سین‌تک، ابزار حاکمیت برای ارتقاء حمایت‌های اجتماعی
پرسش روز:
از انواع فناوری‌های نوین چگونه می‌توان برای ارتقاء کارآمدی، اثربخشی و بهره‌وری خدمات تامین اجتماعی استفاده کرد؟ در این پارادایم سین‌تک (sin tech) به معنی چیست؟ در این رابطه چه سلسله اقدامانی برعهده دولت است؟
پاسخ کارشناس:
سین‌تک (sin tech) به معنی بهره‌مندی از انواع فناوری‌های نوین برای ارتقاء کارآمدی، اثربخشی و بهره‌وری خدمات تامین اجتماعی است. در این رویکرد از فناوری بهره می‌گیریم تا خدمات‌رسانی به اقشار و گروههای هدف نظام تامین اجتماعی چند لایه را با سرعت و سهولت بیشتر به انجام برسانیم. «سین‌تک» از منظر ذینفعان، راحتی، دسترسی عادلانه و بهره‌مندی عادلانه و منطبق با نیاز، از منظر ذیمدخلان محاسبه‌پذیری شفافیت، پاسخگویی و اداره اقتصادی امور و از منظر حاکمیت، حصول اطمینان از حسن جریان امور را به ارمغان می‌آورد. به بیان دیگر فناوری‌های تامین اجتماعی و بیمه‌های اجتماعی (social security and social insurance technology) که به اختصار «سین‌تک» (sin tech) نامیده می‌شود، دستاوردهای زیر را به دنبال دارد:
- کم کردن هزینه ارائه خدمات و بهره‌مندی ذینفعان از برنامه‌های فناورآنه
- رفع محدودیت‌های زمانی و ایجاد امکان ارائه در تمام ساعات روز و تمام ایام هفته (۲۴×۷)
- رفع محدودیت‌های مکانی و جغرافیایی و ایجاد دسترسی فراگیر و همگانی
- حرکت نظام خدمات‌رسانی از «سازمان‌محوری» به سمت «ذینفع محوری» (شهروندمحوری - مشتری‌محوری - کاربرمحوری)
- شفافیت و دسترسی آزاد و باز به اطلاعات (داده باز)
- مشارکت‌پذیری ذینفعان در فرایند ارائه خدمات
- حذف رانت و جلوگیری از فساد مالی و اداری
- افزایش سرعت، دقت و صحت فرایند خدمات‌رسانی و ارتقاء کیفیت خدمات
- ایجاد عدالت دردسترسی به خدمات و ایجاد عدالت در بهره مندی از منابع عمومی (رفع هم پوشانی‌ها و کم پوشانی‌ها و جلوگیری از برخورداری مضاعف و من غیر حق)
- کاهش مصرف انرژی، آلودگی هوا، ترافیک و رفت و آمد شهروندان
فناوری‌های جدید چالش حاکمیت سنتی
بشر پس از عبور از شکارگری، دامداری و کوچ‌نشینی بطور کلی سه عصر کشاورزی، صنعتی و اطلاعاتی را پشت سر گذاشته و هم اکنون عصر فضای مجازی را در موج چهارم تکنولوژی تجربه می‌‌کنند. این فرایند، ابر روندهای دولت و اقتصاد الکترونیک، دولت و اقتصاد دیجیتال و دولت و اقتصاد هوشمند با رویکردهای شبکه‌ای و پلتفرمی، در قالب یک زیست بوم (اکوسیستم) را پیش روی خود دارد.
دو فضایی شدن جامعه و شکل‌گیری فضای مجازی که تمامی وجوه و ابعاد حیات انسان‌ها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها و حاکمیت‌ها را در برگرفته است و در هم تنیدگی فناوری‌های نوین با جامعه و فرهنگ به نحوی است که استفاده از فناوری‌های نوین دیگر یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت و الزام حیاتی و متضمن بقاء در شرایط امروز جهان است.
فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) به ابزارها، افزاره‌ها، فناوری‌ها و منابعی گفته می‌شود که جهت برقراری ارتباط، تعامل، تبادل، ایجاد، انتشار، ذخیره و مدیریت اطلاعات استفاده می‌شود و بر بستر رایانه، وب و اینترنت، رادیو، تلوزیون، تلفن، شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای هوشمند انجام می‌پذیرد. برخی مولفه‌های اصلی این فناوری پردازش، پهنای باند، اتصال پذیری، زبان‌ها، معماری، الگوریتم‌ها، منابع ذخیره اطلاعات و انرژی است.
فضای مجازی نیز یک شبکه به هم پیوسته در گستره جهانی است که شبکه‌های رایانه‌ای (کوچک و بزرگ)، رایانه‌های شخصی و ابزارهای هوشمند قابل حمل را با استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مختلف و در قالب قراردادها و پروتکل‌های ارتباطی مبتنی بر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (با تمرکز بر ارتباطات از راه داور) متصل می‌سازد.
