الهام میرمحمدی 
تاثیر تحریم‌ها در دوران کرونا چقدر جدی بوده است؟
روایت بلومبرگ از مشکلات ایران در روزهای بحران کرونا
در میان کشورهای خاورمیانه، ایران بدترین وضعیت را از نظر درگیری با بیماری کرونا دارد. با این حال، تحریم‌های آمریکا از یک‌سو و کمبود منابع ارزی در ایران از سوی دیگر، مانع ورود کالاهای بشردوستانه از جمله دارو و تجهیزات پزشکی به این کشور شده است.
ایران در میان کشورهای خاورمیانه، بالاترین نرخ ابتلا به ویروس کرونا و مرگ‌ومیر را داشته است. از زمان شروع بحران، مقامات مسئول در این کشور از ایالات متحده خواسته‌اند تا تحریم‌های اقتصادی را به حالت تعلیق در بیاورد؛ تا آنها بتوانند به‌طور موثرتری با بیماری و عوامل آن مبارزه کنند.
به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از بلومبرگ ، وزارت امور خارجه ایالات متحده اما می‌گوید، کالاهای بشردوستانه از جمله دارو و تجهیزات پزشکی از تحریم‌ها معاف هستند و ایران هیچ‌گونه محدودیتی در زمینه واردات این کالاها ندارد.
با وجود این، سال‌ها اقدامات تنبیهی آمریکا در قبال ایران، موجب شده بسیاری از بانک‌ها و شرکت‌های خارجی از تجارت با این کشور صرفنظر کنند.
قوانین تحریم‌ها به چه صورت است؟
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی در آمریکا (OFAC) می‌گوید، ایالات متحده استثناها و مجوزهای گسترده‌ای را برای حمایت از تجارت کالاهای بشردوستانه با ایران حفظ کرده است.
اولین تحریم‌های مهم علیه ایران در سال ۱۹۹۵ وضع شد. در سال ۲۰۰۱، بیل کلینتون رئیس‌جمهور وقت، دارو و تجهیزات پزشکی را از لیست تحریم‌ها معاف کرد.
این معافیت‌ها در دوره‌های مختلف تمدید و در نهایت در سال ۲۰۱۲، محصولات کشاورزی و بخش عمده‌ای از مواد غذایی هم مشمول معافیت شدند.
پس از آنکه ایالات متحده و دیگر قدرت‌های جهان، توافق هسته‌ای را در سال ۲۰۱۵ امضا کردند، وزارت امور خارجه آمریکا با برگزاری جلساتی در سفارتخانه‌ها، این اطمینان را به بانک‌ها و تجار در سراسر جهان داد که هیچ مانعی برای انجام روابط خارجی با ایران وجود ندارد.
البته این رویکرد با خروج دونالد ترامپ از برجام متوقف شد. رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که قصد دارد با اتخاذ سیاست «فشار حداکثری» بر ایران، مانع غنی‌سازی اورانیوم شود و به نفوذ این کشور در منطقه پایان دهد.
چه عاملی موجب توقف واردات کالاهای بشردوستانه می‌شود؟
در این زمینه چندین مشکل وجود دارد:
- سال‌هاست که تحریم‌های مختلفی علیه ایران وضع شده و لزوم رعایت کامل آنها و دقت بالا موجب شده بیشتر بانک‌ها انگیزه‌ای برای معامله با ایران نداشته باشند. به‌عبارت ساده‌تر، پیدا کردن راهی برای پرداخت هزینه‌های مربوط به خرید برای ایران بسیار دشوار است.
- بسیاری از کالاها نیاز به مجوزهای بیشتر دارند؛ چرا که ایالات متحده معتقد است، از این کالاها می‌توان استفاده‌های دوگانه کرد و در زمینه برنامه‌های دفاعی و نظامی از آنها بهره برد. به‌عنوان مثال، می‌توان به لباس‌های ضدویروس، برخی از فیلترهای هوایی، ماسک‌های ایمنی و ژانراتورهای اکسیژن اشاره کرد. بنابراین تصمیم‌گیری برای صدور مجوز این کالاها، ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
- وضع مجدد تحریم‌ها بر صادرات نفت ایران منجر به کاهش چشمگیر درآمدهای نفتی و تضعیف ارز این کشور شده است. برخورداری از منابع ارزی کمتر موجب شده، حتی پرداخت برای کالاهای بشردوستانه هم دشوار باشد.
- به‌دنبال این فشارها، دولت میزان ارز خارجی را که در اختیار واردکنندگان بخش خصوصی قرار می‌دهد، به میزان چشمگیری محدود کرده است. فشارها تا حدی زیاد شده که ایران برای اولین بار از سال ۱۹۶۰ تاکنون، درخواست وام پنج میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول کرده است.
چرا بانک‌های خارجی علاقه‌ای به همکاری با ایران ندارند؟
به‌گفته کارلو جیاکوما، مدیر کل موسسه اروپایی برای انطباق صادرات، برای بسیاری از بانک‌ها ایجاد هرگونه ارتباطی با ایران به‌معنای جا گذاشتن علائمی از جرم محسوب می‌شود. همچون سایر تحریم‌ها، این بار هم ایالات متحده با تکیه بر نقش اصلی بانک‌های آمریکایی و البته دلار آمریکا در اقتصاد جهان، کشورها را از تجارت با ایران منع می‌کند.
