کشاورزی ایران چه می‌خواهد؟
بخش کشاورزی به دلیل تامین امنیت غذایی کشور و تامین معیشت بخشی از جمعیت کشور به طور مستقیم و غیرمستقم (بهره‌برداران، صنایع فرآوری و تبدیلی، خدمات وابسته به بخش، تجار ،عمده فروش و خرده فروش و …) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و لذا مدیریت بخش کشاورزی نیازمند فردی مقتدر و توانا است که بتواند، ذی‌نفعان گوناکونی که با بخش کشاورزی در ارتباط هستند را مدیریت و راهبری هوشمندانه نماید.
علاوه بر این بخش کشاورزی در حال حاضر با مشکلات و چالش‌های اساسی همانند خشکسالی، تغییرات آب و هوایی، کافی نبودن سرمایه‌گذاری، پایین بودن بهره‌وری، مدیریت ناکارآمد بازار و تولید، کمبود دانش و فناوری روزآمد و مدیریت دانش، کمبود تحقیق و توسعه، کمبود ترویج و آموزش روبه‌روست و ترسیم درخت مشکل و ارائه راهکارهای اساسی برای حل هر مشکل و مساله، نیازمند مدیریتی است که با الفبای مدیریت مشارکتی آشنا بوده و تصمیم‌سازی بر محور تحقیق و مطالعه بنا شده باشد.
در شرایط موجود اقتصاد کشور (تحریم، بیکاری، افزایش قیمت غذا، کاهش قدرت خرید مردم و رکود کسب و کارها و تورم شدید) به نظر می‌رسد انتخاب وزیر برای «وزارت جهاد کشاورزی» نیازمند فردی است که ویژگی‌ها و خصوصیات ذیل را دارا باشد:
1- با سابقه و تجربه کاری از دل بخش کشاورزی باشد. فردی از وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌ها و ادارات وابسته باشد به طوری که در خصوص فعالیت‌های مختلف و متنوع بخش کشاورزی، مشکلات، فرآیندها، ارتباطات و سازمان‌های غیردولتی و مردمی آشنایی داشته باشد.
2- در شرایط سنی زیر 60 سال باشد زیرا که مدیریت مجموعه بزرگ خانواده کشاورزی نیازمند تلاش، خلاقیت، انگیزه، نوآوری، صرف وقت زیاد و انرژی است. به نظر می‌رسد دامنه سنی مناسب برای وزیر جهاد کشاورزی بین 45 تا 65 سال باشد.
3- به مدیریت مشارکتی اعتقاد داشته و تصمیم‌سازی از پایین به بالا را شیوه مدیریت قرار دهد. مدیریت از بالا به پایین بدون توجه به نیازها، خواسته‌ها و مشکلات ذی‌نفعان نه عقلایی و نه علمی است و شیوه منسوخ شده در جهان است.
4- تصمیم‌سازی بر محور تحقیق و مطالعه باشد در هر موضوعی اعم از الگوی کشت، خودکفایی نسبی، تولید صادرات محور، افزایش بهره‌وری و … بدون مطالعه، تصمیم‌سازی احساسی اتخاذ نشود.
5- دارای روحیه مشارکت با سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها برای ارتقای جایگاه بخش کشاورزی و بهره‌برداران آن باشد.
6- بخش تحقیقات، ترویج و آموزش وزارت جهاد کشاورزی را از حالت منفعل و اداری به حالت انفعال درآورده و تحقیقات کاربردی و میدانی را وظیفه‌مندی محققان و اعضای هیات علمی آن قرار دهد.
7- ایجاد نظام انگیزشی مناسب و شفاف برای هر گروه شغلی به منظور کارآمدی نیروی انسانی تدوین و پیاده‌سازی نماید.
8- به توسعه پایدار اعتقاد داشته به طوری که هر تصمیمی آثار و جوانب آن بر شاخص‌های توسعه پایدار سنجیده و محاسبه شده و از تصممیات آنی، فوری و متضاد با توسعه پایدار اجتناب نماید.
