همپوشانی و تداخل در وظایف ارکان اجرایی سازی «سند ملی هوش مصنوعی»

به گزارش تجارت نیوز،

دکتر مصطفی صفدری رنجبر در دومین گفت‌وگوی سیاستی با موضوع بررسی سند ملی هوش مصنوعی ایران با اشاره به تصویب سند ملی هوش مصنوعی در تیرماه سال جاری از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: این سند قرار است به مدت ۱۰ سال به عنوان یکی از اسناد بالا دستی و به عنوان مبنای حرکت بازیگران زیست بوم فناوری و نوآوری هوش مصنوعی کشور شامل سازمان ملی هوش مصنوعی، وزارتخانه‌های ارتباطات و علوم، معاونت علمی، صندوق نوآوری و شکوفایی و سایر وزارتخانه‌های بخشی و دستگاه‌های اجرایی و صنایع بزرگ و کوچک قرار گیرد.

وی افزود: در تدوین سند ملی هوش مصنوعی مفهوم زیست بوم هوش مصنوعی مورد تاکید قرار گرفته که از نقاط قوت این سند به شمار می‌رود. بر اساس این سند، زیست بوم هوش مصنوعی به مجموعه مولفه‌های سخت افزاری و نرم افزاری شامل شبکه ای از سازمان‌ها، افراد و نهادهایی اطلاق می‌شود که در توسعه، استقرار و استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی دخیل هستند. این زیست بوم یک سیستم پیچیده و پویا شامل طیف گسترده‌ای از ذی نفعان از جمله مردم،‌کارگزاران نظام حکمرانی، محققان، توسعه دهندگان سیاستگذاران، سرمایه گذاران و کاربران نهایی است.

صفدری با اشاره به چشم اندازهای این سند، قرار گیری ایران در جمع ۱۰ کشور پیشرو در حوزه هوش مصنوعی را یکی از چشم اندازهای این سند ذکر کرد و ادامه داد: این شاخص دارای ۳ رکن دولت، فناوری و داده و زیر ساخت است و ایران در سال ۲۰۲۲ رتبه ۵۷ را در سطح جهان و رتبه ۱۲ را در سطح منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کسب کرده است و حال این سوال مطرح می‌شود که این ۱۰ کشور در حال حاضر کدام کشورها هستند؟ چه ویژگی‌ها و شاخص‌هایی دارند و هم اکنون جایگاه ایران در مقایسه با این ۱۰ کشور چگونه است؟

مدیر اندیشکده سیاست پژوهان علم، فناوری و نوآوری با بیان اینکه اهداف تعیین شده در این سند بیشتر شبیه کارکردهای یک نظام نوآوری یا زیست بوم نوآوری هستند تا اهداف کلان، خاطر نشان کرد: در بخش شاخص‌های ارزیابی کلان، برخی شاخص‌ها گویای اهداف کلان نیستند برای مثال در هدف کلان چهار که به نوآوری مبتنی بر هوش مصنوعی در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات پرداخته است، شاخص‌های ارزیابی به تعداد ثبت اختراعات داخلی و خارجی و تعداد محصولات و خدمات دانش بنیان هوش مصنوعی خلاصه شده است.

وی اضافه کرد: در مورد تعدادی از شاخص‌ها مانند ثبت اختراعات و یا حجم قراردادهای پژوهشی تقاضا محور نه وضعیت موجود مشخص است و نه وضعیت مطلوب مشخص شده است و یا در مورد هدف کلان دوم که به توسعه و تامین زیر ساخت اشاره دارد به یک شاخص میزان توان محاسباتی زیر ساخت پردازشی اکتفا شده است.

صفدری رنجبر، به بخش سیاست های راهبردی سند ملی هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: در این بخش مجموعه ای از عبارات و عناوین به چشم می خورد که مشخص نیست با چه مبنا و منطقی و از کجا احصا شده‌اند و ارتباط آنها با چشم انداز سند و اهداف کلان سند چیست؟

وی اضافه کرد: در بخش راهبردها و اقدامات ملی ذیل محورهای هفت گانه زیر ساخت‌های حکمرانی، آموزش و پژوهش، زیر ساخت داده و پردازش، توسعه محصولات فناورانه و تجاری سازی، توسعه بازار در زیست بوم هوش مصنوعی، تعاملات بین المللی و ترویج و فرهنگ سازی به ارائه مجموعه‌ای از اقدامات پرداخته شده است و این سوال مطرح می‌شود که ارتباط میان این راهبردها و اقدامات ملی با دیگر اجزا سند مانند اهداف کلان سند، شاخص‌های ارزیابی کلان و سیاست‌های راهبردی چیست؟

صفدری، اولویت‌های ملی به کار گیری هوش مصنوعی را از نقاط قوت این سند نام می برد و یادآور شد: در این باره سوال اساسی این است که این اولویت‌ها در تعامل با کدام ذی نفعان و با چه منطق و سازوکاری تعیین شده اند؟ این اولویت‌ها در مجموع ۳۸ طرح کلان را در بر می‌گیرد که مشخص نیست متولی انجام آنها کیست؟

مدیر اندیشکده سیاست پژوهان علم، فناوری و نوآوری در پایان با تاکید بر اینکه در این سند نوعی همپوشانی و تداخل در وظایف ارکان اجرایی سازی سند به چشم می خورد، ادامه داد: مسوولیت نهادهایی چون شورای عالی انقلاب فرهنگی، ستاد علم، فناوری و نوآوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای ملی راهبردی هوش مصنوعی و سازمان ملی هوش مصنوعی در این سند به شرح زیر بیان شده است:

- شورای عالی انقلاب فرهنگی مسولیت سیاستگذاری، هماهنگی و نظارت کلان بر اجرای سند

- ستاد علم، فناوری و نوآوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، مسوولیت رصد اجرای سند و پیشنهاد بازنگری‌های لازم در سند و ارائه گزارش به شورای عالی انقلاب فرهنگی

- شورای ملی راهبردی هوش مصنوعی، مسولیت برنامه ریزی، راهبری، هماهنگی و نظارت بر حسن اجرای سند شامل تصویب نقشه راه اجرایی سازی سند، تصویب آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های لازم و تصویب رهنگاشت کاربست هوش مصنوعی در دستگاه‌های اجرایی

- سازمان ملی هوش مصنوعی مسوولیت ساماندهی و توسعه زیست بوم هوش مصنوعی کشور و انجام امور دبیرخانه شورای ملی راهبری هوش مصنوعی