ایران می‌تواند «شبکه ملی اطلاعات» را وارد مدار کند؟

اختلالات در اتصال به اینترنت در ایران، تقریبا یک ماهه شده و حالا که صحبت از تداوم فیلترینگ برخی شبکه های اجتماعی (شاید به صورت دائمی) هم به میان آمده، خسارت‌ها کم کم عیان می‌شود.

به گزارش تجارت‌نیوز ، علاوه بر فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، سرویس‌های ارسال پیامک هم در کشور غیرفعال شده‌اند و به این ترتیب، ورود کاربران به بسیاری از اپلیکیشن‌ها و سامانه‌های اینترنتی داخلی هم مختل شده است.

از آن سو، ارقامی تکان‌دهنده از تاثیر اختلال و قطعی اینترنت در ایران دست به دست می‌شود: از زیان روزانه ۳۶ میلیون دلاری (معادل تقریبا هزار میلیارد تومانی) به اقتصاد کشور گرفته تا تحت تاثیر قرار گرفتن زندگی و معیشت روزمره نزدیک به ۹ میلیون نفر از ایرانی‌ها. اما آیا این مسیر قابل تداوم است؟

شبکه‌ای که به این زودی‌ها فعال نمی‌شود

«شبکه ملی اطلاعات» یا همان «اینترنت ملی» که این روزها زیاد در موردش می‌شنویم، راه‌حل نهایی برخی نهادها برای قطع اتصال اینترنت ایران به جهان است. زمزمه این طرح از سال ۱۳۸۴ خورشیدی به میان آمده و همین چند روز پیش بود که عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات، از پیشرفت ۵۰ درصدی آن سخن گفت. همزمان، توسعه «فیبر نوری» در کشور، که گفته می‌شود آن هم بخشی از همان طرح «اینترنت ملی» است، به شکلی جداگانه دنبال می‌شود.

با این حال، ظاهرا خوش‌بینی به اجرای این دو طرح، بیش از واقع‌بینی در مورد اجرایِ آنها بوده و نمی‌توان امید داشت که حتی اینترنت ملی به زودی راه‌اندازی شود و فعلا خبری از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی جایگزین نیست. اما مشکل راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات در ایران چیست و چرا بعد از چندین سال وعده، هنوز اجرایی نشده است.

واقعیت بزرگ‌تر از اینها است

ارقامی که در این زمینه ذکر شده، گویا هستند: وزیر ارتباطات در شهریورماه امسال گفته بود ۲۰ هزار میلیارد تومان برای توسعه شبکه «فیبر نوری» در کشور در طول ۳ سال آینده هزینه خواهد شد، به عبارتی سالی کمتر از ۷ هزار میلیارد تومان. این عدد در مقابل واقعیت‌های اقتصاد ایران، بیش از اندازه کوچک است.

«قربان اسکندری»، دبیر کل دفتر امور بانکی و بیمه وزارت اقتصاد حدود ۲ ماه پیش در توئیتی نوشته بود که در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱، روزانه حدود ۳ هزار میلیارد تومان نقدینگی در اقتصاد ایران تولید شده است.

به عبارتی، تمام سرمایه‌ای که قرار است در طول یک سال به اجرای طرح «فیبر نوری» در کشور تزریق شود، معادل دو روز تولید نقدینگی در اقتصاد ایران است. نرخ تورم دو رقمی و رشد سالانه دست کم ۳۰ درصدی حجم نقدینگی در کشور، ارقامی مانند ۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری برای شبکه فیبر نوری را در یک بازه ۳ ساله اساسا بی‌معنا می‌کنند.

برای تکمیل «شبکه ملی اطلاعات» هم که دست کم از سال ۱۳۸۹ اجرای آن به قانون تبدیل شده، ده‌ها هزار میلیارد تومان دیگر بودجه لازم است.

به جز این، برخی کارشناسان می‌گویند اتصال شبکه‌ها و زیرساخت‌های کنونی در بانک‌ها، استارتاپ‌ها و کسب‌و‌کارهای ایرانی به «شبکه ملی اطلاعات»، ممکن است ده‌ها هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری دیگر هم نیاز داشته باشد.

پس یا خبری از شبکه ملی اطلاعات نیست و یا اینکه هزینه و امکانات راه‌اندازی آن بیش از این است که عنوان می‌شود.

اینترنت از آسمان

در این میان، ظاهرا عامل «نوآوری» هم در نظر گرفته نشده است. اینترنت ماهواره ای «استارلینک» (که فعال شدن تعدادی از پایانه‌های آن در ایران هم تایید شده)، عملکرد خود در شرایط غیرعادی را در جنگ اوکراین به نمایش گذاشته است.

از آن سو، همین اواخر خبر رسید که چین هم به دنبال ایجاد نسخه مشابهی از اینترنت ماهواره‌ای است که بر اساس قاعده، باید هزاران ماهواره در حال گردش در جو زمین را شامل شود.
جالب‌تر اینکه حسن سالاریه، رییس سازمان فضایی ایران و معاون وزیر ارتباطات هم به تازگی گفته که ایران هم به دنبال اجرای طرحی مشابه است.

آن طور که رییس سازمان فضایی ایران توضیح داده «ایران می‌خواهد یک کنسرسیوم متشکل از کشورهای متقاضی تشکیل دهد و با همکاری آنها ریزماهواره‌هایی ساخته شود که طرح را عملی می‌کنند». سالاریه البته گفته که انتظار نمی‌رود این طرح در ۲ تا ۳ سال آینده به مرحله اجرا برسد.

این در حالی است که پیش‌بینی‌ها از حوزه فناوری نشان می‌دهد که نیاز به پایانه (Terminal) برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای، ممکن است در یک سال آینده مرتفع شود. به عبارت دیگر، گوشی‌های هوشمندی که در یک سال آینده تولید می‌شوند، خودشان پایانه اتصال به اینترنت ماهواره‌ای خواهند بود و به این ترتیب، هر کسی در هر جایی می‌تواند به اینترنت ماهواره‌ای (البته به شرط پرداخت حق اشتراک) دسترسی داشته باشد. در این شرایط، سانسور، فیلترینگ و قطع اینترنت، در عمل بی‌معنا خواهد بود.

حالا مشخص نیست که اگر فیلترینگ ادامه داشته باشد، کاربران و به خصوص کسب‌وکاری آنلاین تا راه‌اندازی شبکه ملی ارتباطات چه کاری قرار است انجام دهند. از طرف دیگر، اگر اینترنت ماهواره‌ای سال آینده به ایران برسد، راه‌اندازی شبکه ملی ارتباطات با هزینه بالایش، چه نفعی دارد.