شگفتی‌های هک زیستی؛ از کمک به ناشنوایان تا تبدیل دست انسان به تلفن همراه!

فناوری روز‌به‌روز در حال رشد است و ما مدام با یک جریان تازه روبرو می‌شویم. برخی از این ابداع‌ها و اختراع‌ها بی‌اندازه جالب و خوشایند هستند. در مقابل هستند اختراع‌هایی که ما را دلسرد و ناامید کنند. در این بین برخی از نوآوری‌ها دوپهلو هستند. یعنی می‌شود از آن‌ها استفاده‌ای مفید و خوب کرد، یا با کارهایی بیهوده و در مواردی خطرناک به کار بست. شاید معروف‌ترین مثال از این نوآوری‌های دوپهلو اختراع دینامیت باشد. آلفرد نوبل امید داشت که اختراعش زندگی را برای بشر راحت کند. اما کاربرد شیطانی دینامیت به سرعت همه‌گیر شد. نوبل کوشید تا با پایه‌گذاری جایزه نوبل، اشتباه بزرگ خود را جبران کند. بایوهک یا هک زیستی یکی دیگر از این ابداعات است. ابداعی که ما را با یک علامت سوال بزرگ روبرو می‌کند. آیا هک کردن بدن فناوری خوبی است؟

هک زیستی چیست؟

بایوهک می‌تواند شکل‌های متفاوتی داشته باشد. اما در مجموع هکرهای زیستی یک بخش از ارگان زیست (مثل بدن انسان) را دست‌کاری می‌کنند، آن را با ماشین ترکیب می‌کنند و می‌کوشند تا توانایی‌های این عضو را تغییر دهند. مثلا ممکن است یک میکروچیپ در دست کسی کار بگذارند تا او بتواند برخی کارها را بدون نیاز به ابزارهای الکترونیکی و تنها با کمک بدن خودش انجام دهد. استفاده از گیرنده NFC، دوربین، میکروفون و بلندگو از مرسوم‌ترین بایوهک‌های امروز جهان است.

همچنین ممکن است عضوی مثل دست یا پا با روبات ترکیب شود تا زور فیزیکی این عضو افزایش پیدا کند. گاهی حتی عضو مورد نظر قطع می‌شود و بجای آن روبات کار می‌گذارند. در برخی از موارد این عمل‌های جراحی تنها از سر کنجکاوی و هیجان‌طلبی انجام می‌شوند. مثلا وقتی کسی زیر پوست پیشانی خود LED می‌گذارد. اما گاهی فرد واقعا به دنبال انجام دادن کارهایی خارق‌العاده است.

پرداخت پول با بدن

امروزه در بریتانیا عده زیادی متقاضی قرار دادن کلید خانه و ماشین در زیر پوستشان هستند. معمولا تمام قفل‌های ماشین و خانه از یک کد پیروی می‌کنند و فرد می‌تواند با استفاده از چیپ کارگذاشته‌شده در زیر پوست، ماشین خود را روشن کند. آن‌ها باور دارند که این روش بسیار امن است و احتمال جاگذاشتن یا گم‌کردن کلید کم می‌شود. اما در عمل بیشتر متقاضی‌ها می‌خواهند هیجان زندگی دوگانه انسان‌-روبات را تجربه کنند. در چشم آن‌ها روشن کردن خودرو تنها با استفاده از انگشت، فانتزی جذابی است.

بسیاری از طرفداران هک زیستی، به فناوری به چشم خالکوبی‌های مدرن نگاه می‌کنند.

قرار دادن یک چیپ برای اطلاعات کارت بانکی در زیر پوست هم مرسوم است. افراد بجای آن که موبایل یا کارت بانکی خود را بر روی دستگاه پرداخت قرار بدهند، دست خود را بر روی گیرنده می‌کشند و پرداخت انجام می‌شود. در بیشتر موارد این عمل‌های جراحی بدون درد و خونریزی انجام می‌شوند. اما مواردی گزارش شده که بدن فرد به این عنصر خارجی واکنش نشان داده باشد. بیمار با درد زیاد به بیمارستان مراجعه کرده و خواسته که چیپ را از بدنش خارج کنند. اما فراموش کرده که این قطعه آزاردهنده، در واقع کلید خانه‌اش است!

درست مثل فیلم‌های تخیلی

یک هک زیستی بسیار پرطرفدار، قرار دادن هندزفری بلوتوث در نزدیکی گوش افراد است. میکروفون و بلندگو در داخل سر و نزدیک گوش قرار می‌گیرد. فرد بدون استفاده از هدفون می‌تواند با تلفن مکالمه کند، موسیقی بشنود و یادداشت‌های صوتی ضبط کند. همچنین مواردی مانند استفاده از لنز دوربین بر روی پیشانی، نمایشگر انعطاف‌پذیر بر روی شکم و ساعد، هارددیسک و پاور بانک و دیگر وسایل الکترونیکی در داخل بدن مشاهده شده است.

