روایت مطبوعات از اولین واکنش‌ها به اعلام پایان معافیت‌های نفتی / زمزمه نفت ۱۰۰ دلاری

به گزارش تجارت‌نیو ز، امروز (سه‌شنبه 3 اردیبهشت‌ماه 1398) بیشتر روزنامه‌های رسمی کشور پیامدهای لغو تمدید معافیت خرید نفت ایران توسط سایر کشورها از جانب آمریکا را بررسی کردند.

خیال‌پردازی ترامپ و زمزمه نفت 100 دلاری

روزنامه کیهان با تیتر «خیال‌پردازی ترامپ و زمزمه نفت 100 دلاری» نوشته است که در ادامه اقدامات حماقت‌آمیز ترامپ علیه کشورهای تولیدکننده نفت که باعث ایجاد التهاب در بازارهای جهانی شده است، کاخ سفید رسما از عدم تمدید معافیت مشتریان نفت ایران از تحریم‌های یکجانبه نفتی خبر داد.

این روزنامه نوشته است: از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ، رفتارهای سیاست خارجی آمریکا شاکله جدیدی به خود گرفته است. برخوردهای تند و تیز و احمقانه ترامپ با کشورهای مختلف به‌ویژه در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی، علاوه‌بر هزینه‌های بسیاری که متوجه آمریکا کرده، بسیاری از کشورهای جهان را در موضع مقابل این کشور قرار داده و حتی همپیمانانش را درباره ادامه همکاری با آمریکا با تردید مواجه کرده است.

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم و به نقل از رویترز، کاخ سفید در بیانیه خود تاکید کرده است: این تصمیم [عدم تمدید معافیت‌ها] با هدف به صفر رساندن صادرات نفت ایران و قطع دسترسی ایران به منبع اصلی درآمد خود اتخاذ شده است.

پمپئو، وزیر خارجه آمریکا هم در یک نشست خبری اعلام کرد: عربستان و امارات قول داده‌اند کمبود نفت در بازارهای جهانی به دلیل تحریم‌ها را جبران خواهند کرد.

وزارت خارجه آمریکا در ماه نوامبر گذشته برای هشت کشور معافیتی ۱۸۰ روزه صادر کرده بود تا فرصت جایگزینی واردات نفت از ایران را داشته باشند. ژاپن، چین، کره جنوبی، هند، ایتالیا، تایوان، ترکیه و یونان کشورهایی هستند که معافیت موقت از تحریم نفتی آمریکا علیه ایران گرفته‌اند.

کشورها و شرکت‌های خارج از آمریکا که تحریم‌های این کشور علیه ایران را رعایت نکنند با مجازات و محدودیت در داخل آمریکا روبرو می‌شوند.

به محض اعلام خبر اقدام جدید آمریکا علیه نفت ایران، قیمت‌های جهانی دچار نوسان شد.

به گزارش ایسنا، بهای معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت آمریکا ۲/۹ درصد افزایش یافت و به ۶۵/۸۷ دلار در هر بشکه رسید. بهای معاملات آتی نفت برنت با ۳/۳ درصد افزایش، به ۷۴/۳۱ دلار در هر بشکه رسید.

خبرگزاری رویترز در تحلیل افزایش قیمت نفت نوشت: دوشنبه قیمت نفت پس از آنکه برخی منابع آگاه اعلام کردند آمریکا معافیت تحریمی کشورهای خریدار نفت ایران را لغو خواهد کرد، افزایش یافت.

گزارش‌های جدید بین‌المللی نشان می‌دهد احتمال اینکه قیمت نفت امسال جهش پیدا کند، بسیار زیاد است و حتی زمزمه نفت صد دلاری نیز شنیده می‌شود.

گزارش جدید بانک آمریکا مریل لینچ نشان می‌دهد احتمال اینکه قیمت نفت امسال جهش پیدا کند، بسیار بیشتر از انتظارات گذشته بازار شده است. یکی از دلایلی که برای این اتفاق مطرح می‌شود، کاهش عرضه نفت، با اقدامات خصمانه علیه کشورهای نفتی از جمله ونزوئلا، لیبی و ایران است.

به گزارش ایسنا، بازار نفت امسال به دلیل توافق کاهش تولید اوپک پلاس، تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا و کندی رشد تولید نفت شیل آمریکا، به سرعت دچار محدودیت عرضه شده است.

