پیش‌بینی قیمت ارز، طلا، مسکن و بورس تا پایان امسال

به گزارش تجارت‌نیوز، پس از دوره پرنوسانی ارزی که اقتصاد ایران پشت سر گذاشت، آیا امکان تکرار اشتباهات ارزی از جانب دولت وجود دارد؟ از طرفی با آغاز دور دوم تحریم‌های آمریکا، وضعیت بازارهای ارز، مسکن، طلا و بورس تا پایان امسال چگونه خواهد شد و سرمایه‌گذاری در کدام بازارها بهتر خواهد بود؟

مرتضی ایمانی‌راد، اقتصاددان و رئیس هیئت‌مدیره موسسه اقتصادی بامداد در گفتگوی تفصیلی با تجارت‌نیوز، علاوه بر پاسخ دادن به این سوالات، به نکات مهم دیگری در این خصوص اشاره می‌کند. در ادامه این گفتگو را بخوانید:

آقای ایمانی‌راد اکنون چند وقتی است که بازار ارز یک آرامش نسبی را تجربه می‌کند. به نظر شما این آرامش تا چه زمان ادامه خواهد داشت؟ وضعیت بازارهای ارز، طلا، مسکن و بورس در نیمه دوم سال چگونه خواهد بود و اثر تحریم‌ها بر این بازارها چگونه خواهد بود؟

زمانی که اکنون در آن قرار گرفته‌ایم، زمانی است که یک سری از قیمت‌ها حتی معکوس عمل می‌کنند. حتی اخیرا قیمت دلار زیر 14 هزار تومان آمد . در حالی که یک یا دو روز قبل از تحریم‌ها قیمت دلار به بالای 15 هزار تومان رسیده بود. بنابراین وضعیت اکنون مقداری ابهام ایجاد کرده است. در چنین شرایطی مقداری قضاوت کردن سخت خواهد شد. اما به هر حال می‌توان برآوردهایی داشته باشیم.

آن چه که من می‌بینیم این است که به تدریج تحریم‌هایی که اکنون بر روی اقتصاد کشور تاثیر گذاشته است، بر روی بازارهای مختلف اثر خود را نشان خواهد داد. بنابراین بنده بعید می‌دانم که شرایطی که چند روز گذشته بر بازارها حاکم بوده، بخواهد تا پایان سال ادامه داشته باشد. به نظر می‌رسد که مجددا سفته‌بازی نه در حد بسیار بالا اما در حد محدودی دوباره شروع خواهد شد. بنابراین این احتمال وجود دارد که بازار طلا و ارز دوباره تا حدودی دچار التهاب شوند و بازار مسکن نیز تحرکاتی را تجربه کند. بنابراین آرامشی که اکنون وجود دارد احتمالا چندان دوام نخواهد آورد.

اما اگر بخواهیم در میان این سه بازار یک تقدم و تاخر از نظر تجربه قیمتی که احتمالا این بازارها تجربه خواهند کرد، داشته باشیم، بنده ابتدا طلا را انتخاب می‌کنم. دلیلم این است که طلا هم به لحاظ جهانی پتانسیل بالا رفتن دارد و هم اینکه تغییرات محدود نرخ ارز بر روی طلا و سکه تاثیرگذار خواهد بود. انتخاب دوم به لحاظ تغییرپذیری قیمت در آینده، دلار خواهد بود. چرا که به هر حال تحریم‌ها بر وضعیت ارز کشور تاثیرگذار خواهد بود. تردیدی وجود ندارد که منابع ارزی ما در آینده محدود خواهد شد. هر چند که بانک مرکزی و دولت خوب عمل می‌کنند، اما واقعیت آن است که طرف مقابل نیز متاسفانه خوب عمل می‌کند.

