هشدار رشد شدید نقدینگی به دنبال عملیات بازار باز / احتمال بروز تورم چقدر جدی است؟

علی سعدوندی، اقتصاددان در گفتگو با تجارت‌نیوز ، درباره ریشه‌های رشد نقدینگی، با اشاره به این که رشد نقدینگی از جهات مختلف اتفاق می‌افتد، گفت: طی 40 سال اخیر معمولا از طریق افزایش ذخایر بانک مرکزی یا از طریق افزایش درآمد نفتی به ترازنامه بانک مرکزی نقدینگی و تورم افزایش یافته است. از سال 92 تا 97 سود موهومی که بر سپرده‌ها پرداخت می‌شد موجب افزایش نقدنیگی شد.

وی در خصوص روند کسری بودجه در سال 99 معتقد است، در سال 99 کسری بودجه دولت پولی خواهد شد که روند بسیار خطرناکی است. کشورهایی که دچار تورم‌های بسیار بالایی شدند از همین جا آغاز شد، در نهایت دولت مجبور شد که هر روز بیشتر از دیروز از بانک مرکزی استقراض کند. حتی اگر از نظر قانونی نیز اسم آن را استقراض نگذاریم مثلا اسمش را استفاده از تن‌خواه بانک مرکزی بگذاریم یا به نظام بانکی فشار بیاورد و از آن طرف بانک‌ها اضافه برداشت داشته باشند، این موارد فرع قضیه است؛ واقعیت این است که در سال 99 ما به سمت پولی سازی کسری بودجه دولت می رویم.

به نظر این اقتصاددان، تا نیمه اول سال آینده بازار بورس جاذب افزایش نقدینگی خواهد بود، اما پس از آن مانند سال 97 مجددا بازارها یکی پس از دیگری فعال خواهند شد و این پولی سازی کسری بودجه روی قیمت ارز نیز از نیمه دوم سال آینده تاثیر خواهد داشت.

عملیات بازار باز موفق‌ترین ابزار سیاست‌گذاری پولی در دنیا

یکی از موضوعات مهم سخنان سعدوندی اجرا عملیات بازار باز است که به اعتقاد وی، عملیات بازار باز موفق‌ترین ابزار سیاست‌گذاری پولی است که در دنیا اجرا شده و به عرصه عمل رسیده است، اگر بیش از 190 کشور جهان به خوبی تورم را کنترل کرده‌اند، یک دلیل عمده آن عملیات بازار باز است.

وی درباره این سیاست پولی گفت: عملیات بازار باز ملزوماتی دارد که تقریبا هیچ کدام از آنها در ایران اجرا نشده است، حتی به نظر می‌رسد خلط مبحثی بین عملیات بازار باز و کریدور نرخ بهره ایجاد شده است.

ارزیابی وی از عملیاتی شدن بازار باز این است: در شرایط فعلی با اطلاعات محدودی که کسب کرده‌ام متاسفانه ما در اجرای عملیات بازار باز وضعیت مناسبی نخواهیم داشت، یعنی به اسم عملیات بازار باز به طور مشخص به سیستم بانکی تزریق می کنیم که تزریق پایه پولی در شرایط تورمی منجر به رشد شدید نقدینگی خواهد شد.

ملزومات عملیات بازار باز چیست؟

وی در ادامه به پیش‌شرط‌های اجرای عملیات بازار باز پرداخت و توضیح داد: اولین پیش شرط اجرای عملیات بازار باز این است که نرخ ارز شناور باشد و ارز وارد ترازنامه بانک مرکزی نشود، چون عملیات بازار باز اجرا می‌شود تا پایه پولی کنترل شود؛ حال اگر از جهت دیگری این پایه پولی افزایش یابد که نقض غرض خوهد شد. فقط اسمی، صوری و بومی است و عمل نخواهد کرد.

وی ادامه داد: سیاست پولی باید مستقلانه انجام شود، استقلال بانک مرکزی باید به رسمیت شناخته شود. ریاست بانک مرکزی در هیات دولت حضور دارد که این یعنی استقلال بانک مرکزی اتفاق نیفتاده است. مساله سوم این است که باید نرخ اعلام شود. نرخ بازار بین‌بانکی ما چه نرخی است؟ اصلا مشخص نشده که بانک مرکزی در شرایط فعلی بر چه اساسی اوراق خریداری کرده است؟ در حالی که نرخ سود بازار بین بانکی با تورم فاصله بسیار زیادی دارد. این که بانک مرکزی اعلام می‌کند من اوراق خریده‌ام یعنی در شرایط تورمی بانک مرکزی سیاست انبساطی انجام می‌دهد. این موارد هیچ کدام با عملیات بازار بازی که در دنیا می‌شناسیم و در 190 کشور به خوبی اجرا شده تناسبی ندارد.

