بهرام دولتی 
فین‌تک و آینده بازارهای مالی
به جرات می‌توان گفت بعد از انقلاب صنعتی، مهم‌ترین دستاورد بشری که موجب تحولات فراوانی در زندگی انسان شده است، اختراع کامپیوتر و اینترنت است. از زمانی که اینترنت جزء جدایی‌ناپذیر زندگی انسان شد، مدت چندانی نمی‌گذرد. در این مدت کوتاه کسب‌و‌کارهای فراوانی با استفاده از اینترنت و بر پایه اینترنت بنا شده‌اند. در حال
به جرات می‌توان گفت بعد از انقلاب صنعتی، مهم‌ترین دستاورد بشری که موجب تحولات فراوانی در زندگی انسان شده است، اختراع کامپیوتر و اینترنت است. از زمانی که اینترنت جزء جدایی‌ناپذیر زندگی انسان شد، مدت چندانی نمی‌گذرد. در این مدت کوتاه کسب‌و‌کارهای فراوانی با استفاده از اینترنت و بر پایه اینترنت بنا شده‌اند. در حال حاضر اینترنت وارد حوزه‌های اقتصادی و مالی شده است و با گسترش بسترهای مناسب، سیستم‌های سنتی مالی را متحول خواهد کرد. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم گسترش اینترنت و به خصوص فین‌تک چگونه دنیای سنتی مالی را تغییر خواهد داد.
فین‌تک چیست؟
به هر نوع استفاده از فناوری در حوزه‌های مالی برای ارائه خدمات و محصولات فین‌تک ( Financial Technology or Fintech ) می‌گویند. با ورود فناوری به حوزه‌های مالی، پیشرفت‌هایی در حیطه خدمات بانکی و پول‌های الکترونیکی حاصل شده است. مشهورترین مثال‌های این حوزه را می‌توان به این ترتیب عنوان کرد: دستگاه‌های خودپرداز و کارت‌خوان، اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌های خریدوفروش سهام، اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌های خریدوفروش آنلاین کالا.
در این نوع خدمات صرفا روش انجام تبادل‌ها تغییر کرده است. یعنی شما همچنان مقداری پول در حساب بانکی خود دارید و با هر خریدوفروش، این مقدار پول کم یا زیاد می‌شود. اما همچنان بانک به عنوان یک نهاد واسط نقش خود را دارد.
فین‌تک می‌تواند رفتارهای مالی جدید ایجاد کند، یا شکل رفتارهای سنتی ما را تغییر دهد.
از مهم‌ترین تاثیرات ورود فناوری به حوزه‌های مالی، حذف برخی از واسطه‌ها است. امروزه سایت‌هایی برای وام‌دهی در دنیا وجود دارند. در این سایت‌ها برای وام دادن و وام گرفتن رقابت چشم‌گیری وجود دارد. این رقابت‌ها باعث بهینه شدن بهره وام می‌شود. این فرآیند در نهایت باعث می‌شود وام‌دهنده سود بیشتری نسبت به سپرده‌گذاری در بانک کسب کند و وام‌گیرنده بهره کمتری برای وام بپردازد. در این سیستم با اینکه هنوز بانک نگه‌دارنده سرمایه هر دو نفر است، اما از طریق پرداخت وام، دیگر سودی نصیب بانک نمی‌شود.
فراتر از این نوع خدمات، فناوری مهم دیگری وارد حوزه‌های مالی شده است. این فناوری پول الکترونیکی رمزگذاری شده ( Cryptocurrency ) نام دارد. پول الکترونیکی رمزگذاری شده، نه تنها امکان خریدوفروش‌های آنلاین را فراهم می‌کند بلکه عملا پول سنتی را حذف می‌کند. با حذف پول سنتی، نهادهای نگه‌دارنده و کنترل‌کننده این پول‌ها، مثل بانک مرکزی، بانک‌های زیرمجموعه و موسسات مالی دیگر محلی از اعراب نخواهند داشت.
چه کسانی از فین‌تک استفاده می‌کنند؟
کاربرد‌های فین‌تک حوزه‌های مختلف مالی را در بر می‌گیرد. وام، مشاوره، مدیریت سرمایه و پرداخت‌ها از جمله این خدمات هستند. بسیاری از سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات فین‌تک با استفاده از اپلیکیشن‌های موبایل، کلان داده و تحلیل‌های پیشرفته خدمات دیگری را نیز به مشتریان عرضه می‌کنند.