از سوی دیگر، ایران و تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت آن مهم‌ترین مسئله عرضه نفت هستند که در صورت عدم تمدید معافیت‌ها از تحریم نفتی ایران قیمت نفت رشد قابل توجهی خواهد یافت.

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از اویل‌پرایس، پس از افزایش 30 درصدی قیمت نفت، حالا عوامل بسیاری در زمینه عرضه می‌توانند قیمت را از این هم بالاتر ببرند.

لاف نفتی ترامپ

همچنین روزنامه جام‌جم با تیتر «لاف نفتی ترامپ» در گفتگو با کارشناسان، امکان‌سنجی و پیامدهای لغو تمدید معافیت خرید نفت ایران توسط سایر کشورها از جانب آمریکا را بررسی کرده است.

این روزنامه نوشته است: آمریكا دیروز اعلام كرد معافیت خرید نفت از ایران تمدید نخواهد شد، اما كارشناسان معتقدند با وجود لغو معافیت، صادرات نفت ایران به صفر نخواهد رسید.

مهم‌ترین چالش آمریكا در زمینه قطع كامل صادرات نفتی ایران در آسیا قرار دارد. چهار كشور چین، كره جنوبی، ژاپن و هند در شمار خریداران اصلی نفت ایران در آسیا به شمار می‌آیند. این كشورها نمی‌توانند هیچ‌گونه اختلالی در تامین انرژی مورد نیاز خود را بپذیرند.

یک سال بعد از تصمیم رئیس‌جمهور آمریكا برای خروج از برجام، وزارت خارجه این كشور اعلام كرد همه كشورها مجبورند به‌طور كامل واردات نفت از ایران را به پایان برسانند و گرنه از طرف واشنگتن هدف تحریم قرار گیرند.

پمپئو، وزیر خارجه آمریكا دیروز در نشستی خبری به رسانه‌ها اعلام كرد كه از دوم ماه می (12 اردیبهشت)، واشنگتن دیگر هیچ معافیت تحریمی جدیدی به كشورهایی كه پیش از این دارای معافیت برای خرید نفت از ایران بودند اعطا نخواهد كرد.

سال گذشته، وزارت خارجه آمریكا معافیت‌های 180 روزه‌ای را به هشت كشور خریدار نفت و میعانات ایران ارائه كرده بود تا در این فاصله به دنبال منابع جایگزین غیر از نفت ایران باشند. این مهلت در حال به پایان رسیدن است.

مقامات آمریكایی مدعی‌اند كه اختلال در بازار نفت به دو دلیل حداقلی خواهد بود؛ اول این‌كه در حال حاضر عرضه بیش از تقاضاست و دوم اینكه كشورهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی متعهد به ایجاد تعادل در بازار نفت هستند.

اظهارات مقامات آمریكایی در حالی بیان می‌شود كه قیمت جهانی نفت طی هفته‌های گذشته روند صعودی داشته است و برخی كشورهای خریدار نفت ایران به دلایل ویژگی‌های نفت ایران و وابستگی به خرید نفت از ایران به دنبال مذاكرات فشرده با مقامات آمریكایی برای تمدید معافیت‌ها هستند.

وزیر اقتصاد و تجارت ژاپن با اشاره به اهمیت خرید نفت از ایران تاكید كرده بود توكیو تلاش می‌كند از تاثیر مضر تحریم‌های آمریكا بر اقتصاد ژاپن اجتناب كند.

این روزنامه نوشته است: تیرماه سال گذشته كه بحث به صفر رساندن صادرات نفت ایران مطرح بود. حسن روحانی، رئیس‌جمهور طی یک سخنرانی اعلام كرد برخی مقامات آمریكایی گفتند می‌خواهیم صادرات نفت ایران را به صفر برسانیم، اما ظاهرا تحلیل این حرفشان را نمی‌دانند و اگر ایران نتواند نفت صادر كند، هیچ نفتی در منطقه صادر نخواهد شد. وی خطاب به مقامات آمریكایی تاكید كرد: اگر این كار را انجام دهید، منتظر عواقبش هم باشید.

روزانه حدود صد میلیون بشكه نفت در جهان فروخته می‌شود كه یک تا دو‌ میلیون بشكه آن مربوط به ایران است. البته تا قبل از خروج آمریكا از برجام ایران روزانه بیش از دو میلیون و 400 هزار بشكه نفت صادر می‌كرد، اما پس از بازگشت تحریم‌ها صادرات نفت ایران به حدود یک میلیون بشكه كاهش پیدا كرد كه این رقم یک درصد بازار جهانی است.

