«قاشق سحرآمیز» در بازار ارز! / دلار پس از توافق ایران چقدر می‌شود؟

ابراهیم علیزاده - محمدعلی‌نژاد : نه بازار ارز ایران و نه دیگر بازارها و بخش‌های مختلف اقتصاد ایران «قاشق سحرآمیز» ندارند. «خاله‌ریزه‌» تنها یک کارتون برای بچه‌های دهه شصتی‌ بود. آنچه بازارها را جهت می‌دهد نه قاشق سحرآمیز است و نه خاله‌ریزه، بلکه واقعیاتی است که در اقتصاد ایران وجود دارد.

اگر نگران آینده اقتصاد و سرمایه خود هستید این تحلیل تجارت‌نیوز را بخوانید. سلسله گزارش‌های «دیده‌بان پول» می‌تواند به شما کمک کند در کمترین زمان ممکن بیشترین اطلاعات را از آخرین وضعیت بازارها و اوضاع اقتصادی به دست بیاورید و با اتکا به این اطلاعات، با ریسک کمتری تصمیم‌گیری کنید.

دور جدید و احتمالا پایانی مذاکرات ایران آغاز شده و این سوال مهم وجود دارد که پس از توافق احتمالی قیمت دلار چه خواهد شد؟

دلار به کانال ۲۶ هزار تومان رسیده و با این حال برخی انتظار کاهش بیشتر از این رقم را دارند اما آیا گزارش جدید بانک مرکزی از وضعیت پولی کشور این سناریو را محتمل می‌کند؟

آخرین وضعیت تقاضا در بازار ارز

برای آینده دلار دو بخش عرضه و تقاضا آن را باید بررسی کرد. گزارش جدید بانک مرکزی مربوط به پایان دوره ۹ ماهه امسال چند پیام مهم درباره تجارت و تورم دارد.

طبق این گزارش در ۹ ماهه اول امسال در مجموع میزان واردات ۱٫۸ میلیارد دلار بیشتر از صادرات بوده است. در واقع بازار ارز از این ناحیه تحت فشار است و تقاضا برای واردات بیشتر از دلارهای صادرات غیرنفتی بوده است.

مقایسه صادرات غیرنفتی و واردات ۹ ماهه نخست امسال

طی این مدت هرچند ایران ۳۵٫۱ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته اما ۳۶٫۹ میلیارد دلار هم واردات صورت گرفته است. این کسری در سال گذشته هم وجود داشت. در ۹ ماهه پارسال میزان صادرات غیرنفتی ۲۵٫۱ میلیارد دلار و میزان واردات ۲۶٫۸ میلیارد دلار بوده است.

نکته قابل توجه آن است که میزان رشد واردات در امسال نسبت به میزان رشد صادرات غیرنفتی بیشتر بوده و ادامه این روند ممکن است تقاضا برای بازار ارز را تحریک کند.

افزایش تقاضا در بخش تجارت

آمارهای بانک مرکزی همچنین نشان می‌دهد در سال گذشته طی فصل پایانی سال میزان تقاضا برای واردات شدت قابل توجهی گرفته بود. در ۹ ماهه اول پارسال میانگین واردات ماهانه ۲٫۹ میلیارد دلار بود که این رقم در سه ماهه پایانی سال به ماهانه چهار میلیارد دلار افزایش یافت. در واقع طی ۳ ماهه پایانی سال انتظار می‌رود تقاضا برای واردات ۳۸ درصد بیشتر شود.

در ۳ ماهه پایانی سال گذشته رشد واردات بیشتر از صادرات بود.

در واقع در دوره‌ای که واردات ۳۸ درصد شتاب گرفت، شتاب صادرات غیرنفتی تنها ۱۸ درصد بود. در حالی که متوسط صادرات ماهانه ۹ ماهه اول پارسال ۲٫۸ میلیارد دلار بود این رقم در سه ماهه پایانی سال به ۳٫۳ میلیارد دلار رسید. با وجود این رشد اما به نظر می‌رسد در سه ماهه پایانی سال باید منتظر تحریک بیشتر بازار ارز بود که در سال گذشته صادرات جوابگوی این نیاز نبود.

خروج نگران‌کننده سرمایه

در گزارشی دیگر از بانک مرکزی طی نیمه نخست امسال معادل کل پارسال سرمایه از کشور خارج شده است. شش میلیارد دلار تنها طی شش ماه! اگر با ارزان شدن بازار ارز این روند شدت بگیرد ممکن است بازار ارز مجددا تحریک شود. ضمن اینکه با نزدیک شدن به پایان سال احتمالا تقاضا برای سفرهای خارجی نیز افزایش پیدا کند که خودش عاملی برای تحریک تقاضا در بازار ارز خواهد بود.

آمارهای جدید پولی کشور

طبق این گزارش تجارت‌نیوز، آمارهای مربوط به تورم نیز نگران‌کننده به نظر می‌رسد. پیش از این مرکز آمار ایران هم اعلام کرده بود طی دی ماه امسال روند تورم ماهانه و نقطه به نقطه صعودی شده است. گزارش جدید بانک مرکزی از متغیرهای پولی نیز تایید می‌کند این روند نگران‌کننده است.