او تصریح کرد: باید بازار پیمان پیش خرید به وجود می‌آمد که بانک مرکزی بتواند به صورت روزانه وارد این بازار شود و از این بازار خارج شود. شواری سیاست گذاری پولی ایجاد شود. از همه مهم‌تر در عملیات بازار باز از جامعه استفاده می‌شود. یعنی وقتی نرخ سیاستی اعلام می‌شود جامعه به سمت خرید یا فروش اوراق می‌رود. بانک مرکزی در این میان فقط یک بازارساز است ولی در شرایط فعلی این طور به نظر می‌رسد که در نهایت بخش عمده‌ای از اوراق بر ترازنامه بانک مرکزی می‌نشیند؛ یعنی از نقش بازارسازی به نقش خریدار یا فروشنده اوراق مبدل خواهد شد.

احتمال بروز تورم با عملیات بازار باز

این اقتصاددان در ادامه نتیجه عملیات بازار باز را اینگونه ارزیابی کرد که ممکن است به تورم منجر شود.

وی در این خصوص گفت: مشخصا با شرایطی که امروز حاکم است به نظر می‌رسد که بانک مرکزی به نام عملیات بازار باز در جهت خرید اوراق و تزریق پایه پولی حرکت می‌کند و متاسفانه یک تجربه بزرگ بشری که در جهت کنترل تورم است در مسیری پیش می‌رود که ممکن است به تورم برسیم.

باید نرخ ارز نیما و دلار ۴۲۰۰ تومانی حذف شود

سعدوندی در خصوص شناور شدن نرخ ارز که یکی از الزامات اجرای عملیات بازار باز است، عنوان کرد: به محض این که نرخ ارز شناور شود در یک قیمت میانگین قرار می‌گیرد و با توجه به این که 10 میلیارد دلار از دارایی‌های ارزشمند این کشور صرف دلار 4200 تومانی می‌شود رانتی است که به افراد بسیار خاص تعلق می‌گیرد. اگر منابع این ارز 4200 تومانی آزاد شود قیمت ارز بازار آزاد به زیر قیمت تعادلی کاهش پیدا می‌کند.

وی توصیخ داد که بازار تک نرخی قیمت ارز آزاد شود، ولی ارز دولتی از بازار تخلیه شود و اگر دسترسی به ارز دولتی وجود دارد صرف احداث زیرساخت‌هایی شود که ریسک اقتصادی را کاهش دهد.

مکانیسم ماشه داخلی است

مکانسیم ماشه سیاست کشورهای خارجی است پس از بالا گرفتن تنش‌ها میان ایران و آمریکا طی یک ماه اخیر از سوی کشورهای اروپایی از آن سخن گفته شد. بر اساس تحلیل کارشناسان اگر کشورهای اروپایی مکانیسم ماشه را فعال کنند، وضعیت ایران به دوره قبل از برجام برمی‌گردد و تحریم‌ها بیشتر می‌شود.

سعدوندی در خصوص تاثیر این سیاست بر کشور گفت: مکانسیم ماشه خارجی تاثیری بر اقتصاد کشور ما نخواهد داشت، ما متاسفانه مکانیسم ماشه داخلی، خودتحریمی و سیاست‌های رکودزا داریم، یعنی در شرایط تحریم به سمت سیاست رکودزا و بودجه انقباظی رفتیم.

وی در این خصوص گفت: اثر این سیاست‌ها بسیار بیشتر از اثر مکانیسم ماشه است. تحریم‌ها تا به الان تاثیرگذار بوده است و از این پس تاثیر بیشتری نخواهد داشت. بازار بورس ما نیز که مدتی است رشد دارد نشان می‌دهد نظر آحاد جامعه این است که از این ببعد تاثیر تحریم‌ها از این بیشتر نخواهد بود، ولی تاثیر خطر سیاست‌گذاری می‌تواند منجر به صدمه جدی به کشور شود.

جای اصلاحات مالیاتی در بودجه 99 خالی است

مالیات، آخرین موضوعی است که این اقتصاددان در گفتگو خود با تجارت‌نیوز به آن اشاره کرد.

به گفته وی، در بودجه سال 99 اصلاحات مالیاتی در نظر گرفته نشده است و باید هر چه زودتر این سیاست اعمال شود هر چند ممکن است میوه این درخت چند سال زمان ببرد که به بار بنشیند.

وی در پایان تصریح کرد: ما دو سه سال نیاز داریم که اصلاحات مالیاتی به جبران کسری بودجه بیانجامد اما در طی این چند سالی که اصلاحات مالیاتی را انجام می‌دهیم می‌توانیم از محل اوراق به طور موقت کسری بودجه دولت را تامین کنیم که در این صورت می‌شود به طور جدی و واقعی ارز و درآمد حاصل از درآمد نفتی را از بودجه مجزا کنیم و بودجه ارزی به وجود بیاوریم.