سرمازدگی محصولات کشاورزی را تهدید می‌کند
عضو پژوهشکده تحقیقات گیاهان راهبردی گیلان با اشاره به تاثیر تنش‌های محیطی بر عملکرد محصولات کشاورزی گفت: سرمازدگی از جمله مهمترین تنش‌های محیطی است که در صورت عدم مدیریت به موقع منجر به بروز خسارات جبران‌ناپذیری به استقلال و خودکفایی کشور می‌شود.
رضا خسروی دانش با اشاره به اینکه کشورمان به‌طور سالیانه بیش از 140 روز یخبندان را تجربه می کند، تصریح کرد: سرمازدگی و یخبندان از مهمترین عوامل خسارت زا در محصولات کشاورزی هستند که هر ساله صدمات فراوانی را به اقتصاد بخش کشاورزی ایران وارد می‌کنند.
به گزارش تجارت‌نیوز ، خسروی دانش با اشاره به اینکه استان‌های مازندران، گلستان و گیلان از قطب‌های اصلی تنوع محصولات کشاورزی در کشور هستند، گفت: تنها در پی وقوع سرما، برف و یخبندان سال 1395 بالغ بر 11677 میلیارد ریال به زیربخش‌های مختلف کشاورزی به‌ویژه تولید محصول اساسی مرکبات در این استان‌ها، خسارت وارد شد.
عضو پژوهشکده تحقیقات، توسعه و ترویج گیاهان راهبردی گیلان با بیان اینکه مناطق وسیعی از اراضی حاصلخیز کشور در معرض تهدید سرمازدگی قرار دارند، خاطرنشان کرد: سرمازدگی وقوع پدیده افت ناگهانی دما خارج از زمان مورد انتظار بوده، که سبب ایجاد خسارت و یا از بین رفتن اندام‌های گیاهی شده و به دو صورت تنش سرمایی تشعشعی و انتقالی بروز می‌کند.
وی در ادامه سرمازدگی را تهدیدی برای امنیت غذایی در کشور دانست و تصریح کرد: سرمای تشعشعی محلی بوده و به واسطه از دست رفتن حرارت ذخیره شده در زمین بر اثر تشعشع در شب‌های صاف اوایل بهار و یا اوایل پاییز و در ساعات نزدیک به طلوع آفتاب به وجود می‌آید. سرمای انتقالی گستره وسیعی دارد، با بادهای سرد و هوای ابری همراه است و به دلیل وسعت زیاد کنترل و مقابله با آن مشکل است.
خسروی دانش با اشاره به اینکه بارزترین علائم ظاهری تنش سرما و یخ‌زدگی در صبح روز بعد از یخبندان مشاهده می شود، گفت: برگ‌های خسارت‌دیده رنگی سبز تیره و ظاهری خیس خورده داشته و خسارت در میوه‌های سردسیری منحصراابه شکوفه درختان محدود می‌شود.
وی با بیان اینکه روش‌های مقابله با خسارت‌های ناشی از سرمازدگی به دو دسته روش‌های حفاظت غیرفعال یا دراز مدت و حفاظت فعال یا کوتاه‌مدت، تقسیم می‌شود، افزود: حفاظت غیرفعال شامل روش‌هایی است که در زمان قبل از فرا رسیدن شب‌های یخبندان انجام می‌شود و شامل انتخاب مکان، خاک، ارقام، و پایه مناسب و پیشگیری به وسیله سایر عملیات به زراعی از قبیل تغذیه گیاهی، ایجاد بادشکن و هرس به موقع می‌شود.
خسروی دانش ادامه داد: روش‌های حفاظتی فعال شامل اقداماتی است که در شب‌های وقوع یخبندان به منظور تعدیل و کاهش اثرات دماهای زیر صفر درجه انجام می‌گیرد، هزینه‌بر و موقتی هستند، و شامل حفاظت به وسیله بخاری، دستگاه مولد باد، سیستم چاهک معکوس، آبپاش‌ها یا آبیاری بارانی، آبیاری سطحی، مه مصنوعی، پوشش، سوخت‌های جامد و سایر سوخت‌ها می‌شود.
افزایش مقاومت گیاهان به سرما با مصرف کود پتاسه
وی با بیان اینکه بهترین روش برای حفاظت گیاهان در برابر یخبندان، انتخاب مکان مناسب برای کاشت است، افزود: عواملی نظیر شکل زمین، درصد شیب زمین، خصوصیات خاک، زهکشی مناسب، آب و هوای منطقه و … در انتخاب مکان مناسب موثر است.