مولفه‌های اصلی فضای مجازی عبارتند از شبکه‌های ارتباطی (تلفن و ابزارهای هوشمند در ارتباط با دولت الکترونیکی و دیجیتالی)، فناوری‌های پردازشی (رایانه‌های شخصی، ابر رایانه‌ها و سامانه‌های خبره و هوشمند) ادوات و اسباب دیجیتال (ساعت، گوشی تلفن ثابت و همراه، رادیو و تلویزیون و لوازم خانگی)، سیستم‌های کنترل و حمل و نقل دیجیتال، ربات‌ها و پهپادهای دیجیتالی، فناوری‌های ارتباطی (نشر محتویات دیداری و شنیداری و رادیو و تلوزیونی محلی، ملی و ماهواره‌ای)، فناوری‌های جمع‌آوری داده‌ها (نظیر حسگری، پویشگری و دورسنجی) و فناوری‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات و داده‌ها.
نکته حائز توجه اینکه فناوری‌های نوین، حکمرانی سنتی را به چالش کشیده و نظامات تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری، اجرایی و نظارتی را دچار تغییر و تحولات شگرفی ساخته‌اند و حاکمیت‌ها و دولت‌ها را مجبور ساخته‌اند که در عرصه‌های سیاستگذاری، قانونگذاری، برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت از این فناوری‌ها بهره گیرند. بروز پاندمی کرونا و پیش‌بینی ظهور و بروز بیماری‌های مشابه آن در آینده، باعث سرعت‌گیری و همه‌گیری حرکت به سمت فناوری‌های نوین در سطح حاکمیت‌ها، دولت‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌ها و شهروندان شده‌است و تا حدود زیادی شکاف دیجیتالی و کم سوادی دیجیتالی را رفع کرده است به ترتیبی که قاطبه مردم و حتی کودکان مجبور به استفاده از فناوری‌های نوین بر بستر ابزارهای هوشمند شدند و دولت‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌ها و بنگاههای تجاری تولید کننده خدمات و محصولات الزام و اجبار یافتند که خود را به فناوری‌های نوین مجهز سازند.
به نحوی که تکنولوژی گریزی (نئولادیسم) جای خود را به توجه واقع‌گرایانه به تکنولوژی (تکنورئالیسم) داد و حتی به جماعت آرمانشهر فناوری (تکنواتوپیا) و شیفتگان و از خود بیگانگان تکنولوژی میدان داد که با طرح موضوع شهرهای متاورسی (فراجهان) و شهرهای کریپتوئی مدعی نسخه‌های سه بعدی از فضای مجازی بر مبنای واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی شوند و حاکمیت‌های سنتی را به چالش بکشند.
نتیجه آنکه تغییرات و تحولات سریع، رو به تزاید و پربسامد فناوری، باعث گردیده است که حاکمیت‌ها و دولت‌ها از حکمرانی دیوان سالار به سمت حکمرانی پلتفرمی متمرکز (در سیاستگذاری، ریل‌گذاری و قاعده گذاری) و توزیع شده (مشارکتی، رقابتی، باز و کاربرمحور) و حکمرانی داده‌محور سوق داده‌است که «فین تک» (Fin tech) نماد و نمود آن در حوزه‌های مالی، اقتصادی، پولی و بانکی است و لازم است متناظر با فین تک نسبت به ایجاد یک پلتفرم اجتماعی در حوزه رفاه و تامین اجتماعی یا همان «سین تک» (sin tech) اقدام نمود.
ربطه سین‌تک با حمایت‌های اجتماعی
«سین‌تک» (sin tech) مجموعه‌ای از فناری‌های تامین اجتماعی و بیمه‌های اجتماعی است که بر محور شناسنامه الکترونیک رفاه و تامین اجتماعی یا شناسنامه الکترونیک اقتصادی اجتماعی خانوار مبتنی بر کد ملی، کد پستی و کد شغلی و بارویکرد پلتفرم دیجیتال بستری را برای تعامل بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان خدمات امدادی، حمایتی و بیمه‌ای و ارزش آفرینی در این زمینه بصورت برخط ایجاد می‌نماید.
در این رویکرد یک نهاد تنظیم‌گر قاعده‌گذار و وجود دارد که نسبت به جانمایی مردم و بویژه اقشار و گروههای هدف در لایه‌ها و سطوح مختلف نظام تامین اجتماعی اقدام و جامعه هدف خدمت و بسته خدمت و کارگزار ارائه کننده خدمت را تعیین و ارائه خدمات و پوشش‌ها با رویکرد پلتفرمی و بصورت هوشمند و دیجیتال صورت می‌پذیرد و با سازوکارهای بلاکچین و توکنایزکردن خدمات، این تنظیم‌گر از ارائه خدمات به ذینفعان و حسن جریان امور اطمینان حاصل می‌نماید.
