آینده «روکولند» چه خواهد شد؟

تیر ماه سال 97 بود که دو استارت‌آپ «برند» فروشگاهی ایران شامل دیجی‌کالا و روکولند در یک حرکت غیر‌منتظره با هم ادغام شدند. این اقدام با استقبال برخی کاربران فضای مجازی و در مواردی هم مورد انتقاد تعدادی از آنها قرار گرفت. اکنون که ماه‌ها از ترکیب این دو استارت‌آپ می‌گذرد تجارت‌نیوز در گفتگو با محمد‌جعفر نعنا‌کار، حقوقدان ، استاد دانشگاه و کارشناس حقوقی حوزه استارت‌آپ این موضوع را زیر ذره‌بین قرار داد.

اقای نعناکار به عنوان یک کارشناس حقوقی ترکیب دو استارت‌آپ روکولند و دیجی‌کالا را چطور بررسی می‌کنید؟

واقعیت این است که در حالت کلی چهار نوع ادغام در زمینه کسب‌و‌کارها داریم. ادغام افقی، عمودی، متجانس و غیر‌متجانس. در ترکیب افقی شرکت اول با شرکت دوم ترکیب می‌شود و کنترل تمام امورات شرکت دوم تحت سلطه شرکت اول در می‌آید.

در ادغام عمودی چند شرکت متفاوت به صورت زنجیره‌ای که ارزش یکسانی در محصول یا خدمات دارند با هم ترکیب شده و هر کدام کار خود را ادامه می‌دهند.

ادغام متجانس و غیرمتجانس هم رویکردی واضح و مشخص دارند. یعنی یا جنس عملکردشان یکسان است یا کاملا متفاوت. در این ترکیب یا دامنه فعالیت را گسترده‌تر می‌کنند یا با اضافه کردن شاخه‌های متفاوت، به نوع فعالیت تنوع می‌بخشند و فعالیت را بیشتر می‌کنند.

رویکرد ادغام تا چه اندازه مثبت و طبیعی است؟

ادغام‌ شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها روالی کاملا طبیعی‌ست. خیلی از شرکت‌ها یا در عرصه رقابت با یکدیگرند، یا دوستانه تعامل می‌کنند یا شرکتی که توانایی مالی لازم را دارد، طی ادغام با شرکت دوم مجموعه‌ای بزرگ‌تر شکل می‌هد.

این ادغام‌ها از لحاظ حقوقی به چه شکلی مورد بررسی قرار می‌گیرند و استارت‌آپ‌ها قبل از اقدام به ادغام باید چه نکاتی را مورد بررسی قرار دهند؟

روند ادغام استارت‌آپ‌ و شرکت‌های متفاوت را از سه لاین متفاوت می‌توان مورد بررسی قرار داد: حقوقی، مالی و کسب‌وکاری.

زمینه حقوقی این قضیه زوایای متفاوتی دارد. باید نوع انتقال مشخص شده باشد، و تعیین شود که نحوه فروش سهام و انتقالش به چه شکلی ممکن است؟ خریدوفروش سهام به چه شکلی خواهد بود؟ مالکیت فکری و معنوی به چه شکلی قرار است ادامه پیدا کند؟ اسناد و مدارک قرار است به چه شکلی آرشیو و حفظ ‌شوند؟ حق و حقوق کارمندان به چه شکلی شناخته می‌شود و خیلی از مسایل دیگر. در نظر گرفتن تمام این مسایل سبب می‌شود استارت‌آپ‌های ادغام شده با شفافیت قانونی به راهشان ادامه داده و مسیر رشد آنها هموارتر باشد.

در مورد روکولند و دیجی‌کالا کدام نوع از ادغام شکل گرفت؟

در این مورد دیجی کالا وارد میدان عمل شد، با روکولند توافق و در نهایت ادغام شد. این ترکیب در دسته ادغام از نوع افقی جای می‌گیرد و روندی تکاملی و بلوغی برای روکولند به ارمغان آورده است. روکولند با قبول کردن ادغام با دیجی‌کالا تلاش کرد نوع خدمت‌رسانی به مشتریانش را بهتر کرده و روندی رو به رشد داشته باشد.

با تمام این اوصاف یعنی عملا نام روکولند در دل دیجی‌کالا جای گرفت و به قول معروف خود روکولند در دره مرگ استارت‌آپ‌ها دست‌و‌پا می‌زند؟

نه به‌هیچ وجه! مگر بعد از خرید اینستاگرام و واتس‌آپ توسط فیس‌بوک این دو استارت‌آپ‌ها وارد دره‌مرگ شدند؟

اما عملکردشان به مراتب قوی‌تر شد. بسیاری از کارشناسان و کاربران معتقدند روکولند پس از ترکیب با دیجی‌کالا دچار ضعف در عملکرد شد.

این قضیه مربوط به سیاست‌های کلی مجموعه است اما در حالت کلی اتفاق بدی برای روکولند نیفتاده و تلاش کرده بزرگ‌تر شده و وارد بازار رقابتی شود.

خبرهایی مبنی بر اینکه بسیاری از نیروهایی که دیجی کالا تعدیل کرد جزو تیم رکولند بودند سروصدای عجیبی بین بچه‌های استارت‌آپی به پا کرد.داین قضیه از لحاظ حقوقی چگونه بررسی می‌شود؟

در ادغام کلی شرکت‌ها تعدیل نیروی انسانی کاملا طبیعی است. بسیاری از نیروها شرح وظایف یکسانی دارند و هم تعریفند. در این میان کسی که عملکرد بهتری دارد و بتواند توانایی‌هایش را ثابت کند قطعا می‌ماند. اما جدای تمام این مسایل بعد از ترکیب شرکت‌ها یک سری وظایف تعریف شده از بین می‌روند و در سیستم جدید کاملا بی‌معنی می‌شود. احتمالا تعدیل نیروی دیجی‌کالا از این منبع آب می‌خورده و نباید بدبینانه به موضوع نگاه کرد.