«پنج خوانِ» بدل‌شدن به یک صادرکننده/ آیا اکنون زمان خوبی برای «صادرات» است؟

طی روزهای اخیر، ابراهیم رئیسی، رییس‌جمهور، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در آینده نزدیک خبر داد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی و نیز فعالان بازار، از اعلام این تصمیم این‌طور نتیجه گرفتند که نرخ ارز در ایران قرار است تک‌نرخی شود.

به گزارش تجارت‌نیوز ، تک‌نرخی شدن ارز در ایران همواره یک رویا برای طرفداران «اقتصاد بازار» و آن دسته از کسانی بوده که معتقدند با این اقدام (و چنانچه دولت از تلاش برای سرکوب نرخ ارز دست بردارد)، بازار ارز در ایران به ثبات می‌رسد.

همزمان، ایران قرار است به میز مذاکرات برجام برگردد؛ خبرها از بهبود کم‌سابقه روابط ایران و عربستان حکایت می‌کنند و البته، علاوه بر پیوستن ایران به «پیمان شانگهای»، ممکن است به زودی سیل سرمایه‌های چین به اقتصاد ایران هم شروع شود.

مجموع این عوامل، نشان می‌دهند که ممکن است درب‌های واردات و صادرات در اقتصاد ایران دوباره گشوده شوند و این بار، از بروز «شوک ارزی» هم خبری نباشد. از آن سو، نرخ برابری ریال ایران در مقابل ارزهای خارجی در شرایطی قرار دارد که صادرات از مبدا ایران، حالا می‌تواند یک گزینه بسیار جذاب برای فعالان اقتصادی باشد.

اما کسانی که می‌خواهند در ماه‌ها و سال‌های آینده به جرگه صادرکنندگان بپیوندند، باید این کار را از کجا شروع کنند؟ در ادامه، به برخی از اساسی‌ترین قدم‌ها برای آغاز فعالیت به عنوان یک صادرکننده اشاره می‌کنیم.

۱ -کارت بازرگانی بگیرید!

داشتن «کارت بازرگانی» نخستین خوان از «هفت‌خوانِ بدل‌شدن به یک صادرکننده» است. کارت بازرگانی مجوزی است که به دارنده‌اش اجازه فعالیت بازرگانی می‌دهد. با در اختیار داشتن این کارت، می‌توانید فعالیت‌هایی مانند «ثبت سفارش»، «ترخیص کالا»، «واردات و صادرات از مناطق آزاد» و «حق‌العمل‌کاری در گمرک» را انجام دهید.

به طور کلی دو نوع کارت بازرگانی وجود دارد: «کارت بازرگانی حقیقی» و «کارت بازرگانی حقوقی». این دو تفاوت چندانی ندارند و عمده شرایط و مزیت‌های آنها هم یکسان است. با این همه، اما برخی از کالاهای خاص که نام و نوع آنها توسط اتاق بازرگانی یا وزارت صمت اعلام می‌شود، تنها با «کارت بازرگانی حقوقی» قابل مبادله هستند و البته، کارت‌های حقوقی اعتبار بیشتری هم در مجامع بین‌المللی دارند.

اخذ کارت بازرگانی اولین قدم برای بدل‌شدن به یک صادرکننده حرفه‌ای است، هر چند الزامی نیست.

افراد یا شرکت‌هایی که به صورت غیرمستقیم و با واسطه اقدام به صادرات کالا می‌کنند، معمولا نیازی به گرفتن کارت بازرگانی ندارند. به عبارت ساده، اگر یک صادرکننده حرفه‌ای نیستید و مبلغ یا حجم صادرات‌ شما چندان زیاد نیست، می‌توانید کل فرآیند را به شرکت‌های واردات-صادرات «برون‌سپاری» کنید و دردسرهای دریافت کارت بازرگانی را به جان نخرید.

سازمان‌ها و نهادهایی مانند «اتاق‌های بازرگانی»، «ادارات صنعت و معدن» و نیز «سازمان توسعه تجارت»، نخستین نهادهایی هستند که برای دریافت کارت بازرگانی باید به آنها سر بزنید. این هم ناگفته نماند که دولت قرار است با ایجاد «پنجره واحد تجارت»، دریافت کارت بازرگانی و بسیاری از دیگر امور مربوط به تجارت خارجی را تسهیل کند تا متقاضی مجبور نباشد در هزارتویِ بی سر و تهِ ادارات دولتی و شبه‌دولتی در ایران، این سو و آن سو برود.

۲-کشور و کالای هدف را انتخاب کنید!

انتخاب کشور هدف برای صادرات هم بسیار مهم است و البته بیشتر افراد، قبل از هر چیز به کشور هدف و کالاهای هدف در امر صادرات فکر می‌کنند. باید ببینید کدام کشور، چه کالایی را نیاز دارد و اینکه رقبای احتمالی شما در کشور هدف، چقدر فضای خالی برای رقابت باقی گذاشته‌اند.

مثلا، این روزها گفته می‌شود که «عراق» برای صادرات بسیاری از کالاهای ایرانی گزینه ایده‌آلی است، چرا که هم از نظر فرهنگی و شکل و شمایل مصرف به ایرانی‌ها نزدیک است و هم از منظر جغرافیایی.

با این همه، فعالان تجاری می‌گویند فرصت‌سوزی ایران در سال‌های اخیر موجب شده که بازار صادراتی عراق به دست بازرگانان ترکیه‌ای و ساکنان کشورهای جنوب خلیج‌فارس بیفتد. در واقع، ظاهرا کیفیت کالاهای ایرانی آن‌قدر پایین بوده که شهروندان عراقی، به جز گزینه «قیمت»، مزیت رقابتی دیگری برای واردات از ایران نمی‌بینند.