در این میان كشورهای امارات و عربستان آمادگی خود را برای افزایش تولید و جبران حذف نفت ایران از بازار جهانی اعلام كردند.

از سوی دیگر باید توجه داشت صادرات نفت دو كشور از طریق نفتكش از تنگه هرمز انجام می‌شود كه در صورت بسته شدن امنیت انرژی جهان به خطر می‌افتد.

تحلیلگران بر این باورند كه قطع صادرات نفت ایران آن هم در حالی كه دو صادركننده مهم دیگر نفت یعنی ونزوئلا و لیبی با بحران سیاسی دست به گریبانند، بازار نفت جهانی را به‌طور جدی دچار چالش خواهد كرد.

نرسی قربان، كارشناس بازار نفت و انرژی در این باره گفت: عربستان و امارات در حداكثر مقدار می‌توانند به اندازه كمتر از ۵۰۰ هزار بشكه عرضه بیش از میزان فعلی داشته باشند و این دو كشور بر خلاف ادعاهایشان بیش از این میزان نمی‌توانند حذف نفت ایران از بازار جهانی نفت را جبران كنند.

وی اظهار كرد: تمدید نشدن معافیت خرید نفت هشت كشور از ایران موجب می‌شود یک مقدار از صادرات نفت ایران كاسته شود، اما صادرات نفت کشورمان به صفر نخواهد رسید.

وی افزود: اینكه صادرات نفت ایران به صفر برسد بسیار دور از ذهن است، چرا كه همواره كشورها و شركت‌هایی هستند كه از ایران نفت می‌خرند و ایران نیز راه‌های مخصوص به خود در فروش نفت را دارد.

قربان با اشاره به وجود پالایشگاه‌هایی كه با نوع خاصی از نفت كار می‌كنند، گفت: اگر آمریكا به‌دنبال اعمال فشار به خریداران مشخص نفت ایران باشد، ممكن است این قبیل پالایشگاه‌ها از آمریكا زمانی قریب به سه ماه بخواهند تا بتوانند سیستم‌های خود را بر اساس نوع جدیدی از نفت تنظیم كنند كه البته چنین كاری برای آنها آسان و ارزان نخواهد بود.

وی افزود: ایران پیش از این، این احتمال را مدنظر قرار داده و فكر زمانی كه این معافیت‌ها تمدید نشود را كرده است.

این كارشناس انرژی با بیان این‌كه بازار نفت ابعاد پیچیده‌ای دارد و تحلیل آن تک‌بعدی نیست، گفت: هستند بورس بازانی كه با خرید نفت و نگهداشتن آن منتظر شرایط بهتر برای فروش نفت خود در بازارهای آینده هستند، همچنین ممكن است در صورت فراهم شدن شرایط مكانیسم انتقال پول اروپا، برخی شركت‌های اروپایی اقدام به خرید نفت ایران در ماه‌های آینده كنند كه مسائلی از این قبیل، روی بازار نفت و برنامه‌ریزی‌های آمریكا روی این بازار تاثیر می‌گذارد.

وی افزود: اگر آمریكا با اظهارنظری منعطف و توام با ارائه زمان برای كاهش یا توقف صادرات نفت ایران، اعلام موضع كند؛ حتی ممكن است قیمت نفت كاهش یابد؛ اما اگر اظهارنظر رسمی قاطعانه و همراه با جدیت عمل از سوی آمریكا را شاهد باشیم، شاهد افزایش چند دلاری قیمت نفت خواهیم بود.

قربان در پاسخ به اینكه آیا احتمال بازگشت نفت به كانال صد دلاری وجود دارد؟، گفت: بعید است، چراكه شاهد بودیم كشورهای مختلفی چون الجزایر، لیبی، سودان و ونزوئلا دچار به‌هم‌ریختگی‌های متعدد و دنباله‌دار شدند، اما قیمت نفت به 100 دلار نرسید.

وی ادامه داد: تنها در شرایطی می‌توان انتظار رسیدن قیمت نفت به 100 دلار را داشت كه صادركنندگان بزرگ نفت مثل عربستان دچار مشكلاتی شوند كه عرضه نفت در بازار جهانی به‌طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار گیرد.

