پیش‌بینی تورم در سال بعد / چرا ارزانی دلار، قیمت کالاها را پایین نیاورد؟

سال 97 را می‌توان سال پرنوسان دلار در اقتصاد ایران نام گذاشت. نوسانات ارزی موجب جهش بی‌سابقه تورم در بسیاری از گروه‌های مختلف کالایی شد. با این حال، نرخ دلار که تا حدود 20 هزار تومان نیز پیش رفته بود، از مهر ماه سال جاری در کانال 11 و 12 هزار تومان قرار گرفت و طی چند ماه اخیر تغییر چندانی نداشته است.

به گزارش تجارت‌نیوز، همزمان با کاهش نرخ دلار، افکار عمومی این انتظار را داشت که منتاسب با کاهش نرخ دلار قیمت کالاها نیز کاهش پیدا کند. اما در عمل شاهد چنین اتفاقی نبودیم. همین موضوع باعث شده تا این شائبه به وجود آید که در صورت بالا رفتن مجدد نرخ ارز، تورم سال آینده به کجا خواهد رفت؟

نقش دلار در تورم امسال 10 تا 15 درصد بود

مرتضی عزتی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفتگو با تجارت‌نیوز، اعتقاد دارد که تنها 10 تا 15 درصد از تورم امسال ناشی از بالا رفتن نرخ ارز بود و مابقی ناشی از عوامل دیگر بود. وی همچنین بر این باور است که احتمال کاهش قیمت‌ها در سال آینده بسیار کم بوده، اما تورم کمتری را نسبت به امسال تجربه خواهیم کرد.

این اقتصاددان در مورد راه‌های تاثیرگذاری قیمت دلار بر تورم، می‌گوید: تورم، اساسا یک موضوع داخلی است. اما نرخ دلار می‌تواند از دو طریق بر تورم تاثیرگذار باشد. اول آنکه بخشی از کالاهای داخلی وارداتی بوده و تحت تاثیر قیمت دلار هستند. یعنی همزمان با بالا رفتن نرخ ارز، به تناسبِ درصدی از کالاهای وارداتی که در بازار وجود دارد، نرخ تورم نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

وی ادامه می‌دهد: راه دوم تاثیرگذاری نرخ دلار بر تورم، از این طریق است که برخی از شرکت‌های داخلی برای تولید کالاهای خود ممکن است که مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای را از خارج وارد کنند. بنابراین به تناسبِ درصدی که از مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای خارجی که در کالاهای ساخت داخل به کار رفته، تورم نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. به نظر بنده این دو نسبت که عرض کردم شاید نهایتا 10 درصد از کالاها و خدمات داخلی را در بربگیرد و نرخ دلار بیشتر از این نمی‌تواند بر تورم تاثیرگذار باشد. مگر آنکه از طریق اثرات انتظاری بتواند تاثیر بگذارد که آن بحث دیگری است.

عزتی در مورد تورم کالاهای اساسی نیز می‌گوید: ما در کالاهای اساسی تورم شدید کمتر داشته‌ایم. این کالاها معمولا تورم 10 تا 20 درصد را تجربه کردند که یک دلیل آن ناشی از افزایش اندک نرخ ارز کالاهای اساسی و دلیل دیگر ناشی از آن بود که در تولید کالاهای اساسی هزینه‌های دیگر غیر از مواد اولیه نیز تاثیرگذار است. به عنوان مثال، در یک نانوایی علاوه بر آرد که مواد اولیه برای تولید نان است، هزینه‌هایی مانند دستمزد کارگران، هزینه آب، برق، گاز و مواد افزودنی دیگر تاثیرگذار است که افزایش قیمت آنها می‌تواند بر افزایش قیمت نان تاثیرگذار باشد. بنابراین تنها قیمت مواد اولیه نیست.

این اقتصاددان با بیان اینکه تورم امسال چندین علت داشت، می‌افزاید: بخشی از تورمی که بعد از نوسانات ارزی رخ داد، بابت همان دو نسبتی بود که در مورد کالاهای وارداتی و مواد اولیه کالاهای ساخت داخل، عرض کردم. برداشت بنده این است که افزایش تورمی که بابت این دو موضوع رخ داد، نهایتا باید بین 10 تا 15 درصد می‌بود و مابقی آن غیرمنطقی به نظر می‌رسد. اما بخش دیگری از تورم افسارگسیخته امسال ناشی از انتظارات تورمی بود که در جامعه وجود داشت. بخش دیگر نیز به علت فشارهای تحمیلی بود که طی سال‌های قبل بابت پایین نگه داشتن تورم اعمال می‌شد. این فشارها در سال جاری به نوعی رها شد.

وی ادامه می‌دهد: در مورد انتظارات تورمی باید گفت که بخش قابل‌توجه بالا رفتن این انتظارات تحت تاثیر شایعات و جو روانی موجود در فضای مجازی بود که احتمالا توسط افراد، گروه‌ها یا احتمالا کشورهایی ایجاد شده که قصد داشتند بازار ایران را متلاطم نشان دهند. این جو تاثیر بسزایی در افزایش نرخ تورم داشت.

آینده تورم

عزتی در مورد تورم سال 98 اظهار می‌کند: برداشت بنده این است که تورم در سال آینده کمتر از امسال خواهد بود. یک علت آن به همین موضوع کنترل نرخ ارز و کاهش آن برمی‌گردد. از طرفی به‌خاطر پایین بودن نرخ رشد اقتصادی، تقاضا در داخل کشور شدید نیست. بنابراین ممکن است که رقابت در بین تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان داخلی تقویت شود و خود همین موضوع ممکن است باعث کاهش قیمت شود. البته برخی از تولیدکنندگان قیمت واقعی را بر روی کالاهای خود درج نمی‌کنند، اما با ارائه تخفیف کالاهای خود را ارائه می‌دهند و این کار منطقی و اخلاقی نیست.

این اقتصاددان ادامه می‌دهد: این موضوع باعث سردرگمی در محاسبات شاخص تورم و افزایش چند نرخی در بازار نیز می‌شود. بنابراین این موضوع احتمالا در آینده نیز رخ می‌دهد که تولیدکنندگان قیمت بالایی را بر روی کالای خود درج کنند، اما با تخفیف‌های زیاد آن را در بازار عرضه کنند. این موضوع باعث می‌شود که کاهش قیمت‌ها در بازار و کاهش تورم را نشان ندهد.

وی ادامه می‌دهد: اما در مورد کاهش قیمت‌ها باید گفت که وقتی قیمت کالایی بالا می‌رود هیچ تولیدکننده یا عرضه‌کننده‌ای حاضر نیست که قیمت آن را پایین بیاورد، مگر آنکه بنا به دلایلی مجبور شود. از جمله آنکه تحت نظارت‌های شدید یا کاهش شدید تقاضا مجبور شود قیمت کالا را پایین بیاورد. اگر غیر از این باشد، چندان تمایل ندارند که قیمت‌ها را پایین بیاورند. در واقع علاقه به سود در بین همه وجود دارد و بسیاری از افراد هستند که اگر بتوانند از فرصت‌ها برای سودجویی استفاده می‌کنند.

این اقتصادان در پایان می‌گوید: برداشت بنده این است که اگر همین روال کنترلی دولت بر بازار ارز و بازارهای مختلف وجود داشته باشد، تورم سال آینده کمتر از امسال خواهد بود. البته ممکن است یک سری اتفاقات دیگری بیفتد و متغییرهای دیگری نیز بر روی تورم سال آینده تاثیر بگذارند.