رسانه‌ای کشور داغ شده است.عده‌ای بر سر این موضوع که «‌قرعه‌کشی ایران‌خودرو دوباره پای دلالان را وسط کشیده است» بحث می‌کنند و برخی نیز از وامی که بانک‌ها برای وکالتی کردن حساب و ثبت‌نام در این طرح داده‌اند، انتقاد می‌کنند. سازمان بازرسی کل کشور پرداخت وام به خریداران خودرو را غیرقانونی خوانده است چراکه بانک‌ها به‌جای پرداخت وام‌های ضروری مثل ازدواج، اقدام به پرداخت وام خودرو کرده‌اند. موضوعی که به آن کمتر توجه شد حضور بانک‌های زیان‌ده در این حاتم‌بخشی بدون توجه به داغ شدن تنور تورم و تحریک تقاضای واسطه‌گری است. براساس گزارش صورت‌های مالی سال گذشته بانک‌ها، ۳ بانک آینده، سرمایه و ایران زمین زیان‌ده‌ترین بانک‌های کشور با مجموع زیان انباشته ۴۰۷هزار میلیارد تومانی هستند. بانک آینده با زیان انباشته ۳۰۱هزار میلیارد تومان در رتبه اول قرار دارد. بعد از آن بانک سرمایه با زیان انباشته ۵۴هزار میلیارد تومان در رتبه دوم و بانک ایران زمین با ۵۲هزار میلیارد تومان در رتبه سوم قرار دارند.
