افزایش بی‌سابقه ذخایر طلا در بانک‌های مرکزی / پایان امپراتوری دلار نزدیک است؟

پس از بحران مالی سال 2008 و افزایش نقش طلا، طی یک دهه گذشته رفتار بانک‌های مرکزی در قبال فلز زرد تغییر کرده است. درحالی‌که در بانک‌های مرکزی اقتصادهای نوظهور از جمله چین، خرید طلا افزایش یافته، بانک‌های مرکزی در اروپا فروش طلای خود را متوقف کرده‌اند. به‌عبارت دیگر، بانک‌های مرکزی از فروشندگان طلا به خریداران خالص طلا تبدیل شده‌اند.

به گزارش تجارت نیوز ، این در حالی است که روسای بانک‌های مرکزی در بسیاری از نقاط جهان، سیاست انبساطی (کاهش نرخ بهره) را اتخاذ کرده‌اند.

بر اساس گزارش منتشرشده از سوی شورای جهانی طلا، بانک‌های مرکزی در سال 2019، بیش از 668 تن طلا خریداری‌ کرده‌ند که این رقم 17 تن بیشتر از رکورد ثبت‌شده در سال 2018 است.
بخش‌ عمده‌ای از این خرید (حدود 390 تن) در نیمه نخست سال انجام شده است.

این گزارش همچنین نشان می‌دهد که خرید طلا از سوی بانک‌های مرکزی در سال 2019 به بالاترین سطح 50 سال گذشته رسیده است.

چرا ذخایر طلای بانک‌های مرکزی افزایش یافت؟

در ماه‌های اخیر، اقتصاددانان نسبت وقوع مشکلات اقتصادی و احتمال رکود هشدار داده‌اند.

در مجموع 37 بانک مرکزی در کشورهای توسعه‌یافته اقدام به اتخاذ سیاست‌های پولی انبساطی از جمله کاهش نرخ بهره یا مداخله در بازار شبانه بازپرداخت ریپو (repo) کرده‌اند.

زمانی‌که بانک‌ها نرخ بهره را کاهش می‌دهند و به‌دنبال تقویت بانک‌های خصوصی از طریق ایجاد محرک‌های اقتصادی هستند، در واقع تضعیف اقتصاد، کمبود نقدینگی یا افزایش تورم را پیش‌بینی کرده‌اند.

علاوه بر بانک‌های مرکزی، با کاهش نرخ سود بانکی عموم مردم هم به خریداری طلا روی می‌آورند.

به‌جز سیاست‌های بانک‌های مرکزی، عمدتا در دوران وقوع بحران‌های اقتصادی و افزایش نااطمینانی‌ها تقاضا برای خرید طلا بیشتر می‌شود.

تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه، جنگ تجاری، برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) از جمله دلایل افزایش نااطمینانی در سال گذشته محسوب می‌شود.

در مجموع، 2019 سالی بسیار خوب برای طلا بود. فلز زرد تنها در 12 ماه رشد بیش از 18 درصد را تجربه کرد که از مهم‌ترین عوامل آن تقاضای قابل توجه بانک‌های مرکزی بوده است.

بانک‌های مرکزی کدام کشورها بیشترین طلا را خریداری کرده‌اند؟

گزارش شورای جهانی طلا نشان می‌دهد، بانک‎های مرکزی قزاقستان، روسیه و ترکیه بیشترین طلا را در سال 2019 خریداری کردند.

از دیگر اخبار غافلگیرکننده، می‌توان به افزایش 40 تنی خرید طلا از سوی بانک مرکزی هند در ماه فوریه اشاره کرد. این در حالی است که طی یک دهه گذشته هیچ‌گاه میزان خرید طلا از سوی بانک مرکزی هند تغییر نکرده بود.

بانک مرکزی لهستان هم 25 درصد بیشتر در مقایسه با سال 2018 طلا خریداری کرد.

در مجارستان نیز میزان خرید طلا به بالاترین سطح 30 سال گذشته رسید.

تحلیلگران و کارشناسان نظرات متفاوتی در مورد این اقدام بانک‌های مرکزی دارند. به‌گفته سباستین سین‌کیویچ، امن بودن طلا، ایجاد تنوع در ذخایر و کاهش ریسک از مهم‌ترین دلایل این سیاست است.

برخی دیگر اما این موضوع را به روند فعلی بازار سرمایه ربط می‌دهند. به‌عقیده آنها رونق بی‌وقفه بازارهای سهام به‌زودی پایان خواهد یافت.

به‌عنوان مثال، نزدک که شاخص سهام 100 شرکت غیرمالی آمریکایی را شامل می‌شود، تا پایان سال 2019 رشد 36 درصدی را تجربه کرد و برای اولین بار توانست از قله 9 هزار واحد عبور کند.

در حال حاضر، این تئوری وجود دارد که رشد بازارهای سهام در ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورهای جهان حباب است. حاله به‌نظر می‌رسد، طلا قرار است به‌عنوان یک دارایی امن نقش تعدیل‌کننده را در سبد سهام و در جهت کاهش ریسک عمل کند.

سیاست دلارزدایی برخی کشورها

در عین حال، این فلز گرانبها جایگزین جذابی برای دلار آمریکاست. از آنجا که برخی از دولت‌ها به‌دنبال دلارزدایی هستند، بانک‌های مرکزی به خرید طلا روی آورده‌اند.

دلارزدایی برای پکن و مسکو مدت‌هاست که به یک اولویت استراتژیک تبدیل شده است.