بنابراین احتمالا از آذر ماه به بعد بازار طلا و دلار التهابات دیگری را تجربه خواهند کرد. هر چند این التهابات در حد چند ماه اخیر نخواهد بود. از طرفی در بازار سهام نیز به نظر می‌رسد که چون این بازار خودش را به طور کامل با افزایش قیمت دلار تعدیل نکرده، بنابراین این احتمال وجود دارد که بازار بورس یک مقدار جهش داشته باشد. هر چند که این جهش به اندازه بازار طلا، ارز و مسکن نیست و به ترتیب در رده چهارم خواهد بود.

اگر بخواهیم به نرخ دلار در بودجه سال 98 بپردازیم، به نظر شما دولت باید چه نرخی را در بودجه امسال برای دلار در نظر بگیرد؟

در درجه اول باید گفت که همانطور که اقتصاد کشورمان دچار عدم قطعیت است، بودجه نیز در عدم قطعیت خواهد رفت. با این حال، به نظرم حداقل قیمت دلاری که باید در بودجه بسته شود، قیمتی است که باید از نظر اقتصادی منطقی‌تر باشد. آن زمان که قیمت دلار را حدود سه هزار تومان در نظر می‌گرفتند، بنده بارها اعلام کردم که قیمت واقعی بالاتر از این ارقام است. اما خوب به هر حال عده‌ای مخالفت می‌کردند. در نهایت دیدیم که قیمت دلار بسیار بالاتر از آن چه که در نظر گرفته بودند، بالاتر رفت.

بنابراین اکنون به لحاظ اقتصادی اگر تحریم و التهاب سیاسی وجود نداشته باشد، به نظرم قیمت دلار باید زیر 10 هزار تومان باشد. یعنی اگر دقیق‌تر بخواهم بگویم به صورت حدودی و براساس برخی معیارها، نرخ دلار باید بین هفت تا هشت هزار تومان باشد. بنابراین اگر در لایحه بودجه نرخ دلار از این رقمی که گفتم خیلی پایین‌تر بیاید و ارقامی مانند ارقام چهار یا پنج هزار تومان در نظر گرفته شود، دوباره دولت دچار مشکل خواهد شد. این نکته را نیز باید در نظر بگیریم که دولت در آینده در مورد فروش نفت با برخی مشکلات مواجه خواهد شد.

این پیش‌بینی وجود دارد که در اوایل سال 2019 قیمت نفت روند کاهشی به خود بگیرد. بنابراین وقتی که فروش نفت با مشکل مواجه باشد، قیمت نفت کاهش یابد و همزمان قیمت دلار در بودجه نیز پایین در نظر گرفته شود، طبیعی است که دولت دچار کسر بودجه شدیدی خواهد شد. این نوع از کسری بودجه برای دولت از روش‌های متعارفی که در دنیا وجود دارد، قابل جبران نخواهد بود و در نهایت دولت مجبور خواهد شد که از طریق بانک مرکزی کسری بودجه خود را جبران کند.

اگر دولت به چنین اقدامی دست بزند و از بانک مرکزی استقراض کند موجب موج جدید از تورم در سال آینده خواهد شد. به همین خاطر بنده امیدوارم که قیمت دلار در بودجه را بالای شش هزار تومان قرار بدهند و خیلی قیمت دلار را پایین نگیرند. همچنین باید این نکته را نیز عرض کنم که روش محاسبه دولت در تعیین نرخ واقعی ارز یک روش اشتباه است. ما می‌بینیم که برخی از همکاران اقتصادی ما نیز از این روش استفاده می‌کنند که اشتباه است و به نظرم دولت نیز باید بر روی روش محاسبه قیمت دلار تجدیدنظر کند.

انتقادات شما به روش محاسبه نرخ دلار توسط دولت چیست و به نظر شما این محاسبه چگونه باید باشد؟

معمولا روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد. یک روش آن است که سرعت رشد نقدینگی را در دو کشور در نظر می‌گیرند و سپس از تفاوت سرعت رشد این نقدینگی یک سری محاسبات انجام می‌دهند و نرخ دلار را تعیین می‌کنند.