در گزارش اخیر مرکز آمار ایران روند تورم ماهانه صعودی شده بود.

رشد پایه پولی، رشد نقدینگی و تداوم چاپ پول هم سه پیام مهم در گزارش جدید بانک مرکزی است.

در پایان آذر ماه امسال رشد پایه پولی کشور به ۳۸ درصد رسیده است. این میزان در مدت مشابه پارسال ۳۰ درصد بود.

در پایان آذر ماه امسال رشد نقدینگی هم به ۴۱ درصد رسدیده است. این میزان در مدت مشاب پارسال ۳۸ درصد بود.

همچنین طی پاییز امسال بیش از ۴۲ هزار میلیارد تومان خلق پول اتفاق افتاده که نشان از چاپ پول در دولت ابراهیم رئیسی دارد.

با این روند بی‌دلیل نیست که مراجع جهانی مثل بانک جهانی پیش‌بینی افت قابل توجهی از تورم ایران ندارند. در آخرین پیش‌بینی بانک جهانی اشاره شده که تورم ۴۲ درصدی امسال ممکن است در سال آینده تنها به ۴۱ درصد برسد.

علاوه بر این، گزارش جدید مرکز پژوهش‌های مجلس درباره کسری بودجه احتمالی سال آینده نیز نشان می‌دهد اگر ۳۰۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه در سال بعد اتفاق بیفتد نمی‌توان انتظار کاهش رشد تورم را داشت. با این حال وزیر اقتصاد اخیرا گفته است در سال ۱۴۰۲ می‌توان منتظر تورم مطلوب بود!

بدین ترتیب روند تجارت، خروج سرمایه و متغیرهای پولی کشور حاکی از این است که بازار ارز در حال حاضر تحت فشار تقاضاست و اگر این تقاضا در بازار به شکل افزایش قیمت فعلا خود را نشان نداده احتمالا اخبار سیاسی مربوط به مذاکرات است. اما با کم‌رنگ شدن اثر این اخبار سیاسی احتمالا به تدریج این تقاضاها خود را نشان دهند. اتفاقی که در دوره برجام نیز رخ داده بود و یک سال پس از برجام قیمت دلار مجددا ۱۰ درصد گران شد.

در همین مورد گزارش «دلار و طلا پس از لغو تحریم» را می‌توانید بخوانید.

سمت عرضه دلار چه خبر است؟

اما در بخش عرضه دلار اوضاع چطور است؟ صادرات نفتی و غیرنفتی دو عامل اصلی در بخش عرضه دلار هستند. طبق آمار جدید بانک مرکزی صادرات غیرنفتی کشور طی ۹ ماهه امسال ۳۹ درصد رشد کرده اما این میزان رشد از واردات عقب بوده است. همچنین در مجموع نیز میزان صادرات غیرنفتی کمتر از واردات بوده است.

اتفاق مهم در بخش صادرات نفتی ایران است که وزیر اقتصاد اخیرا گزارش داد ۴۰ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر بوده است. طبق پیش‌بینی روزنامه دولت هم تا پایان امسال ممکن است صادرات نفتی کشور به ۳۵ میلیارد دلار برسد که نسبت به ۲۱ میلیارد دلار پارسال رشد حدود ۶۷ درصدی خواهد داشت. اما اگر محقق شود!

طبق همین گزارش مورد اشاره آخرین آمار نشان می‌دهد فعلا ۲۰ میلیارد دلار آن محقق شده و قاعدتا تحقق این پیش‌بینی منوط به اجرای برجام و لغو تحریم‌هاست.

وضعیت احتمالی پس از توافق

اگر توافقی صورت بگیرد چه خواهد شد؟ تجربه‌های ایران نشان داده احتمالا با گشایشی در دیپلماسی اقتصادی ایران واردات بیشتر از صادرات متاثر شود. اگر این اتفاق بیفتد و مجددا روند رشد واردات از صادرات بیشتر بود بار دیگر بازار ارز در سمت تقاضا تحریک خواهد شد.

احتمالا با ارزان شدن مقطعی دلار میل به خروج سرمایه هم بیشتر شود. با این اتفاق و تداوم روند آن متغیرهای پولی گزارش شده بانک مرکزی نمی‌توان انتظار داشت که همزمان با توافق ایران تقاضا در بازار ارز کم شود.

اگر همزمان با افزایش احتمالی تقاضا در بازار ارز دولت نتواند در بخش درآمدهای نفتی آن پیش‌بینی‌های خود را محقق کند احتمالا کاهش قیمت دلار ناپایدار باشد. پوریا بختیاری و علی رئوفی، دو پژوهشگر و کارشناس اقتصادی هم اخیرا در لایو با تجارت‌نیوز به این موضوع اشاره کردند که احتمالا کاهش قیمت دلار مقطعی باشد.

با این روند آیا ممکن است مجددا اتفاق دوره برجام رخ دهد؟ در دوره یک سال پس از برجام مجددا قیمت دلار ۱۰ درصد گران شده بود.

آخرین گزارش‌های با عنوان دیده‌بان پول را در اینجا بخوانید.