با اینکه فین‌تک می‌تواند نقش بانک‌ها را در دنیای مالی کم‌رنگ کند، تا به امروز بانک‌ها بیشترین مشتریان و ارائه‌دهندگان خدمات فین‌تک بوده‌اند. فین‌تک فناوری را در قلب خدمات مالی قرار می‌دهد. با این کار نحوه ارتباط مشتریان و سازمان‌ها تغییر می‌کند.
با اینکه فین‌تک می‌تواند نقش بانک‌ها را در دنیای مالی کم‌رنگ کند، تا به امروز بانک‌ها بیشترین مشتریان و ارائه‌دهندگان خدمات فین‌تک بوده‌اند.
چنین تغییراتی تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و حتی زیست‌محیطی فراوانی دارد. افزایش رقابت، کاهش هزینه دریافتی از مشتریان بابت ارائه خدمات، از جمله تاثیرات اقتصادی و اجتماعی است. ارائه خدمات مالی بر بستر اینترنت، میزان سفرهای درون‌شهری و برون‌شهری را برای فعالیت‌های مختلف همچون خرید کالا و تبادلات مالی را کاهش می‌دهد. کاهش سفرهای درون‌شهری و برون‌شهری از آلودگی زیست‌محیطی می‌کاهد. سوخت کمتری مصرف می‌شود، زمانی برای این رفت‌وآمدها هدر نمی‌شود و در نهایت رفاه در جامعه افزایش پیدا می‌کند.
چه کسانی در فین‌تک فعال هستند؟
علاوه بر بانک‌ها به عنوان اصلی‌ترین بازیگران حوزه مالی و موسسات مالی و اعتباری، شرکت‌های جدیدی نیز در این حوزه فعال شده‌اند. تعداد این شرکت‌ها در حال افزایش است.
در پنج سال گذشته سرمایه‌گذاران جسور، ۲۳ میلیارد دلار در استارتآپهای فین‌تک در جهان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. ۱۲ میلیارد دلار از این مقدار فقط در سال ۲۰۱۴ بوده است. این استارتآپها در حوزه‌هایی همچون توسعه فناوری‌های مربوط به فین‌تک تا خدمات مالی خرد ایجاد شده‌اند.
مثال موردی
گروه خدمات مالی انت (Ant Financial Services Group) یکی از زیرشاخه‌های مالی شرکت علی‌بابا (Alibaba) است. تعداد کاربران این شرکت در سال گذشته ۱۰۰ میلیون نفر افزایش پیدا کرد و به رقم ۵۰۰ میلیون کاربر رسید. خدمات مالی این شرکت محدود به کشور چین است. این تعداد مشتری ده برابر تعداد مشتریان بزرگ‌ترین بانک‌های جهان هستند. این کاربران حجم عظیمی داده تولید می‌کنند و تحلیل این داده‌ها باعث تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر می‌شود. "]
قوانین موجود در حوزه فین‌تک
سوال این است: چه قوانینی باید در فین‌تک وضع شود؟ اعمال قوانین موجود برای شرکت‌های فین‌تک کمی دشوار است. نحوه فعالیت استارتآپهای فین‌تک دقیقا مثل بانک‌ها و دیگر نهادهای مالی نیست. از سویی قوانین موجود، برای سازمان‌های مالی سنتی تدوین شده‌اند.
اعمال قوانین موجود برای شرکت‌های فین‌تک کمی دشوار است.
قانون یکی از مشکلات حال حاضر این حیطه است. دولت‌ها نمی‌توانند این نقص قوانین را نادیده بگیرند. چرا که به هر روی نمی‌شود مانع ایجاد شرکت‌های فین‌تک شد. قانون‌گذاران باید مدل فعالیت این شرکت‌ها را دریابند و قوانین موجود را متناسب با این حوزه اصلاح کنند. مسئله اصلی، تدوین قوانین متعادل است. این تعادل می‌تواند ضمن حفظ نهادهای سنتی، مسیری برای گذار به سیستم‌های امروزی را فراهم کند. سرعت عمل قانون‌گذاران نیز مهم است. حوزه فین‌تک به شکلی شتابدار در حال رشد است. هرگونه تعلل در بازبینی و وضع قوانین در این حوزه، صرفا باعث عقب‌ماندگی می‌شود.
فین‌تک، فرصت یا تهدید
کارشناسان اقتصادی می‌گویند که با گسترش فین‌تک 30 درصد مشاغل بانکی از بین خواهند رفت. از سویی گسترش پول الکترونیکی مثل بیت‌کوین ( Bitcoin ) عملا می‌تواند مفهوم پول را متحول کند. بیت‌کوین مشهورترین پول الکترونیکی رمزگذاری شده است. هر سکه بیت‌کوین یک ساختار پیش‌بینی‌ناپذیر از اعداد و حروف است. هیچ نهاد رسمی‌ای برای ذخیره بیت‌کوین وجود ندارد.