اما روش دیگری که بیشتر دولت تمایل دارد از این روش استفاده کند این است که نرخ تورم را در دو کشور برای دو تا ارز محاسبه می‌کنند. سپس از دو تفاوت سرعت نرخ تورم، نرخ دلار را تعیین می‌کنند. نکته‌ای که وجود دارد آن است که این فرمول‌ها حتی برای کشورهای توسعه‌یافته نیز جوابگو نیست. شما اگر نرخ دلار در آمریکا و کانادا را برای 10 سال گذشته در نظر بگیرید، متوجه می‌شوید که اساسا از تورم در این دو کشور تبعیت نکرده است.

بنابراین داستان به این سادگی نیست. عوامل بسیار زیادی به صورت تئوریک بر روی نرخ ارز در ایران و خارج از کشور تاثیرگذار خواهد بود. اما در کنار آن، عوامل ویژه‌ای نیز وجود دارند که مختص شرایط خاص کشور ایران است و باید در نظر گرفت. بنابراین به نظرم قضیه پیچیده‌تر از آن است که دولت در نظر می‌گیرد یا معمولا در روزنامه‌ها و مقالات برخی افراد به آن می‌پردازند.

وزیر اقتصاد چند روز قبل اشاره‌ای به نرخ ارز شناور داشت. به نظر شما آیا شرایط برای ایجاد نظام نرخ ارز شناور مدیریت‌شده در ایران وجود دارد؟

به نظر بنده شرایط برای انجام این کار همیشه آماده است. اما مساله‌ای که وجود دارد این است که سیاست‌گذاران ارزی کشور یک نوع ترسی از شناور کردن نرخ ارز در کشور دارند. این ترس ناشی از این است که تصور می‌کنند که اگر نرخ ارز را شناور کنند، به صورت شدید بالا خواهد رفت و چون بر روی بازار کنترل ندارند، بنابراین ممکن است التهابات شدید به وجود آید.

نظام جمهوری اسلامی ایران مانند هر نظام دیگری ثبات را دوست دارد. بنابراین بر روی هر چیزی که این ثبات را بر هم بزند، حساس است. یکی از مواردی که می‌تواند این ثبات را بر هم بزند نرخ ارز است.

به طور مثال، شما اکنون می‌بینبد که طیف زیادی از نمایندگان مجلس این اعتقاد را دارند که نرخ ارز نباید بالا برود. سوال این است که چرا نباید بالا برود؟ وقتی ما در سیاست‌گذاری اقتصادی مرتکب اشتباه می‌شویم، طبیعی است که آثار این اشتباه بر روی نرخ ارز خود را نشان خواهد داد. همچنین وقتی ما به لحاظ سیاسی با یک کشور دیگر درگیر می‌شویم، طبیعی است که آثار این درگیری خود را بر روی نرخ ارز نشان خواهد داد.

ما می‌خواهیم این اقدامات را انجام دهیم، اما نمی‌خواهیم بپذیریم که این اقدامات بر روی نرخ ارز اثرگذار است. لذا باید این واقعیت را پذیرفت. همانطور که در ترکیه نیز مشاهده کردیم وقتی با آمریکا دچار تنش سیاسی شد، نرخ ارز روند جهشی به خود گرفت. سپس با بالا بردن نرخ بهره، مقداری نرخ ارز تعدیل شد و مجددا نرخ ارز را پایین آوردند.

بنابراین دولت و سیاست‌گذاران نباید مداخله کنند و اجازه دهند که بازار کار خود را انجام دهند. اگر دولت این کار را انجام دهد، به نظرم بازار نه تنها التهاب ارزی ایجاد نمی‌کند، بلکه ضد التهاب نیز خواهد بود و بخشی از التهابات ارزی را تعدیل خواهد کرد. شما اکنون در بازار ارز آزاد مشاهده می‌کنید که بازار به کار خود ادامه می‌دهد و بخش قابل‌توجهی از التهابات که قبلا در بازار بود، اکنون کاهش یافته و روند قیمت نیز در شرایط تحریمی در حال کاهش است.