بازارهایی که از دست رفته‌اند

تنها در یک نمونه، قیمت خودرو «تیبا» در عراق به صورت رسمی حدود هفت هزار دلار اعلام شده و این در حالی است که عراقی‌ها می‌توانند ارزان‌ترین خودروهای شرکت‌هایی مانند «نیسان» یا «شورلت» را به قیمت حدود ۱۴ تا ۱۵ هزار دلار تهیه کنند.

«تیبا» در عراق به قیمت ۷ هزار دلار به فروش می‌رسد.

«یحیی آل‌اسحاق»، رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق هم چندی پیش گفته بود که پراید ۱۲۰ میلیون تومانی در عراق مشتری ندارد و ایران اگر می‌خواهد به عراق خودرو صادر کند، باید در زمینه قیمت و کیفیت با خودروهای خارجی رقابت کند.

به عنوان یک مثال دیگر، آیا صادرات «پسته» به اروپا فکر خوبی است؟ احتمالا دیگر نه! روزگاری پسته ایران سرآمد خشکبار در جهان بود، اما حالا چند سالی است که کشورهایی مانند «چین»، «ترکیه»، «ایتالیا» و حتی «آمریکا» دستی بر آتش تولید پسته پیدا کرده‌اند و پسته ایرانی (به دلیل مشکلاتی همچون میزان بالای «آفلاتوکسین») در بسیاری از مقاصد صادراتی، مشتری خود را از دست داده است. بنابراین، کشور و کالاهای هدف باید با دقت انتخاب شوند!

۳-«ترخیص‌کار گمرکی» پیدا کنید!

گمرک کشور مقصد، مهم‌ترین جایی است که در کشور هدف با آن سر و کار خواهید داشت. قوانین گمرکی در کشورهای مقصد، گاهی برخی از صادرکنندگان ایرانی را به مرز ورشکستگی کشانده‌اند. مثلا، با توجه به نرخ‌های متنوع تعرفه گمرکی برای کالاهای مختلف، باید دقت کنید که کالای صادراتی حتما «همگن» باشد. (در مورد «تعرفه‌های ترجیحی» در ترکیه اینجا را بخوانید.)

به عنوان مثال، اگر بخواهید یک میزِ فلزی با رویه پلاستیکی صادر کنید، مهم است که در بارنامه، این محصول را در رده محصولات فلزی یا پلاستیکی قرار بدهید و اگر در این زمینه دقیق نباشید، احتمال اینکه در گمرک کشور مقصد ناچار به پرداخت خسارت بشوید، بسیار بالا است!

«گمرک»، یکی از بخش‌های پر استرس برای صادرکننده است!

برخی شرکت‌ها (چه در ایران و چه در کشورهای مقصد صادراتی)، خدمات ترخیص گمرکی ارائه می‌دهند و هر چند از میزان سود حاصل از صادرات برای شما کاسته می‌شود، دست‌کم مطمئن خواهید بود که با سپردن کار به آنها، جریمه نمی‌شوید!

۴- به‌روزترین قوانین را چک کنید!

یکی دیگر از نکات مهم در مسیر بدل‌شدن به یک صادرکننده، آشنایی با به‌روزترین قوانین در حوزه‌های مختلف است. مثلا، همین اواخر ورود کامیون‌های ایرانی به منطقه «قره‌باغ» (به دلیل تنش‌های مرزی میان ایران و جمهوری‌آذربایجان) از سوی ایران ممنوع اعلام شد. بدیهی است که اگر چنین قوانینی را در نظر نگیرید، ضرر و زیان‌تان می‌تواند سر به میلیون‌ها تومان بزند.

قوانین مربوط به بیمه محصولات صادراتی هم می‌توانند دست‌خوش تغییراتی بشوند. مثلا، با تحریم‌شدن اقتصاد ایران، بسیاری از صادرکنندگان امکان دسترسی به خدمات بیمه‌ایِ شرکت‌های بین‌المللی را نداشتند و به ناچار، به شرکت‌های بیمه ایرانی روی آوردند. این در حالی بود که برخی از این شرکت‌ها، نه تجربه کافی در این زمینه داشتند و نه سقف پوشش کافی در مقابل خطرات خاص.

صادرکننده باید در زمینه قوانین کشورهای مبدا و مقصد، کاملا به روز باشد.

برخی شرکت‌های بیمه‌کننده محصولات صادراتی، تنها ریسک‌ها و خطرات عمومی را پوشش می‌دهند. در مقابل، برخی دیگر ریسک‌ها و خطرات خاص را هم تحت پوشش قرار می‌دهند و البته، حق بیمه بالاتری طلب می‌کنند.

۵ -زبان کشور مقصد را یاد بگیرید!

این موردِ آخر شاید برای خیلی‌ها عجیب به نظر برسد، اما اگر در ابتدای کارِ صادرات باشید و نخواهید با حرفه‌ای‌ها شریک شوید، قطعا باید چیزکی هم از زبان کشور مقصد (ولو در حد چند کلمه یا چند جمله) بدانید.

صادرات مستلزم نامه‌نگاری‌هایِ رسمی (از طریق ایمیل)، گفت‌وگو با افراد بومی در کشور مقصد و توانایی خواندن و نوشتن به زبانِ کشور مقصد است. دانش زبان انگلیسی می‌تواند کمک‌حال باشد، اما کسی که یک بار به برخی کشورهای همسایه ایران (مانند ترکیه، عراق، یا ارمنستان) سفر کرده باشد، می‌داند که زبان انگلیسی احتمالا در مواقع ضروری (که بحث زیان تجاری در میان است) چندان کارگشا نخواهد بود.