در حکمرانی کاربر محور (شهروند محور یا ذینفع محور) که بجای حکمرانی دولت محور و سازمان محور قرار می‌گیرد، در بخش مشارکتی که مربوط به مردم می‌شود، حکمرانی توزیع شده مبتنی بر بلاکچین، توکنایزکردن و شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای هوشمند بکار گرفته می‌شود و در بخش غیر مشارکتی که مربوط به حاکمیت می‌شود از کلان داده‌ها، هوش مصنوعی و راهکارهای تحلیلی برای تمشیت و تدبیر امور استفاده می‌شود و بجای رویکرد اجباری از رویکرد اقناعی و خدمات محور نظیر گیمیفیکیشن و نظایر آن بهره می‌گیریم و در این رویکرد نقش حاکمیت و روی تنظیم‌گری و لایه پروتکل‌ها متمرکز می‌شود.
این ساختار یک سلسله شبکه نا متمرکز را به مانند منظومه‌ای از داده‌ها (لایه داده) پدید می‌آورد که براساس یک مجموعه قوانین، مقررات و قواعد (لایه پروتکل) در بین اجزاء و عناصر مختلف (لایه شبکه) در گردش است و براساس رویکرد پلتفرمی، حاکمیت و دولت بر لایه پروتکل‌ها متمرکز شده و بر دولایه دیگر، بصورت توزیع شده راهبری و نظارت عالیه می‌نماید و از مداخله و تصدیگری در این حوزه پرهیز می‌کند و حکمرانی از طریق داده و بصورت توزیع شده امکان‌پذیر است.
تفاوت میان سین‌تک با فین‌تک
در «سین‌تک» (sin tech) وجه اجتماعی غالب بوده و تمرکز بر روی افراد و خانوارها است. ولیکن در «فین‌تک» (Fin tech) وجه اقتصادی غالب می‌باشد و تمرکز بر روی بنگاههای اقتصادی است و حاکمیت و دولت که متولی حکمرانی داده محور است بعنوان حلقه واسط بین این دو عمل می‌نماید و مراقبت می‌کند که خدمات و پوشش‌های نظام تامین اجتماعی در دسترس آحاد مردم و بویژه اقشار و گروههای هدف با رعایت ترتیبات زیر قرار گیرد:
- آگاهی بخشی، ارتقاء دانش و آگاهیهای عمومی مردم نسبت به حقوق و تکالیف متقابل دولت و مردم
- اطلاع‌رسانی درخصوص خدمات و راهکارهای استفاده از آن‌ها به واسطه وب و اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای هوشمند
- اعمال رویکرد تعاملی بین مردم (ذینفعان) و دستگاه‌های اجرایی ارائه دهنده خدمت (ذیمدخلان)
- ایجاد بستر مناسب برای تراکنش‌های تعاملی بین شهروندان و ذینفعان با ذیمدخلان (کارگزاران) با نظارت بر خط دولت
- ایجاد سامانه‌ها و پایگاههای اطلاعات ملی و پنجره واحد خدمت و درگاه ملی جامع فراگیر که شهروندان را از مراجعات حضوری و مجازی متعدد و تکراری معاف می‌سازد.
- مشارکت‌پذیری و ایجاد زمینه مشارکت شهروندان و ذینفعان در نظامات تصمیم‌سازی، تصمیم گیری، اجرایی و نظارتی.
و در این میان زیر ساخت اولیه و مقدماتی تحقق «سین تک» (sin tech) شکل گیری شناسنامه الکترونیک رفاه و تامین اجتماعی براساس خانوار و مشتمل بر کد ملی اعضای خانوار، موقعیت مکانی یا ژئوماتیک خانوار (محل سکونت، مراقبت و نگهداری براساس کد پستی) و شرایط و حالت شغلی (نظیر شاغل، بازنشسته، کارفرما، دانش آموز، دانشجو، سرباز، خانه دار، کارگر اخراجی، کارجوی بیکار و… براساس کد شغلی) می‌باشد.
امری که در بندهای ۲ و ۵ سیاستهای کلی تامین اجتماعی به آن پرداخته شده است.
نتیجه آنکه دولت بایستی به موازات توسعه «فین‌تک» نسبت به ایجاد «سین‌تک» اقدام کند تا وجوه اجتماعی فضای مجازی با وجوه اقتصادی آن بصورت همزمان و توامان رشد و نمو یافته و از دسترسی عادلانه شهروندان بطور اعم و اقشار و گروههای هدف (نیازمندان، مددجویان و توانخواهان) بطور اخص به پوشش‌ها خدمات امدادی، حمایتی و بیمه‌ای اطمینان حاصل گردد.
منبع: تجارت‌نیوز
نظرات