خسروی دانش با اشاره به لزوم توجه به بافت و ساختمان، حاصلخیزی، ظرفیت نگهداری، میزان مواد آلی و رنگ خاک گفت: هرچه عمق خاک زراعی بیشتر باشد میزان گرمای بالاتری را در خود ذخیره می‌کند و خاک‌های تیره به علت جذب بیشتر اشعه‌های خورشید، زودتر گرم و دیرتر سرد می‌شوند.
وی با بیان اینکه پیوند زدن ارقام بر روی پایه های مقاوم یکی از موثرترین اقدامات برای مقاومت درختان در مناطق با خطر سرمازدگی است، افزود: استفاده از ارقامی که در مرحله گلدهی قادر به تحمل سرما باشند به عنوان روشی مناسب در کاهش میزان خسارت ناشی از یخ‌زدگی شناخته شده است.
خسروی دانش با بیان اینکه گیاهانی که با مقادیر بهینه و متعادل عناصر غذایی رشد می‌کنند، می‌توانند دماهای پایین را بهتر تحمل کنند، اظهار کرد: به کار بردن کود ازته در فصل پاییز برای مناطقی که با خطر خسارت یخبندان زمستانه مواجه هستند، توصیه نمی‌شود.
وی ادامه داد: مصرف کود پتاسه در طول فصل رویش، مقاومت گیاهان به سرما را افزایش داده و کودهای حیوانی به ویژه در سایه انداز درختان باعث ایجاد گرما و کاهش سرما می شود.
خسروی دانش با بیان اینکه زخم های محل پیوند در مقابل سرما و یخبندان بسیار حساس هستند، یادآور شد: چنانچه این زخم‌ها با سرما روبرو شوند، پوست اطراف پیوند آسیب می‌بیند بنابراین بهتر است پیوند زدن در زمان رفع خطر سرما صورت گیرد.
وی با تاکید بر لزوم هرس به موقع درختان پیش از شروع سرما تصریح کرد: بادشکن ها باید طوری احداث شوند که مانع از ورود هوای سرد و متراکم به باغ شده یا مسیر حرکت آن را منحرف کنند.
لزوم اطلاع از تاریخ وقوع سرماهای زودهنگام پاییزه و دیرهنگام بهاره
خسروی دانش با اشاره به تاثیر کاربرد بخاری در مقابله با یخبندان نوع تابشی اظهار کرد: در مناطق پست و بلند بخاری‌ها را در دره‌ها قرار می‌دهند، زیرا حرارت تولید شده در جهت شیب حرکت کرده و بالا می‌رود. هر چه بخاری‌ها کوچکتر و تعداد آنها بیشتر باشد و به خوبی در سطح اراضی توزیع شده باشند، کارایی مطلوب‌تری خواهد داشت.
وی با بیان اینکه حفاظت به وسیله غرقاب کردن از روش های قدیمی حفاظت در مقابل سرما است، افزود: آب آبیاری درجه حرارتی بالاتر از سطح سرد باغ داشته و از پایین آمدن درجه حرارت زمین جلوگیری می کند.
خسروی دانش حفاظت به وسیله سوخت‌های تهیه شده از کک یا موم‌های نفتی را در مقابله با خطرات سرما موثر دانست و گفت: سوخت‌هایی مانند چوب، ذغال سنگ، خاک ذغال، کاه، کود حیوانی، بوته‌های خشک و شاخه‌های هرس شده موجود در سطح باغ می‌توانند اثر بسزایی در کاهش اثرات تنش سرمایی داشته باشند.
وی با اشاره به کاربرد شاخ و برگ درختان برای پوشش درختچه‌ها و نهال‌های جوان در طول سرمازدگی، تصریح کرد: با استفاده از سمپاش یا فوگر برای ایجاد حالت مه مصنوعی، می توان از کاهش درجه حرارت تا حدودی جلوگیری کرد. مه تولید شده در نزدیکی زمین متراکم شده و از ورود هوای سرد جلوگیری می کند.
خسروی دانش در پایان با تاکید بر لزوم اطلاع از تاریخ وقوع اولین سرماهای پاییزه و آخرین سرماهای بهاره گفت: به علت غافلگیری کشاورزان و عدم اتخاذ تدابیر لازم توسط آنها در این گونه مواقع، بالاترین خسارات ممکن از یخبندان گریبان گیر محصولات کشاورزی می‌شود.
منبع: خبرگزاری علم و فناوری
نظرات