این موضوع نشان می‌دهد که سیستم بازار عمل می‌کند. اما اگر در مقطعی مشاهده کردیم که نرخ ارز بازار آزاد به سمت بالا جهش پیدا کرد، نباید جلو کار آن گرفته شود. بلکه باید قبول کنیم که طبق شرایطی این قیمت بالا رفته و می‌توانیم روی مکانسیم‌هایی مانند نرخ بهره کار کنیم یا آنکه دولت باید به صورت موقت و محدود در بازار دخالت و نه کنترل کند. سپس بازار خودش را به صورت آرام تعدیل خواهد کرد.

خلاصه‌ای از این گفتگو

*بنده بعید می‌دانم شرایطی که یک هفته گذشته بر بازارها حاکم بوده، بخواهد تا پایان سال ادامه داشته باشد. به نظر می‌رسد که مجددا سفته‌بازی نه در حد بسیار بالا اما در حد محدودی دوباره شروع خواهد شد. بنابراین این احتمال وجود دارد که بازار طلا و ارز دوباره تا حدودی دچار التهاب شوند و بازار مسکن نیز تحرکاتی را تجربه کند. بنابراین آرامشی که اکنون وجود دارد احتمالا چندان دوام نخواهد آورد.

*بنابراین احتمالا از آذر ماه به بعد بازار طلا و دلار التهابات دیگری را تجربه خواهند کرد. هر چند این التهابات در حد چند ماه اخیر نخواهد بود. از طرفی در بازار سهام نیز به نظر می‌رسد که چون این بازار خودش را به طور کامل با افزایش قیمت دلار تعدیل نکرده، بنابراین این احتمال وجود دارد که بازار بورس یک مقدار جهش داشته باشد. هر چند که این جهش به اندازه بازار طلا، ارز و مسکن نیست و به ترتیب در رده چهارم خواهد بود.

*اکنون به لحاظ اقتصادی اگر تحریم و التهاب سیاسی وجود نداشته باشد، به نظرم قیمت دلار باید زیر 10 هزار تومان باشد. یعنی اگر دقیق‌تر بخواهم بگویم به صورت حدودی و براساس برخی معیارها، نرخ دلار باید بین هفت تا هشت هزار تومان باشد. بنابراین اگر در لایحه بودجه نرخ دلار از این رقمی که گفتم خیلی پایین‌تر بیاید و ارقامی مانند ارقام چهار یا پنج هزار تومان در نظر گرفته شود، دوباره دولت دچار مشکل خواهد شد. این نکته را نیز باید در نظر بگیریم که دولت در آینده در مورد فروش نفت با برخی مشکلات مواجه خواهد شد.

*این پیش‌بینی وجود دارد که در اوایل سال 2019 قیمت نفت روند کاهشی به خود بگیرد. بنابراین وقتی که فروش نفت با مشکل مواجه باشد، قیمت نفت کاهش یابد و همزمان قیمت دلار در بودجه نیز پایین در نظر گرفته شود، طبیعی است که دولت دچار کسر بودجه شدیدی خواهد شد. این نوع از کسری بودجه برای دولت از روش‌های متعارفی که در دنیا وجود دارد، قابل جبران نخواهد بود و در نهایت دولت مجبور خواهد شد که از طریق بانک مرکزی کسری بودجه خود را جبران کند.اگر دولت به چنین اقدامی دست بزند و از بانک مرکزی استقراض کند موجب موج جدید از تورم در سال آینده خواهد شد. به همین خاطر بنده امیدوارم که قیمت دلار در بودجه را بالای شش هزار تومان قرار بدهند و خیلی قیمت دلار را پایین نگیرند.

*شرایط برای نرخ ارز شناور همیشه آماده است. اما مساله‌ای که وجود دارد این است که سیاست‌گذاران ارزی کشور یک نوع ترسی از شناور کردن نرخ ارز در کشور دارند. این ترس ناشی از این است که تصور می‌کنند که اگر نرخ ارز را شناور کنند، به صورت شدید بالا خواهد رفت و چون بر روی بازار کنترل ندارند، بنابراین ممکن است التهابات شدید به وجود آید.