مثل پول واقعی، وقتی شما صاحب یک بیت‌کوین باشید، دیگر هیچ‌کسی آن بیت‌کوین خاص را ندارد. وقتی برای خرید کالایی از بیت‌کوین استفاده می‌کنید، دقیقا مثل این است که شما یک اسکناس از کیف پول خود درمی‌آورید و به فروشنده می‌دهید و بعد از آن شما دیگر آن اسکناس خاص را ندارید. در حال حاضر هر بیت‌کوین 2353 یورو معادل ۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان ارزش دارد و با افزایش کاربرد آن ارزش بیت‌کوین بیشتر نیز خواهد شد. هیچ‌کسی روی نقل‌وانتقال‌های بیت‌کوینی کنترل ندارد.
تهدید یا فرصت بودن فین‌تک به ما بستگی دارد.
حذف پول سنتی نهادهای سنتی تامین‌کننده و نگه‌دارنده پول را تهدید می‌کند. از آنجا بیت‌کوین یک واحد پول جهانی است، افزایش استفاده از آن عملا می‌تواند به یک ساختار اقتصادی جدید در سطح جهان بینجامد. در این ساختار اقتصادی جدید بیت‌کوین می‌تواند جای پشتوانه‌های مالی مثل طلا را بگیرد.
نهادهای مالی می‌توانند بهره زیادی از فین‌تک ببرند. ترغیب کاربران برای استفاده از خدمات فین‌تک داده‌های فراوانی تولید می‌کند. نهادها و شرکت‌های مالی می‌توانند با استفاده از ابزارهای کلان‌داده، اطلاعات مفیدی از این داده‌ها استخراج کنند. از این اطلاعات می‌توان برای تصمیم‌گیری‌های سریع، شناسایی مشتریان پرخطر و کشف هم‌زمان تقلب استفاده کرد.
فین‌تک یک فرصت طلایی است و اگر نهادهای مالی از آن بهره نبرند به تهدیدی بزرگ بدل می‌شود.
ده استارت‌اپ مهم در فین‌تک
استارت‌‌آپ‌هایی که در ادامه می‌آیند در تلاش برای عرضه آنلاین خدمات مالی گوناگون هستند. این شرکت‌ها علاوه بر وب‌سایت، تمرکز و تاکید خاصی برای ارائه خدمات روی تلفن‌های همراه دارند.
آدین
آدین (Adyen) یک شرکت بین‌المللی برای خدمات پرداخت است. از جمله مهم‌ترین مشتریان این شرکت فیسبوک، اوبر (Uber) و اسپاتیفای (Spotify) هستند. این شرکت در حال حاضر ۲.۳ میلیارد دلار ارزش دارد.
ترنسفروایز
ترنسفروایز (TransferWise) یک شرکت تبدیل ارز فردبه‌فرد (Peer to Peer) است. این شرکت به شما امکان تبدیل ارز به تمام واحدهای پولی در سراسر جهان را می‌دهد. نرخ تبدیلی که این شرکت به کاربرانش می‌دهد کمتر از بانک‌ها است.
نات‌مِگ
نات‌مِگ (Nutmeg) شرکتی است که خدمات سرمایه‌گذاری به کاربران خود می‌دهد. شما می‌توانید سرمایه خود را در اختیار این شرکت قرار دهید و کارشناسان این شرکت در ازای کارمزد اندک 0.48 درصد در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند. این شرکت سرمایه شما را در همه کشورهای جهان سرمایه‌گذاری می‌کند. طبق ادعای این شرکت، مشتریانی که توسط این شرکت سرمایه‌گذاری می‌کنند، سود بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری عادی کسب می‌کند.
کارنسی‌کلاود
کارنسی‌کلاود (Currency Cloud) در سال ۲۰۱۲ بنیان گذارده شد. خدمات این شرکت مشابه ترنسفروایز است و امکان تبدیل ارز به تمام واحدهای پولی دنیا را فراهم می‌کند.
آی‌زتل
آی‌زتل (iZettle) یک شرکت خدمات پرداخت است. این شرکت سخت‌افزاری به شما عرضه می‌کند که با اتصال آن به گوشی یا تبلت و قرار دادن کارت بانکی خود در آن، می‌توانید در هر جای دنیا به تجارت بپردازید.
آی‌زتل از جمله عناصری است که شکل دنیای مالی آینده را متحول خواهد کرد.