كارشناس ارشد نفت درباره لغو معافیت خرید نفت از ایران به كشورهای دیگر تصریح كرد: آمریكا منافع خود را در نظر می‌گیرد و می‌خواهد به عنوان یک صادركننده نفت شناخته شود. با حذف ایران از بازار نفت قیمت نفت تا حدی بالا خواهد رفت كه با توجه به هزینه‌های بالای استخراج شِل اویل، آمریكا وضعیت بهتری پیدا می‌كند، اما از سوی دیگر باید توجه داشت به دلیل اینکه آمریكا در هر شرایطی واردكننده نفت است در بخش مصرف با افزایش هزینه روبه‌رو خواهد شد.

قربان می‌گوید: قیمت‌های فعلی تاثیرگرفته از تمدید نشدن معافیت خرید نفت از ایران است و افزایش دوباره‌ای اتفاق نخواهد افتاد.

مخالفت 2 خریدار اصلی نفت ایران با تصمیم آمریکا

همچنین روزنامه خراسان با تیتر «مخالفت 2 خریدار اصلی نفت ایران با تصمیم آمریکا» نوشته است که در حالی که عصر دیروز دوشنبه، وزیر خارجه آمریکا از سیاست صفر کردن صادرات نفت ایران سخن گفت و تصریح کرد که معافیت‌های هشت کشور برای خرید نفت از ایران تمدید نخواهد شد، کشورهای عمده خریدار نفت از ایران، مثل چین و هند به این موضوع واکنش نشان دادند.

این روزنامه نوشته است: برخی مقامات در وزارت نفت کشورمان نیز این اظهارات را صرفا روانی و همانند تهدیدهای سال گذشته دانستند که در نهایت به عقب نشینی آمریکا منجر شد. این مقام مسئول بدون اشاره به جزئیات از روش‌های مختلف دورزدن تحریم‌ها و تداوم فروش نفت نیز سخن گفت.

اما این اقدام، واکنش‌هایی از سوی مقامات شرکای نفتی ایران هم به دنبال داشت. به گزارش رویترز، «چنگ شوان» سخنگوی وزارت خارجه چین دیروز دوشنبه در مصاحبه با روزنامه دیلی نیوز، ضمن اعلام مخالفت خود با تحریم‌های یک‌جانبه واشنگتن علیه تهران، از این اقدام آمریکا شدیدا انتقاد کرد و گفت: همکاری دوجانبه چین با ایران مطابق با قانون است.

به گزارش ایرنا، در این میان «دونگ شیوچنگ» مدیر تحقیقات سیاست انرژی دانشگاه پکن می‌گوید، شرکت‌های چینی ممکن است برای نشان دادن سطح سازگاری خود با آمریکا واردات نفت خام از ایران را کاهش دهند، اما هرگز خرید نفتی از ایران را به صفر نخواهند رساند، زیرا این اقدام در سیاست بلندمدت چین بسیار زیان‌بار خواهد بود.

به گزارش فارس، یک منبع آگاه به مذاکرات آمریکا و هند نیز اعلام کرد: هند معتقد است آمریکا باید مدتی اجازه خرید نفت از ایران را بدهد، زیرا قرار نبود خرید نفت به یک‌باره قطع شود. به گفته این مقام آگاه، مقامات آمریکا مجبور به حفظ هم‌پیمانان و شرکای اصلی‌شان هستند.

در پی انتشار این خبر از صبح دیروز، قیمت نفت با رشد 3 درصدی به محدوده 74 دلار صعود کرد. در حالی که بازار همچنان منتظر مواضع کشورهای مختلف در قبال این تصمیم است، یک مقام آگاه سعودی تصریح کرد که این کشور، قبل از هر گونه اعمال افزایشی در تولید، فشار روی بازار را ارزیابی خواهد کرد. این اظهارات سعودی‌ها در حالی است که برخی منابع و بسیاری از تحلیلگران امکان افزایش تولید این کشور را محدود ارزیابی کرده‌اند.

جایگزین ریالی بودجه نفتی

همچنین روزنامه دنیای اقتصاد با تیتر «جایگزین ریالی بودجه نفتی» نوشته است که آمریکا معافیت خریداران نفت از ایران را تمدید نکرد. به‌نظر هدف اصلی این تصمیم، افزایش شوک‌های اقتصادی در ایران است. فارغ از قدرت عملیاتی این تصمیم، تراز تجاری و تراز مالی دو منطقه هدف آمریکا در دور جدید جنگ اقتصادی است. پادزهر سیاست‌گذار در مقابل اهداف جدید آمریکا چیست؟

این روزنامه نوشته است: در حوزه تراز مالی باید استفاده از جایگزین‌های ریالی نهفته در اقتصاد ایران اولویت باشد. اولین منبع ریالی، اصلاح یارانه‌های پنهان و آشکاری است که انحراف در اهدافش پررنگ است.