برخی از کسانی که به بایوهک علاقه دارند، امیدوارند در آینده‌ای نه‌چندان دور بتوانند بر روی کف دست خود صفحه‌نمایش لمسی بگذارند، گوش خود را هدفون مجهز کنند و با کارگذاشتن دیگر قطعات مورد نیاز، بدن خود را به تلفن‌همراه هوشمند تبدیل کنند. به نظر عده‌ای این رفتارها جنون‌آمیز و بی‌معنا است. در مقابل عده‌ای فکر می‌کنند که آینده بشر با هک زیستی گره‌خورده است و مقاومت در پذیرش هکر‌های زیست، مقاومت در مقابل علم و فناوری است.

بایوهک، کمی بیشتر از سرگرمی

تمام متقاضی‌های بایوهک عشاق سینه‌چاک فناوری نیستند. در بین این متقاضی‌ها افراد بیماری وجود دارند که امیددارند با استفاده از فناوری نوین سلامت خود را بازیابند. مثلا کسی که دست یا پایش را از دست داده، حالا بجای قرار دادن یک دست مصنوعی بی‌کاربرد، دوست دارد دستی رباتیک و قدرتمند داشته باشد. این دست می‌تواند به یک کامپیوتر و نمایشگر هم مجهز شود و امکاناتی مثل کلید، NFC و کارت‌بانک را هم در اختیار بیمار بگذارد. فرق او با گروه قبلی این است که در اینجا بیمار داوطلبانه دست خود را قطع نمی‌کند.

کمک به بهبود شنوایی، بینایی و بویایی از دیگر کاربردهای پزشکی هک زیستی است. همچنین دانشمندان امید دارند که دانش رباتیک بتواند به بیماران قلبی، ریوی، کلیوی و چند نوع از بیماری‌های عصبی و روانی کمک کند. مدافعین بایوهک‌های تفریحی باور دارند که پولی که متقاضیان مشتاق برای عمل‌های بایوتک می‌پردازند، زمینه همه‌گیر شدن بایوهک‌های درمانی را فراهم می‌آورد. به باور آن‌ها بدون سرمایه‌گذاری و اقبال بازار از هک زیستی، بیماران هرگز نمی‌توانند به درمان‌های ارزان زیست‌فناوری دست پیدا کنند.

جنبشی به نام خودت انجام بده

جنبش خودت انجام بده، Do It Yourself یا DIYBio جنبشی است که آزمایش‌های زیستی را به آزمایشگاه‌های علمی محدود نمی‌داند. به باور این عده، هرکسی می‌تواند در حد توان خود از دانش بایو بهره‌مند شود. این عده می‌گویند کاشتن ناخن یا مو، عمل بینی و یا کارگذاشتن باتری در قلب هم یک نوع بایوهک است. چرا کسی با آن‌ها مخالفت نمی‌کند؟ طبیعتا باید پزشک متخصص باتری قلب را کار بگذارد. اما آیا برای کاشت ناخن هم به جراح مراجعه می‌کنیم؟

بازکردن در خانه با استفاده از میکروچیپ‌های زیرپوستی طرفداران خاص خودش را دارد.

در جنبش DIY که اتفاقا از سوی برخی مجامع علمی حمایت می‌شود، افراد عادی دست به کار می‌شوند و کارهایی خلاقانه با هک کردن سیستم‌های زیستی انجام می‌دهند. دانشمندان حامی DIY فکر می‌کنند که اگر مردم عادی به هک زیستی بپردازند، نتایجی جالب، متفاوت و پیش‌بینی‌ناپذیر رخ خواهد داد. همان‌طور که هکرهای کامپیوتر یا هکرهای اشیا کارهای جالبی انجام داده‌اند. حساب این افراد باید از تروریست‌های زیستی جدا شود.

بایوهک خارج از بدن انسان

بیشتر توجه رسانه‌ها معطوف هک‌هایی است که افراد بر روی بدن خود یا دیگران انجام می‌دهند. اما هک زیستی می‌تواند جنبه‌های دیگری هم داشته باشد. مثلا یک جوان آمریکایی در خانه، از غذاهایی که می‌خرید آزمایش دی‌ان‌ای گرفت. برای او سوال بود که آیا خاویاری که خریده، واقعا از فیل‌ماهی (بلوگا) به دست آمده یا تخم ارزان یک نوع ماهی دیگر است؟ آیا پنیر بز واقعا از شیر بز درست می‌شود؟ آیا در تن ماهی گوشت ماهی تن می‌ریزند؟ چه نوع فندقی در نوتلا به کار رفته است؟ نتایجی که او به دست آورد جالب بود. در بیشتر موارد شرکت‌ها در مورد گونه‌هایی که از آن‌ها در محصولاتشان استفاده کرده‌اند، دروغ می‌گویند.

