بررسی یک ادعا؛ شاخص فقر در ایران بهبود یافته است؟

به گزارش تجارت‌نیوز، وزارت اقتصاد دولت رئیسی به‌تازگی در پاسخ به اظهار نظری مبنی بر عدول دولت از وعده‌های خود درباره معیشت مردم و رفع فقر، مدعی شده که شاخص‌های فقر و نابرابری اندکی بهبود داشته است. هرچند در شرایطی که خط فقر توسط مرجع رسمی اعلام نمی‌شود، صحت‌سنجی این ادعا دشوار است اما طی این مدت اظهار نظرهای رسمی و غیررسمی درباره فقر کم نبوده و اتفاقا تمام آنها در یک مورد اشتراک نظر داشته‌اند و آن هم بدتر شدن اوضاع فقر در ایران است.

اظهارنظرهای دولتی درباره ریشه‌کن کردن فقر تاکنون کم نبوده است. بیستم اسفندماه ۱۴۰۰ بود که ابراهیم رئیسی طی سخنانی اعلام کرد که تا پایان سال فقر مطلق از بین می‌رود. پس از آن در فروردین ماه ۱۴۰۱ نیز وزیر وقت رفاه مدعی شد که تا پایان سال فقر مطلق از بین می‌رود. چندی پیش نیز صولت مرتضوی طی سخنانی اعلام کرد که بخشی از فقر مطلق ریشه‌کن شده است. اما کارشناسان می‌گویند تاکنون اتفاقی در این باره نیفتاده و ما حتی شاهد گسترش فقر خشن در ایران هستیم که در نتیجه پایین بودن نرخ بهره‌وری و نرخ بالای بیکاری به وجود آمده است. افزون بر این، اهل فن با بررسی برنامه هفتم توسعه که هنوز در حال چکش‌کاری در مجلس است، می‌گویند از دل این برنامه هم کاهش فقری بیرون نمی‌آید.

کارشناسان درباره فقر چه می‌گویند؟

آنچه در عمل اتفاق افتاده هم می‌توان یک روز از زبان یک نماینده مجلس و روزی دیگر از زبان یک استاد دانشگاه یا حتی یک مقام سابق اقتصادی شنید. چندی پیش بود که محسن پیرهای، نایب رئیس کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه در مجلس خبر داد که جمعیت زیر خط فقر مطلق در ایران به مرز 28 میلیون نفر رسیده است.

فرشاد مومنی، اقتصاددان نیز آمارهای خوفناکی در این باره ارائه کرده است. او می‌گوید از هر سه ایرانی یک نفر گرفتار فقر مطلق است و دوره دو برابر شدن فقر به کمتر از سه سال رسیده.

برای بررسی بهتر موضوع تجارت‌نیوز پیشتر به سراغ مرتضی افقه- کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه رفت. او نیز معتقد بود که 30 میلیون ایرانی دچار فقر مطلق هستند. وحید محمودی- استاد دانشگاه تهران نیز به‌تازگی به تجارت‌نیوز آماری در این باره داده است. او می‌گوید: مطالعات غیردولتی و حتی دولتی (وزارت رفاه) نشان می‌دهد که بین سه تا چهار دهک از جمعیت دچار فقر مطلق هستند. مطالعات شخصی نیز نشان می‌دهد که 40 درصد جمعیت ایرانی فقیرند. محمودی بر این باور است که در نتیجه فقر، پدیده زمان‌فروشی در ایران در سال جاری تشدید شده است. زمان‌فروشی نیز به این معناست که افراد به جای هشت  ساعت کار ناچارند 12 تا 16 ساعت کار کنند؛ یعنی رشد چشم‌گیر دوشغله‌ها. افرادی هم که مجبور به زمان‌فروشی شده‌اند از طبقه متوسط جامعه هستند که فعال اقتصادی‌اند و در صحنه‌های اقتصادی و اجتماعی حضور دارند. وقتی این افراد ناچار می‌شوند به جای هشت ساعت کار، 12 ساعت کار کنند، نتیجه این خواهد بود که مشارکت سیاسی و اجتماعی آنها کم خواهد شد و دیگر فرصتی برای سرگرمی و تفریح در کنار خانواده خود نخواهند داشت.

شکاف فقر عمیق‌تر شد

مرکز پژوهش‌ها هم اخیرا مطالعاتی از فقر منتشر کرده است که البته زمان قدیمی‌تری را بررسی می‌کند اما آن هم نشان از بدتر شدن اوضاع دارد. بر اساس این گزارش، نرخ فقر از سال ۸۵ روند صعودی داشته و از سال ۹۷ به بیش از ۳۰ درصد رسیده است. در این بین، شکاف فقر که نشانگر فاصله فقرا تا خط فقر است و آن را اندازه‌گیری می‌کند؛ در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به بالاترین مقدار یعنی ۲۷ درصد رسید.

بر اساس این گزارش، فقری که در نتیجه نبود تناسب بین تورم و درآمد خانوار آنها را به طبقات پایین جامعه هل داده، تنها معضلات اقتصادی به دنبال نداشته بلکه کارشناسان می‌گویند انزوای اجتماعی مساله‌ساز است و از دل آن فساد بیرون می‌آید. ساختارهای فسادزا نیز نابودگر طبقه متوسط هستند. اگر طبقه متوسط هم نابود شود و به چاه ویل فقر بیفتد، آن جامعه محکوم به مرگ خواهد بود.