برآوردها نشان می‌دهد که حجم این یارانه‌ها به ۸۹۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد که ۶ برابر کل درآمد نفتی دولت در بودجه سال‌جاری (۵/۱۴۲ هزار میلیارد تومان) است.

در کنار این، کاهش فرار مالیاتی، حذف معافیت‌های غیرضرور و اخذ مالیات از خانه‌های خالی، عایدی سرمایه و… می‌تواند بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان منابع ریالی جدید برای دولت خلق کند. اگر به این فهرست، مولدسازی دارایی‌های دولت نیز اضافه شود، بودجه از نفت بی‌نیاز خواهد شد.

برای حفظ تراز تجاری نیز، پاسداری از ذخایر ارزی موجود و به حراج نگذاشتن آنها، شرط اول و تسهیل امر صادرات برای تجار، شرط دوم است. در این حوزه نرخ ارز باید به گونه‌ای باشد تا علاوه بر افزایش جذابیت بازگشت ارز، بازار را از تقاضاهای سفته‌بازی و غیرضرور نجات دهد.

دیروز خبری در بازارهای جهانی پیچید که فورا واکنش قیمت نفت را به همراه داشت: لغو معافیت‌ها از تحریم نفتی ایران. آثار این خبر در درجه اول متوجه داخل کشور و تعادل اقتصاد کلان خواهد شد.

به‌هم ریختن برآوردها از درآمد نفتی، سردرگمی جدی در بودجه ۹۸ پدید خواهد آورد و در کنار آن، بر تراز تجاری اثر خواهد گذاشت. در این کارزار، واکنش دولت در حوزه اقتصادی چه می‌تواند باشد؟ اگر دولت واکنش مناسبی نشان ندهد و در وضعیت منفعلانه به سر ببرد، کسری بودجه با تشدید جدی مواجه خواهد شد و تورم به سمت اعداد تاریخی حرکت خواهد کرد.

اما راه دیگر این است که برخی اصلاحات اساسی در بودجه، سیاست‌های ارزی و سیاست‌های تجاری اجرا شوند تا تهدید نفتی خنثی شود. نظر صاحب‌نظران، استفاده دولت از مخزن ریالی و جایگزین کردن درآمدهای ارزی برآمده از نفت و تشویق درآمدهای ارزی صادراتی است.

پیش‌بینی دولت از درآمدهای نفتی در بودجه ۹۸ این بود که بتواند ۱٫۵ میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی بفروشد. سهم فروش نفت معادل یک میلیون و ۳۷۴ هزار بشکه در روز بود.

عملی شدن تصمیم آمریکا، حداقل نیمی از فروش نفت ایران را کاهش خواهد داد که می‌تواند به معنی کسری بودجه تاریخی برای اقتصاد ایران باشد.

منابع عمومی بودجه ۹۸ معادل ۵/ ۴۴۸ هزار میلیارد تومان بسته شده است. در این بین منابع دولت از محل صادرات نفت خام، معادل ۵/ ۱۴۲ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که سهم ۳۱ درصدی از منابع دولت دارد.

در قانون بودجه پیش‌بینی شده که اگر منابع دولت از صادرات نفت خام به این عدد نرسد، دولت مجاز است که از محل ۵۰ درصد مانده منابع حساب ذخیره ارزی استفاده کند، البته در این حالت نیز باید سهم ۵۰ درصدی صندوق توسعه ملی نسبت به تامین مابه‌التفاوت حاصل شده، لحاظ شود. اما تحریم نفتی در حالتی که به‌دنبال صفر کردن فروش نفت ایران باشد، یک کاستی جدی را در منبع 142/5 هزار میلیارد تومانی دولت پدید خواهد آورد.

قاعدتا دولت باید پیش‌بینی‌های لازم را برای این رخداد، با توجه به تصمیمات غیرقابل پیش‌بینی دولت آمریکا، کرده باشد. در عمل دولت چه ابزارهایی برای مواجهه با این محدودیت خواهد داشت؟