ورلدرمیت
ورلدرمیت (WorldRemit) استارت‌آپی است که تلاش می‌کند امکان انتقال وجه بین‌بانکی در سطح جهان را با استفاده از تلفن همراه عرضه کند. مهاجران در دنیا هر ساله ۶۰۰ میلیارد دلار به خانواده‌های خود پول ارسال می‌کنند. ۴۴۱ میلیارد دلار از این مبلغ به حساب‌های بانکی ساکنین کشورهای درحال‌توسعه ارسال می‌شود. ورلدرمیت می‌خواهد این بازار را در اختیار بگیرد.
ای‌تورو
ای‌تورو (eToro) در تلاش است یک بستر کاملا جدید برای سرمایه‌گذاری آنلاین فراهم کند. این شرکت خود را توسعه‌دهنده شبکه تجارت اجتماعی (Social Trading Network) می‌داند. شما با استفاده از خدمات این شرکت می‌توانید استراتژی تجاری افراد موفق را کپی کنید. این شرکت امکان سرمایه‌گذاری برای تجارت ارز، کالا و سی‌اف‌دی (Contract for Difference) را فراهم می‌کند.
فاندیگ‌سرکل
فاندیگ‌سرکل (Funding Circle) شرکتی است که خدمات سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding) بر پایه قرض (Debt) را ارائه می‌دهد. شما با استفاده از خدمات این شرکت می‌توانید تقاضای وام کنید. سرمایه‌گذارانی که در این سایت هستند متناسب با شرایط خود مبلغی را به شما وام می‌دهند و شما موظف هستید در زمان مشخص، این مبالغ را با سود از پیش تعیین‌شده، تسویه کنید. به واسطه این سایت سود سرمایه‌گذار بیشتر از سود بانکی و بهره‌ای که وام‌گیرنده پرداخت می‌کند کمتر از بهره وام بانکی است. این سایت در دنیا به یکی از بسترهای مطلوب استارتآپها برای وام گرفتن تبدیل شده است. سایت این شرکت در حال حاضر ۴۸ هزار سرمایه‌گذار دارد.
کلارنا
کلارنا (Klarna) شرکتی سوئدی است و خود را رقیب پی‌پل (PayPal) می‌داند. هدف این شرکت ساده کردن پرداخت‌ها است. کلارنا طبق ادعای خود خدمات بهتری نسبت به رقبایش عرضه می‌کند. لازم نیست کاربران در سایت این شرکت ثبت‌نام کنند. بلکه آن‌ها صرفا با ارائه یک ایمیل معتبر و کدپستی خود می‌توانند کالای خود را سفارش دهند. کاربر وقتی کالا را دریافت کرد می‌تواند تصمیم بگیرد که چگونه در طی ۱۴ روز آینده هزینه کالا را بپردازد.
در حال حاضر ۴۰ درصد خرید‌های اینترنتی در سوئد از طریق خدمات این شرکت صورت می‌گیرد. ارزش این شرکت در سال 2016 بالغ بر 2.25 میلیارد دلار تخمین زده شده است.
زوپا
زوپا (Zopa) مثل شرکت فاندیگ‌سرکل خدمات وام فردبه‌فرد ارائه می‌دهد و در سال 2004 تاسیس شده است. این شرکت در سال 2014، ۱۱.۵ میلیارد یورو درآمد داشته است.
فین‌تک در ایران
در ایران بانک‌ها، اصلی‌ترین مشتریان و ارائه‌دهندگان خدمات فین‌تک هستند. در کنار بانک‌ها، شرکت‌های دیگری برای تامین سخت‌افزارها، برنامه‌ها و زیرساخت‌های این حوزه فعالیت می‌کنند. اخیرا شرکتهایی دیگری شروع به فعالیت کرده‌اند و در تلاش هستند خدمات تبادل ارزهای بین‌المللی و پرداخت‌های آنلاین ارزی ارائه دهند. اما همچنان جای شرکتهایی که خدمات سرمایه‌گذاری و وام ارائه دهند خالی است.
از سویی تغییر قوانین ابلاغی از بانک مرکزی برای تبادلات مالی هم چالش‌برانگیز و هم امیدوارکننده است. تغییر سریع قوانین می‌تواند مشکلات زیادی برای صاحبان ایده در این حوزه ایجاد کند. مثلا اگر شما ایده‌ای در فین‌تک داشته باشید، ممکن است پس از ارائه اولیه محصول، قوانین تغییر کنند. این تغییر می‌تواند ایده شما را غیر قابل اجرا کند. از سوی دیگر این تغییرات قوانین نشان از دغدغه‌های مسئولین کشور در این حوزه‌ها است. هدف رسیدن به تعادلی است که در آن ضمن رعایت نکات امنیتی در فضای آنلاین، بستری برای شرکت‌های فین‌تک فراهم شود.
نظرات