شهرزاد زمانی 
«تجارت‌نیوز» گزارش می‌دهد:
آیا ترامپ به دنبال یک تغییر بزرگ در خاورمیانه خواهد بود؟
به نظر می‌رسد دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده رویه‌های جدیدی در پیش گرفته و به دنبال تغییرات اساسی در خاورمیانه است. اکونومیست در گزارشی این رفتارهای جدید را تفسیر کرده است.
حتی پیش از آتش‌بس در غزه، دونالد ترامپ تلاش‌هایی را برای تغییر معادلات در خاورمیانه آغاز کرده بود. او نقش مهمی در تشویق اسرائیل برای توافق با لبنان در نوامبر ایفا کرد. توافق شکننده‌ای که در 13 ژانویه میان اسرائیل و حماس به دست آمد، شدت درگیری‌ها در منطقه را کاهش داد و سیاست داخلی اسرائیل را بازتعریف کرد. این امر همچنین قدرت رئیس‌جمهور منتخب آمریکا را بر کشورهای عربی که واسطه این توافق بودند و بر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، تقویت خواهد کرد.
ترامپ برای پیشبرد برنامه‌های خود در خاورمیانه به تمام ابزارهای ممکن نیاز دارد. با ورود وی به کاخ سفید، او و مشاورانش باید تصمیمات سختی درباره سیاست‌های منطقه‌ای اتخاذ کنند، به‌ویژه در منطقه‌ای که از زمان نخستین دوره ریاست‌جمهوری او دچار تغییرات زیادی شده است. مایک والتز، مشاور امنیت ملی دولت دوم ترامپ گفت: «اکنون لحظه گرفتن تصمیمات کلیدی است و در ماه آینده این کار را خواهیم کرد».
چالش‌های پیش روی ترامپ
یکی از چالش‌های ترامپ این است که تا چه اندازه باید برای منطقه تلاش کند. در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، او توافق‌نامه‌های آبراهام را پیش برد که منجر به عادی‌سازی روابط اسرائیل با چند کشور عربی شد. او همچنین طرح صلحی برای اسرائیل و فلسطینیان ارائه کرد که به سرعت کنار گذاشته شد. در دوره دوم، او با مسائل پیچیده‌تری روبه‌رو است، از جمله اینکه چه کسی باید بازسازی غزه را مدیریت کند.
چالش دیگر، انتخاب میان دیدگاه‌های متضاد درباره آینده منطقه است؛ آیا باید سخت‌گیری اسرائیل را تقویت کند یا اینکه به دنبال یک معامله بزرگ با عربستان سعودی باشد؟ چنین معامله‌ای می‌تواند کشورهای بیشتری در خاورمیانه را علیه ایران متحد کند. مایک والتز، مشاور امنیت ملی جدید، این موضوع را «اولویت بزرگ» می‌نامد و ترامپ آن را به عنوان فرصتی برای کسب جایزه نوبل می‌بیند.
برنامه راست‌گرایان اسرائیل
راست‌گرایان افراطی اسرائیلی برنامه‌های بلندپروازانه‌ای دارند. آنها به دنبال بازسازی شهرک‌ها در غزه و الحاق کرانه باختری هستند. یکی از چهره‌های افراطی در ائتلاف نتانیاهو، بتسلئیل اسموتریچ، وزیر دارایی است که تلاش کرده الحاق کرانه باختری را به طور غیررسمی پیش ببرد. او همچنین اقداماتی انجام داده که گسترش شهرک‌های یهودی را تسهیل می‌کند و تلاش کرده تشکیلات خودگردان فلسطین را که بر بخش‌هایی از این منطقه حکومت می‌کند، تضعیف کند.
نقش امارات و عادی‌سازی روابط
زمانی که امارات متحده عربی در سال 2020 روابط خود را با اسرائیل به طور عادی پیش برد، در قالب توافق‌نامه آبراهام، امتیازی از نتانیاهو گرفت؛ وی برنامه الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری را کنار گذاشت. مقامات اماراتی می‌توانند ادعا کنند که با این اقدام از فلسطینیان حمایت کرده‌اند. با این حال، نتانیاهو هرگز به طور کامل از الحاق کرانه باختری صرف‌نظر نکرده است. دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در اسرائیل، گفت: «کلمه تعلیق با دقت انتخاب شده است.» در واقع، اسرائیل متعهد شده تا پایان سال 2024، برنامه الحاق را دنبال نکند.
عربستان سعودی
یکی از موارد مورد ملاحظه اصلی، عربستان سعودی است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، مشتاق است که توافقی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل به دست آورد. او این توافق را راهی برای بهبود روابط با آمریکا می‌بیند. اما او همچنین تأکید کرده که بدون ایجاد یک دولت فلسطینی، چنین توافقی ممکن نیست.
مقامات در واشنگتن و اورشلیم ممکن است از تهدید الحاق به عنوان ابزاری برای فشار بر عربستان استفاده کنند، اما ولیعهد عربستان نمی‌تواند به آسانی مانند امارات عمل کند. او با دشمنان زیادی در داخل کشور روبه‌رو است و شهروندانی دارد که از برنامه‌های اقتصادی او ناراضی هستند. برخی معتقدند که او اسرائیل را به نسل‌کشی در غزه متهم کرده است.
آینده غزه و چالش بازسازی
آتش‌بس غزه نشان‌دهنده یک دینامیک جدید بود. ترامپ فشار زیادی بر نتانیاهو وارد کرد تا افراط‌گرایان کابینه‌اش را کنار بگذارد. اما نتانیاهو همچنان تأکید دارد که جنگ پایان نیافته و اسرائیل به دنبال پیروزی کامل بر حماس است.
بازسازی غزه به کمک‌های خارجی نیاز دارد. سازمان ملل تخمین می‌زند که 40 میلیون تن آوار در غزه وجود دارد که بازسازی آن ممکن است تا سال 2040 طول بکشد. با این حال، بسیاری از کشورهای غربی و عربی تمایلی به کمک به دولتی تحت رهبری حماس ندارند.
حماس همچنان قدرت خود را حفظ کرده است، اما اداره غزه پس از جنگ برای این گروه آسان نخواهد بود. بایدن تلاش کرده تا فلسطینیان را تشویق به پذیرش کنترل منطقه کند، اما نتانیاهو حتی حاضر به بحث در این باره نشده است.
آیا خاورمیانه از این رو به آن رو می‌شود؟
خاورمیانه تغییرات زیادی کرده است، اما این به معنای امکان‌پذیری همه چیز نیست. عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل ممکن است در سال‌های آینده محقق شود، اما فشار آوردن به عربستان برای این کار دشوار خواهد بود.
ترامپ همچنین وعده داده که فشار حداکثری بر ایران را ادامه دهد. کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس نیز از ترامپ خواسته‌اند موضع ملایم‌تری در مقابل ایران اتخاذ کند.
همچنین تقویت راست‌گرایان اسرائیل می‌تواند دستاوردهای منطقه‌ای را به خطر بیندازد. جی دی ونس، معاون ترامپ، در اکتبر 2024 گفته بود: «منافع ما با اسرائیل گاه مشترک و گاه متمایز خواهد بود و ما بسیار مایلیم که با ایران وارد جنگ نشویم. چنین جنگی هزینه‌های زیادی خواهد داشت و برای کشور ما بسیار گران تمام خواهد شد.»
از سوی دیگر، صلحی پایدار در غزه و توافقی عادلانه برای فلسطینیان می‌تواند ترامپ را به هدفش برای جایزه صلح نوبل نزدیک کند.
نظرات