دو کشور چین و روسیه در سال‌های اخیر اقدامات بسیاری برای کاهش نفوذ دلار آمریکا به عنوان ارز جهانی غالب انجام داده‌اند. تفکر پشت این استراتژی به ماه مارس ۲۰۰۹ باز می‌گردد؛ زمانی که چین و روسیه به دلیل نگرانی از بی‌ثباتی دلار، خواهان ایجاد ارز واحد جهانی از سوی صندوق بین‌المللی پول شدند. هر دو کشور نگران تریلیون‌ها دلاری هستند که به صورت ذخیره ارزی نگهداری می‌کنند.

تاثیر روانی این اقدام بر بازارهای مالی جهان می‌تواند قابل توجه باشد؛ تا جایی که به‌دلیل نگرانی‌های موجود درباره بی‌ثباتی دلار، در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها برای ایجاد رونق در تجارت بین‌المللی اقدام به انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه کرده‌اند. پیمان تاخت پولی (Currency Swap) قراردادی است که میان بانک‌های مرکزی دو کشور به‌منظور مبادلات تجاری از طریق ارزهای ملی استفاده می‌شود. در این حال، تجار و شرکت‌های هر دو کشور دیگر نیازی به استفاده از ارز کشور ثابت برای مبادلات تجاری ندارند. این اقدام موجب ایجاد ثبات ارزی برای هر دو طرف می‌شود.

روسیه، یکی از بزرگ‌ترین خریداران طلا در تلاش است تا از طریق خرید طلا، تحریم‌های آمریکا را دور زده و سهم خود از دلار آمریکا را کاهش دهد.

علاوه بر افزایش ذخایر طلا، هر دو کشور روسیه و چین اقدامات قابل توجهی در زمینه توسعه زیرساخت‌ها با هدف تهیه ارزهای رمزنگاری‌شده انجام داده‌اند. در رقابت با آمریکا و اروپا آنها در تلاشند تا به اولین کشور توسعه‌دهنده فناوری بلاک‌چین تبدیل شوند.

ترکیه نیز با هدف حفظ اقتصاد این کشور در برابر بحرانی که اخیرا به آن دچار شده، به طلا نیاز دارد. طی یک سال گذشته، لیر، پول ملی این کشور، 30 درصد از ارزش خود را از دست داده و خرید کالاهای وارداتی برای مصرف‌کنندگان دشوار شده است. بنابراین، خرید طلا یکی از راه‌های حفاظت از لیر است.

رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه چندی پیش از مردم این کشور خواست تا با کنار گذاشتن دلار به خرید طلا روی بیاورند.

افزایش ذخایر طلای بانک‌های مرکزی چه پیامدهایی برای دلار و آمریکا دارد؟

در کنار قدرت نظامی و بازار گسترده آمریکا، دلار ایستاده است. جهان به‌شکل قابل توجهی به پول آمریکا وابسته است و از این رو، ایالات متحده کنترل موثری بر چگونگی دسترسی به سیستم‌های پرداختی در جهان و بانک‌ها دارد.

خریدوفروش انرژی در بسیاری از نقاط جهان از طریق دلار انجام می‌شود و بیش از نیمی از بدهی‌های کل دنیا به دلار است.

سهم قابل توجه دلار در ذخایر بانک‌های مرکزی کشورها موجب شده تا خزانه‌داری آمریکا حق وتوی بسیاری از مبادلات و تجارت‌های بین‌المللی را داشته باشد.

بیشتر روسای‌جمهور آمریکا در طول تاریخ از دلار به‌عنوان سلاح در مقابل مخالفانشان استفاده کرده‌اند. اما استفاده از این روش، بدون در نظر گرفتن هزینه‌های آن در بلندمدت تبعات بسیاری خواهد داشت.

یکی از پیامدهای آن، اقدامات سایر کشورها برای دلارزدایی و کاهش وابستگی به دلار است که می‌تواند به بی‌ثباتی مالی در جهان منجر شود.

از زمان بحران مالی، سیستم‌های مالی مبتنی بر دلار به خصوص در آسیا گسترش زیادی یافته است. اقدامات خصمانه آمریکا علیه این سیستم‌های بانکی به کمک تحریم‌ها حرکتی است که به گفته برخی مقامات آمریکایی ممکن است به ویرانگری و سقوط دلار منجر شود. به دلیل گسترش بیش‌ازحد بازار و سیستم‌های مالی، دیگر استفاده از تاکتیک دلار برای فدرال‌رزرو به سادگیِ گذشته نیست.

تصمیم‌های خصمانه و غیرقابل پیش‌بینی رهبران آمریکا با استفاده از ابزاری به‌نام دلار و با هدف حفظ منافع، در نهایت ممکن است به کاهش نفوذ دلار به‌عنوان ارز جهانیِ غالب بینجامد.

در حال حاضر، تنها آمریکاست که می‌تواند، دارایی‌های امن مورد نیاز جهان را برای ادامه حیاتِ تجارت فراهم آورد. با ادامه روند فعلی بانک‌های مرکزی برای خرید طلا اما شاید ایالات متحده نتواند تا ابد نفوذ خود را حفظ کند.

به گزارش اکونومیست، سهم آمریکا در تولید جهانی در حال کاهش و تغییر ترکیب ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی تا حدی امکان‌پذیر شده است.

برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند با سیاست‌های جدید بانک‌های مرکزی در جهان با هدف پایان دادن به وابستگی به دلار در آینده ممکن است دلار آمریکا افت کند و در نهایت دیگر به‌عنوان منابع ذخیره ارزی برای کشورها جذاب نباشد.