آزمایش دی‌ان‌ای بر روی غذا هم یک بایوهک است. چرا که فرد از آزمایش دی‌ان‌ای برای هدفی غیرمعمول استفاده می‌کند. در یک هک زیستی جالب توجه دیگر، افراد با استفاده از افزودن باکتری‌های بی‌ضرر به آب‌های آلوده توانستند خطر نوشیدن آب کثیف در آفریقا را کاهش دهند. در این روش، آب‌های آلوده به سرعت تغییر رنگ می‌دادند. استفاده از آکواریوم‌های جلبکی برای تصفیه هوا هم نوعی دست‌کاری زیستی برای کاربردهای خلاقانه است.

بایوهک برای ناشنوایان و نابینایان

یک بایوهک جالب توجه، دستگاهی است که تصاویر را به پیام‌های صوتی تبدیل می‌کند. درست مثل روشی که خفاش برای دیدن در تاریکی مطلق به کار می‌بندد. در این روش، بدن فرد پیام‌هایی صوتی (که غیرقابل شنیدن هستند) به اطراف می‌فرستند و بازگشت صدا را به بیپ‌هایی در گوش فرد تبدیل می‌کند. به این ترتیب اگر فرد نابینا به یک مانع نزدیک شود، شبیه به عملکرد سنسور دنده‌عقب خودرو، صدا به او هشدار می‌دهد.

برعکس این روش هم جالب توجه است. وقتی صداها به الگوهای بصری تبدیل می‌شوند. یک میکروفون صدای محیط را ضبط می‌کند و آن را به یک تصویر در عینک فرد ناشنوا تبدیل می‌کند. به کمک این روش فرد قادر خواهد بود جهت و بلندی صدا را تشخیص دهد. مثلا اگر کسی او را صدا بزند یا در خیابان ماشینی بوق بزند، فرد ناشنوا می‌تواند جهت صدا را ببیند و به آن واکنش بدهد. امید می‌رود که با این بایوهک‌ها بشود به افراد کم‌توان کمک کرد تا به یک زندگی امن و عادی دست پیدا کنند.

دکتر فرانکشتاین، تمام بدی‌های بایوهک

وقتی از بایوهک حرف می‌زنند، ناخودآگاه به یاد فرانکشتاین می‌افتم. دانشمندی که سعی می‌کرد بدن مرده را هک کند تا او را به حیات بازگرداند. اما نتیجه تحقیقات او فاجعه بار بود. به همین ترتیب بیشتر مردم به بایوهک بدبین هستند. عده‌ای می‌گویند حتی اگر هکرهای زیستی آدم‌هایی خوب و مثبت باشند، ممکن است به صورت تصادفی موجودی مخرب، سمی و عظیم‌الجثه درست کنند که تمام حیات بشر را تهدید کند. تولیدگازهای سمی، ویروس‌های ناشناخته یا استفاده از هک‌های زیستی برای مقاصد تروریستی از دیگر نگرانی‌های منتقدین بایوهکرها است.

بایوهک می‌تواند به بهبود کیفیت تغذیه کمک کند.

در مقابل مدافعین DIYBio فکر می‌کنند که احتمال خلق یک گونه زیستی خطرناک، به اندازه احتمال بارش برف سنگین در کویر لوت است؛ ممکن است اتفاق بیفتد اما بهتر است فعلا در موردش فکر نکنیم. در نظر آن‌ها جنبه‌های مثبت بایوهک می‌تواند خیلی بیشتر باشد. به کمک این فناروی‌های نوین ما می‌توانیم درک کنیم که چه غذا یا دارویی می‌خوریم، محصولات خراب را از سالم تشخیص دهیم، همچنین نقاط آلوده در خانه را شناسایی کنیم و آن‌ها را پاکسازی کنیم. کاربردهای هک زیستی می‌تواند بی‌انتها باشد.

آینده هک زیستی در بازار

حرف‌هایی که تا اینجا زدیم بیشتر به فیلم‌های علمی تخیلی شباهت دارد. اما بی‌تردید در آینده‌ای نه چندان دور شرکت‌های زیادی می‌کوشند تا این بایوهک‌ها را تجاری کنند. از شرکتی که هدفون داخل بدن می‌فروشد تا دستگاهی که می‌تواند غذای شما را تجزیه‌وتحلیل کند.

درست مثل هر فناوری دیگر، این پدیده جدید می‌تواند کاربردهایی مفید یا مخرب داشته باشد. اگر در مقابل بایوهک یا DIYBio جهت‌گیری قهری کنیم، یعنی اگر آن را به یک جرم تبدیل کنیم، آدم‌های خوب از آن پرهیز می‌کنند، اما مجرم‌ها از این که یک جرم جدید مرتکب شوند ترسی نخواهند داشت. در این صورت تنها کاربردهای پلید و شیطانی هک زیستی رشد پیدا می‌کند. پس بهتر است به دور از تعصب و هیجان به خوبی‌های هک زیستی فکر کنیم و در مورد آن تصمیم‌هایی سازنده بگیریم.