9- تخصص و تجربه ملاک گزینش مدیران وزارت کشاورزی و سازمان‌های مرتبط باشد.
10- با ایجاد بانک اطلاعات از مزرعه تا سفره امکان رصد و پایش تولید و فروش را فراهم نموده و سرمنشا فساد و رانت را شناسایی و برای حذف فساد و رانت اقدامات لازم را برنامه‌ریزی و اجرا نماید.
11- شخص وزیر دارای تشکیلات اقتصادی (واردکننده-صادر کننده و …) مرتبط با بخش کشاورزی نباشد.
12- به کار گروهی و جمعی اهمیت داده و سرلوحه اقدامات وزارت جهاد کشاورزی باشد.
13- ساماندهی و قانون‌مداری زنجیره ارزش، ایجاد و توسعه گروه‌های خانوادگی و سایر تشکل‌های تولیدی و خدماتی مرتبط با بخش کشاورزی را راهبری و هدایت نماید و از دخالت غیرمرتبط در ایجاد زنجیره‌ها و گروه‌های مختلف پرهیر نماید.
14- به تشکل‌های مردمی و سازمان‌های مردمی در بخش مدیریت (از تصمیم‌سازی تا نظارت و کنترل و اجرا) اهمیت داده و آنها را مشارکت دهد.
15- آینده‌پژوهی در خصوص فعالیت‌های بخش کشاورزی و متغیرهای بخش کشاورزی پیاده‌سازی شود.
16- چشم‌انداز و راهبردهای توسعه و ارتقای تولید، بازرگانی داخلی و صادرات را تدوین و عملیاتی سازد.
17- به توسعه پایدار کشاورزی همراه با توسعه پایدار روستایی توجه داشته و این دو مقوله را در کنار هم راهبری نماید.
18- به رفاه و تامین اجتماعی بهره‌برداران بخش کشاورزی و روستاییان توجه داشته و با دستگاه‌های زیربط و مرتبط ارتباطات و تعامل سازنده در این خصوص داشته باشد.
19- زمینه همکاری و تعامل هدفمند محققان و کارشناسان بخش با دیگر محققان و کارشناسان سایر کشورهای دیگر را برقرار نماید.
20- بسته‌های حمایتی هدفمند و هوشمند برای زنجیره ارزش هر محصول و فعالیت طراحی و اجرایی نماید.
21- به زنان بخش کشاورزی و روستایی در راستای توسعه پایدار و امنیت غذایی کشور توجه نموده و برنامه‌های هدفمند برای توانمندسازی آنان تدوین و عملیاتی نماید.
22- به تولید غذای سالم، ارگانیک و جلوگیری از ورود نهاده‌ها و محصولات تراریخته در کشور اقدام نماید.
23- صیانت و حمایت از جنگل و مرتع، محیط زیست و منابع پایه (آب و خاک ) در سرلوحه اقدامات وزارت جهاد کشاورزی باشد.
به نظر نویسنده که سالیان عمر کاری خود را در وزارت جهاد کشاورزی سپری نموده وزیری برای وزارت جهاد کشاورزی مناسب است که «انسان توسعه یافته» باشد با همان ویژگی‌های انسان توسعه یافته: به وظایف خود عمل کند، مسوولیت‌پذیر و پاسخگو باشد، مهربان و آرام باشد، خوب گوش کند، خوب فکر کند، روحیۀ مشارکت‌پذیری، هم فکری و همکاری با دیگران دارد، به تفکر جمعی و مشورت اعتقاد دارد، تقسیم کار را می‌فهمد، اصول مقدماتی مدیریت را بلد است و کاملاً باور دارد که عقل کل نیست و از این رو مرتب با ذی‌نفعان در تعامل و گفتگوی سازنده است تا با خرد جمعی، تحقیق و مطالعه بهترین راه انتخاب شود. افرادی با این خصوصیات تاکنون در مدیریت خانواده کشاورزی بوده‌اند و امیدوارانه منتظر آن هستیم وزیر جدید وزارت جهاد کشاورزی از این جنس باشد.
نظرات