هر کشور یا شرکتی که تحریم‌ها را نقض کند، دارایی‌هایش در آمریکا مسدود می‌شود و ممکن است دسترسی به سیستم بانکی ایالات متحده را از دست بدهد.
این مساله انجام مبادلات با کشوری را که در آن بسیاری از موسسات دولتی و مجامع وابسته به آن تحریم هستند، بسیار دشوار می‌کند.
جان ای. اسمیت، مدیر سابق دفتر کنترل دارایی‌های خارجی در آمریکا می‌گوید: سود حاصل از این صادرات بسیار اندک است. درحالی‌که مجازات‌های یک اشتباه کوچک می‌تواند یک میلیارد دلار باشد.
آیا استثناهایی وجود دارد؟
تنها تعداد انگشت‌شماری از بانک‌های ایرانی در فهرست تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا نیستند و می‌توانند از طریق واردکنندگان، روند پرداخت برای کالاهای بشردوستانه را تسهیل کنند. با این حال آنها برای پرداخت در قبال کالاها، به سرمایه، به ارز خارجی و یک بانک کارگزار (برای دریافت وجه از طرف تامین‌کننده کالا) نیاز دارند.
به‌گفته کارلو جیاکوما، تنها سه بانک اروپایی که او از آنها نام نبرده، برای واردات کالاهای مختلف از جمله اقلام بشردوستانه به ایران اقدام می‌کنند. اما حجم مبادلات طی سه سال گذشته به طرز چشمگیری کاهش یافته است.
تاثیر سیاست‌های سختگیرانه آمریکا چه بوده است؟
یکی از تاثیرات سیاست‌های سختگیرانه آمریکا، کاهش تقاضا برای مجوزهای مربوط به واردات کالاهای پزشکی است که تحت پوشش گواهینامه عمومی OFAC قرار ندارند. (برای کالاهای تحت پوشش نیازی به صدور مجوزهای بیشتر نیست.)
طبق گزارش‌های خزانه‌داری آمریکا، درخواست مجوز برای ارسال این اقلام، از ۲۲۰ مورد در سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۶، به ۳۶ مورد در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است.
آمار و ارقام چه می‌گویند؟
صدها کسب‌وکار و واردکننده ایرانی، از داروسازان داخلی گرفته تا شرکت‌های بزرگی که داروهای عمومی تولید می‌کنند، تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته‌اند که پیامدهای آن به‌خوبی از سوی مردم حس می‌شود.
واردات دارویی از اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ نسبت به سه سال قبل از آن ۱۵ درصد کاهش یافت. در عین حال، در فوریه سال جاری صادرات کالاهای بشردوستانه از آمریکا که تحریم نیستند، در مقایسه با فوریه ۲۰۱۶ بیش از ۸۸ درصد (معادل ۳٫۹ میلیون دلار) کاهش یافته است.
دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید، بیمارانی که از سرطان، صرع و آسیب‌های چشمی تحت تاثیر سلاح‌های شیمیایی در طول جنگ عراق و ایران رنج می‌برند، متحمل بیشترین آسیب‌ها شده‌اند.
یک سازمان غیردولتی در ایران که در زمینه درمان یک بیماری نادر پوستی (بیماری ای‌بی) فعالیت می‌کند، گفته است پس از توقف واردات لباس‌ها و پانسمان‌های ویژه سوئدی به‌دلیل تحریم‌ها، ۱۵ کودک جان خود را از دست داده‌اند.
در عین حال، گزارش‌هایی در مورد کشته شدن ده‌ها ایرانی بر اثر مصرف متانول منتشر شده است.
ایران در داخل با چه مشکلاتی مواجه است؟
ایران سال‌هاست که راه‌های مختلف سازگاری با تحریم‌ها را تجربه کرده و توسعه داده است. اما شیوع ویروس کرونا، سیستم سلامت و بهداشتی این کشور را که به‌دلیل افت قابل توجه صادرات نفت با کاهش درآمد مواجه بوده، با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است.
در میان کشورهای خاورمیانه، ایران بدترین وضعیت را از نظر درگیری با بیماری کووید-۱۹ دارد.
دولت ۲۰ درصد از بودجه سالانه فعلی را برای مقابله با این ویروس اختصاص داده، به‌دنبال برداشت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی و دریافت وام از صندوق بین‌المللی پول است.
شکایات مربوط به فساد اداری و خویشاوندسالاری از دیگر چالش‌های سیستم بهداشت و درمان در ایران است.
در یکی از پرونده‌های شکایات، دختر وزیر پیشین صنعت، معدن و تجارت به اتهام مشارکت در اخلال عمده و کلان در نظام اقتصادی کشور از طریق اخلال در توزیع مایحتاج دارویی به ۲۰ سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شد.
در ادامه این گزارش ادعا شده سیسم بانکی ایران هم خود فاقد شفافیت است و لوایح FATF ، با هدف همسو شدن بانک‌های ایران با بانک‌های بین‌المللی از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب شد. اما مورد تایید مجمع تشخیص مصلح نظام قرار نگرفت.
وزیر امور خارجه آمریکا، مایک پومپئو در توییتی در ماه مارس نوشت: رژیم ایران به بهانه مقابله با کرونا به دنبال لغو تحریم‌ها و پول نقد است تا نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد.
نظرات