پس از مواجهه با تحریم‌های بین‌المللی، صنعت نفت کشور با چالش‌های اساسی روبه‌رو شد. از کاهش تولید نفت خام تا کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در میادین نفتی و کاهش صادرات نفت، همگی چالش‌هایی هستند که همچنان پیش روی کشور است. این چالش‌ها تقریباً تمامی صنایع وابسته به نفت را درگیر کرده‌اند. ایران به دنبال مواجهه با افت فشار میادین نفتی و گازی، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های متعدد به منظور توسعه آنهاست. دولت تاکنون در مواجهه با این بحران، اقدامات بسیاری در دستور کار قرار داده است. طرح ضربتی افزایش حفاری از میادین نفتی موجود، یکی از اقداماتی است که انجام شد اما کارایی لازم را به دلیل منافع ذی‌نفعان نداشت. ایران برای توسعه صنعت نفت به سرمایه‌گذاری‌های جدید احتیاج دارد که به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، میزان سرمایه‌گذاری‌ها کاهش یافته است. شایان ذکر است سرمایه‌گذاری‌های اندکی که انجام می‌شود نیز به دلیل رانت گروه‌های ذی‌نفع، عمدتاً در جهت تامین منافع ملی عمل نمی‌کنند. محمود خاقانی، طی گفت‌وگویی که پیشتر با تجارت‌نیوز انجام داد، عنوان کرد وجود افراد رانت‌جو در صنعت نفت، منجر به کاهش تولید بیش از 400 حلقه از چاه‌های نفت و گاز شده است. زیان صنایع وابسته به نفت صنعت نفت ایران تابع مسائل سیاسی است و همین موضوع، نااطمینانی را در این صنعت افزایش داده است. اقتصاد نفتی ایران، راه رشد و توسعه صنعتی را طی نکرده است. راه رشد نفتی، همواره وجود عده‌ای ذی‌نفع را به دنبال دارد. عده‌ای که از درآمدهای نفتی ارتزاق می‌کنند و آن را در خمدت رشد و توسعه کشور به کار نمی‌گیرند. نکته جالبی توجه در این زمینه، شرایط صنایعی است که به نفت خام کشور وابسته هستند. صنایعی چون پلاستیک و پلیمر، همواره زیر تیغ مشکلات صنعت نفت بوده‌اند و تقریباً تمامی صنایع وابسته به نفت، از وجود افراد رانت‌جو مصون نبوده‌اند. وابستگی به نفت، مشکلات اساسی برای صنایع وابسته به وجود آورده است. یکی از مهم‌ترین کاربردهای نفت خام، استفاده در صنعت پلاستیک‌سازی است؛ چراکه در فرایند تولید بسیاری از کالاها، بالاخره از پلاستیک استفاده شده است؛ چه در بسته‌بندی و چه در خود محصول. از این رو، پلاستیک یکی از صنایع مهمی است که وابستگی بسیاری به نفت دارد. در واقع مواد اولیه محصولات پلاستیکی، محصولات پتروشیمی است که در ایران تولید می‌شود. صنعت پلاستیک ایران به دلیل مزیت وجود نفت خام ارزان، همواره از صنایع مهم کشور به شمار می‌رود. این صنعت در کشوری نفتی، قادر به تامین مواد اولیه ارزان است و به همین دلیل، مزیت رقابتی بین کشورهای همسایه دارد. اما این روند چندین سال است که تغییر کرده و علناً استفاده از مواد اولیه گران، منجر به افزایش قیمت پلاستیک شده‌ است. افزایش قیمت پلاستیک به دلیل گرانی مواد اولیه صنعت پلاستیک به دنبال وابستگی به صنعت پتروشیمی، با مشکلات متعددی مواجه است. در همین زمینه احمد مقیمی‌اصل، رئیس اتحادیه فروشندگان پلاستیک و ظروف یک‌بارمصرف، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: از زمانی که مواد اولیه تحت‌ نظر بورس قرار گرفت، باندهایی تشکیل شد که فقط دلالان قادر به خرید این مواد بودند. تولیدکنندگان خرده‌پا در همین سازوکار کنار گذاشته شدند. او ادامه داد: صنعت پتروشیمی چندین تن از محصولات تولیدی را با همکاری دلالان و سازمان بورس، در منطقه می‌فروشد و محصولی برای نیاز داخل باقی نمی‌ماند. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان خرده‌پای پلاستیک مجبور می‌شوند از عمده‌فروشان و با قیمت بالا، مواد اولیه لازم را خریداری کنند. مقیمی‌اصل افزود: بعضی اوقات قیمت مواد اولیه، بیش از 100 تا 200 تومان به ازای هر کیلو افزایش می‌یابد و این موضوع مستقیماً بر افزایش قیمت پلاستیک اثرگذار است. گرانی پلاستیک، منجر به کاهش صادرات خواهد شد. رئیس اتحادیه فروشندگان پلاستیک و ظروف یک‌بارمصرف درباره نقش پتروشیمی‌ها در گران شدن پلاستیک توضیح داد: پتروشیمی‌ها، آب، برق، خوراک و اکثر مواد اولیه مورد نیاز را از داخل تامین می‌کنند و در کمک به زنجیره صنایع، سهل‌انگاری می‌کنند. اگر پتروشیمی‌ها حتی نصف تولید خود را به تولیدکنندگان داخلی بفروشند، باز می‌توانند مابقی تولید خود را صادر کنند و از آن طریق ارزآوری داشته باشند. او تصریح کرد: بهترین برندهای تولید خودرو مانند بنز، بی‌ام‌و، شورلت و... تحت حمایت اتریش هستند و کل خرده‌کاری‌های آن را همان کشور با مارک و برند خود شرکت انجام می‌دهد. پلاستیک نیز از صنایعی است که مواد اولیه آن در کشور وجود دارد و می‌تواند کل زنجیره را تامین کند، اما این کار به دلیل سودجویی‌ها انجام نمی‌شود. به گفته او، پتروشیمی‌ها دلیل صادرات بخش عمده محصولات خود را، ارزآوری برای کشور عنوان می‌کنند. در حالی که پلاستیک نیز ارزآور است و دقیقاً به دلیل همین مشکلات تولیدی، بسیاری از بازارهای خود را از دست داده است. ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و... از جمله بازارهایی هستند که از دست رفته‌اند. مقیمی اضافه کرد: تا زمانی که تولید پتروشیمی‌ها مستقیماً به تولیدکننده داده نشود و حتی در همین زمینه قاچاق هم صورت بگیرد، مشکل گرانی پلاستیک روزبه‌روز بیشتر خواهد شد. او در مورد تاثیر نحوه قیمت‌گذاری بر کاهش تمایل پتروشیمی‌ها گفت: اجناسی که دولت بر آنها نظارت می‌کند، گران‌تر از هر کالایی هستند. این موارد باید آزاد شوند و پتروشیمی‌ها بتوانند مستقیماً مواد اولیه را به تولیدکنندگان بفروشند و در بازار داخلی عرضه کنند. این موضوع منجر به افزایش صادرات پلاستیک و ارزآوری بیشتر برای کشور خواهد شد. برای مطالعه بیشتر صفحه سوخت و انرژی را دنبال کنید.
