تحریم‌ها، استارتاپ‌ها و نیروهایی که می‌روند
در سال 1382 که قانون تجارت الکترونیک به تصویب رسید شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد که اقتصاد ایران به این اندازه به تجارت الکترونیک روی خوش نشان دهد؛ به طوری که در حال حاضر 1.5 درصد اقلام بازار خرده فروشی کشور توسط کسب وکارهای اینترنتی به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد که براساس آخرین آمار مرکز توسعه تجارت الکترونیکی رقم آن در سال 1397 به عدد قابل توجه 225 هزار میلیارد تومان رسیده و نسبت به سال گذشته که بالغ بر 174 هزار میلیارد تومان بوده، رشد 29 درصدی را نشان می‌دهد.
سهم مبادلات آنلاین کسب‌وکارهای اینترنتی نیز در سال 1397 با رشد 40 درصدی به رقم تقریبی 1585 هزار میلیارد ریال رسید که نشانگر رشد قابل توجه تجارت الکترونیک در ایران و اقبال خوش آن است.
مصرف‌کنندگان جهان در سال 2018 میلادی 2.86 هزار میلیارد دلار به صورت آنلاین خریده کرده‌اند که نسبت به سال 2017 با رقم 2.43 هزار میلیارد دلار رشد 18 درصدی را نشان می‌دهد. میزان فروش خرده‌فرشی به رشد 3.3 درصدی به عدد 84.18 هزار میلیارد دلار رسیده است وبر اساس آمارها نصف فروش کالاهای فیزیکی جهان از طریق فروش آنلاین در اخیتار دو اقتصاد بزرگ جهان یعنی آمریکا و چین قرار دارد.
استارتاپ‌ها در ایران در طول یک دهه اخیر پیشرفت چشم‌گیری داشته‌اند اما با وجود این، با توجه به اعلام رسمی بانک جهانی در سال 2018 ایران در میان 190 کشور جهان خود را به رتبه 124 رساند که با حمایت دولت و دستگاه‌های مرتبط از این حوزه می‌توانست این جایگاه ارتقاء یابد.
در وضعیت اقتصادی کشور که کسب‌وکار ها به شکل سنتی و با ریسک بالاتری مواجه هستند استارتاپ‌ها گزینه بسیار مناسب‌تری برای فروش کالا، مشاوره مالی و حسابداری، تبلیغات، مشاور بیمه، مالیات و … با رویکرد دانش بنیانی به شمار می‌آیند.
تاثیر تحریم‌ها بر استارتاپ‌ها
در ابتدای سال 1395 و پس از اجرای برجام شرکت تلفن همراه آفریقای جنوبی با سرمایه‌گذاری 20 میلیون یورویی روی نرم‌افزار کرایه تاکسی اسنپ و موسسه سرمایه‌گذاری سوئدی پومرگرنت با سرمایه‌گذاری 60 میلیون یورویی در شرکت سرآوا که حامی و پشتیبان دیجی‌کالاست آغازگر سرمایه‌گذاری خارجی بر استارتاپ‌های ایرانی بودند و انتظار می‌رفت تا این سرمایه‌گذاری‌ها افزایش یابد اما با افزایش تنش‌ها و شروع مجدد تحریم‌ها، روند سرمایه‌گذاری خارجی بر استارتاپ‌های ایرانی به سرازیری کشیده شد تا زیست بوم استارتاپ‌ها با چالش کاهش سرمایه روبرو شوند.
اما این شروع ماجرا بود و روز به روز به چالش‌های استارتاپ‌ها در خلا تحریم افزود شد. استارتاپ‌ها برای توسعه و تداوم خود نیازمند فناوری و منابع آموزشی روز دنیا هستند که با تشدید تحریم‌ها بسیاری از منابع آموزشی برای کاربران ایرانی مسدود و مسیر بقای استارتاپ‌ها دشوار شد.
استارتاپ‌های ایرانی در حال حاضر برای دسترسی به فناوری روز و منابع کارآمد آموزشی باید زمان و هزینه بسیار بالاتری را بپردازند و در این میان بعضی استارتاپ‌های مبتنی بر نقشه گوگل و استارتاپ‌هایی که به سخت‌افزارهای کارآمد نیازمند هستند زیان بسیاری دیده‌اند.
یکی از راه‌های افزایش کاربر و دسترسی آسان‌تر به کالا و خدمات ساخت اپلیکیشن اختصاصی است که بسیاری از استارتاپ‌ها در حال حاضر اپلیکیشن اختصاصی خود را دارند و در این میان گوگل پلی و اپ استور به عنوان پرطرفدارترین برنامه‌های دریافت اپلیکیشن، کاربران خود را در داخل ایران محدود کرده‌اند تا بیشترین زیان را به استارتاپ‌های ایرانی برسانند.
استارتاپ‌هایی که اقدام به فروش کالاهای وارداتی می‌کنند در طول یک سال اخیر یا تعطیل شده‌اند یا نیروهای خود را به حداقل ممکن رسانده‌اند تا بتوانند بقای خود را تدوام ببخشند و کالاهایی که در داخل ایران تولید می‌شوند نیز با مشکل تامین مواد اولیه مواجه شده‌اند و عدم هم‌خوانی عرضه و تقاضا موجب شده تا بسیاری از استارتاپ‌ها در فروش کالا دچار دردسر شوند.
هنگامی که تحریم‌ها علیه یک کشور تشدید می‌شود اولین اکوسیستمی که دچار آسیب خواهد شد اکوسیستم اقتصادی است و موجب می‌شود تا ریسک سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف بالا برود. سرمایه‌گذاران در این شرایط سعی دارند تا در کمترین زمان بیشترین بازدهی را داشته باشند و در سریع‌ترین زمان سرمایه خود را برگردانند. حال آنکه با این شرایط کمتر کسی این ریسک را می‌پذیرد تا در این حوزه سرمایه‌گذاری کند. با وجود این، تامین سرمایه برای استارتاپ‌ها به چالشی جدی بدل شده است.
عدم ثبات نرخ ارز در کشور یکی دیگر از مهمترین چالش‌ها برای استارتاپ‌ها به شمار می‌رود. عدم ثبات ارز موجب می‌شود تا تامین مواد اولیه برای تولیدکنندگان با مشکل اساسی روبرو شود و میزان تولید نیز بر این اساس یا کاهش می‌یابد یا با سبد مصرف‌کنندگان هم‌خوانی نداشته باشد و این امر کاهش درآمد استارتاپ‌ها و افزایش هزینه جاری را در پی خواهد داشت.
با افزایش تورم طبیعی است که نیروی انسانی بر اساس نرخ تورم درخواست دستمزد بیشتری کند و با وجود این، استارتا ها برای استخدام نیروی انسانی متخصص با مشکل جدی مواجه خواهند شد.
با شروع تحریم‌ها بسیاری از نیروهای متخصص اقامت کشورهایی که ویزای استارتاپی می‌دهند را گرفتند و از ایران رفتند تا ایده‌های ناب خودشان را در دیگر کشورها استارت بزنند و همین امر موجب کاهش چشمگیر نیروی انسانی متخصص در میان استارتاپ‌های دانش‌بنیان شد.
اما این پایان استارتاپ‌های ایرانی نیست و شرکت‌های دانش‌بنیان بسیاری در این مدت تلاش خود را برای جبران تحریم‌ها به کار بسته‌اند تا با داخلی‌سازی دانش بسیاری از کسب‌وکارهای نو غیرفعال نشوند و حیات خود را ادامه دهند و به خوداتکایی برسند.
نظرات