احتمال افزایش تورم در ایران

به گزارش تجارت نیوز،

آمارها حاکی از آن است که رشد پول در نیمه اول امسال برخلاف سال گذشته روندی افزایشی داشته که با توجه به وضعیت کشور می‌تواند نشان از افزایش نااطمینانی‌ها و ریسک‌های اقتصادی و سیاسی داشته باشد.

شرحی مختصر از متغیرهای پولی

براساس علم اقتصاد، پولی که به صورت مستقیم توسط بانک مرکزی خلق شده و در جریان اقتصاد قرار گیرد پایه‌پولی یا پول پرقدرت نام دارد. سپس پول خلق شده با ضریب مشخص که به ضریب فزاینده مشهور است تبدیل به نقدینگی شده و در نهایت منجر به افزایش قیمت‌ها و تورم می‌شود.

از طرف دیگر نقدینگی خود از دو جز تشکیل شده است. جز اول پول است که شامل اسکناس و مسکوک در اختیار مردم می‌شود. شبه پول جز دوم تشکیل دهنده نقدینگی است که شامل سپرده‌های بلندمدت است.

به طور کلی اما از نگاه کارشناسان این نقدینگی است که بازیگر اصلی تورم است و پایه‌پولی آنچنان اهمیتی در این زمینه ندارد. لازم به ذکر است که کنترل نقدینگی به شدت وابسته به کنترل بانک‌های خصوصی و دولتی و کاهش کسری بودجه دولت است.

رشد پول افزایشی شد

اگر در چند سال گذشته به روند دو متغیر پول و شبه پول توجه کنیم، مشاهده می‌‌شود که روند پول نوسانات بیشتری در مقایسه با شبه پول داشته و به عبارت دیگر شبه‌پول روندی نسبتا با ثبات را تجربه کرده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد هر زمان که شوک اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که موجب افزایش ریسک و نااطمینانی در اقتصاد شود اتفاق افتاده، رشد متغیر پول فزاینده و در صورت شوک مثبت تا حدی کاهشی شده است. در واقع چون پول نقد در زمان‌های بحرانی به سپرده در بانک ارجحیت دارد، این امر رخ داده است.

به طور مثال در سال 96 که آثار توافق برجام نمایان‌تر شده بوده رشد پول در نیمه اول این سال نسبت به سال 95 کاهش یافته و به 3 درصد رسیده بود.

با این‌ وجود در سال 97 بعد از خروج رئیس جمهور آمریکا ترامپ از برجام در اردیبهشت ماه و بازگشت مجدد تحریم‌ها به علت روند فزاینده ریسک‌های اقتصادی و سیاسی ، رشد پول به شدت صعودی شد. در نیمه اول سال 97 نرخ رشد پول از 3 درصد سال 96 به 25 درصد افزایش یافت. در ادامه در نیمه اول سال 99 بعد از شیوع ویروس کرونا و در نتیجه افزایش ابهامات در مورد آینده، نرخ رشد پول در شش ماهه ابتدایی این سال به بالاترین مقدار خود حداقل در 14 سال اخیر رسید. در این دوره نرخ رشد پول برابر با 40 درصد ثبت شده است.

بعد از بحران‌های سیاسی و اعتراضات سال 1401 که تنش‌های زیادی در جامعه به همراه داشت، نرخ رشد پول در شش ماهه ابتدایی این سال به 29 درصد افزایش پیدا کرد. اما فروکش کردن تلاطمات سیاسی و ثبات حداقلی در اقتصاد موجب شد تا رشد پول در سال گذشته به پایین‌ترین مقدار خود در 7 سال اخیر برسد. نرخ رشد پول در نیمه اول سال گذشته معادل 12 درصد محاسبه شده است.

با این وجود در شش ماهه اول امسال نرخ رشد پول مجددا در مقایسه با سال گذشته افزایش پیدا کرده و به 16 درصد رسیده که نشان از بازگشت نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی است.

همانطور که گفته شد اغلب کارشناسان معتقدند که پایه پولی چون در اختیار بانک مرکزی است نقش زیادی در ایجاد تورم نداشته و نقدینگی بازیگر اصلی تورم است.

پس از شروع تحریم‌های بین المللی در سال 90 و نمایان شدن آثار تحریم در سال‌های بعد، روند رشد نقدینگی و پایه‌پولی در سال 91 صعودی شد. به طوری که رشد نقدینگی از 8 درصد در نیمه اول سال 90 به 13.6 درصد در سال 91 افزایش یافت. رشد پایه‌پولی نیز در این مدت از منفی 3 درصد به 9 درصد رسید.

با این‌‌حال بعد از شروع مذاکرات هسته‌ای در دولت یازدهم و سپس برجام ، روند رشد نقدینگی تا حدی با ثبات شده و در شش ماهه ابتدایی سال 97 به 9.6 رسید که در مقایسه با سال 91 ، چهار واحد درصد کاهش را تجربه کرد. اما این روند نزولی رشد نقدینگی پایدار نبود و خروج ترامپ از برجام موجب شد تا دوباره این متغیر اصلی تورم‌ساز روندی صعودی به خود بگیرد. البته وقوع بحران کرونا در سال 99 نیز در این زمینه بی تاثیر نبوده است. به بیان دقیق‌تر فشار تحریم و کرونا موجب شد تا نرخ رشد نقدینگی در نیمه اول سال 99 به 17 درصد افزایش یابد.

با این وجود ورود بایدن به کاخ سفید و تسهیل فروش نفت ایران در کنار فروکش کردن کرونا منجر به کاهش نرخ رشد نقدینگی در چهار سال گذشته شد. در واقع به زبان اعداد نرخ رشد نقدینگی از 17 درصد در شش ماهه ابتدایی سال 99 به 12 درصد در نیمه اول سال گذشته کاهش یافت.

بوی افزایش تورم به مشام می‌رسد

همانطور که اشاره رشد روند رشد نقدینگی در نیمه اول چهار سال گذشته نزولی بوده است. با این‌حال روند این متغیر در نیمه اول سال جاری مجددا صعودی شده است. به طوری که از 12 درصد در سال گذشته به 15 درصد در سال جاری افزایش یافته است. این درحالی است که روند رشد پایه پولی در این مدت کاهشی بوده است. اما این نقدینگی است که عامل اصلی تورم محسوب می‌شود و افزایش سرعت رشد نقدینگی احتمالا در آینده به افزایش قیمت‌ها و زیاد شدن تورم می‌انجامد.