نفوذ آنکارا در دولت جدید سوریه/ آیا ترکیه سرنوشت سوریه را تعیین می‌کند؟
دستکم دو نفر از اعضای کابینه دولت موقت سوریه ارتباطات گسترده‌ای با آنکارا دارند. بقیه آنها هم در طول سال‌های فعالیت علیه حکومت بشار اسد، به ترکیه نزدیک بوده‌اند.
دولت انتقالی در سوریه، شگفتی کم ندارد. هر چند این روزها دوربین‌ها بر روی ابومحمد الجولانی با نام جدید احمد الشرع فکوس کرده‌اند؛ اما دولت انتقالی چهره‌های دیگری دارد که اغلب آنها به ترکیه نزدیک‌اند. در همان روزهای اول سقوط حکومت بشار اسد، دولت انتقالی کار را به دست گرفت تا به مدت سه ماه وضعیت را در سوریه کنترل کرده و سپس قدرت را به دست دولت اصلی بدهد.
در ابتدای کار، محمد غازی الجلالی که نخست‌وزیر که از سپتامبر ۲۰۲۴ نخست وزیر سوریه شده بود، مسئول دولت انتقالی معرفی شد. اما خیلی زود، جولانی از بین وفاداران به خود چهره دیگری را انتخاب کرد و کار را به دست او سپرد.
۲۲ آذرماه بود که جولانی، محمد البشیر را رئیس دولت موقت سوریه خواند. او عضوی مهم از هیئت تحریرالشام و از نزدیکان احمد الشرع محسوب می‌شود. بشیر در نخستین اقدام پس از نخست‌وزیری موقت سوریه، لباس‌های قدیمی را دور انداخت و کت و شلوار و کروات به تن کرد. نام محمد البشیر اولین بار دی ماه سال گذشته به عنوان رئیس دولت نجات سوریه به گوش‌ها خورد. این دولت خودخوانده در شرایطی در ادلب قدرت داشت که دولت مرکزی در دمشق به رهبری اسد، بخش عمده‌ای از کشور را اداره می‌کرد. طبق بیوگرافی که از محمد البشیر منتشر شده او ۴۱ ساله و متولد سال ۱۹۸۳ است. البشیر در منطقه جبل الزاویه ادلب به دنیا آمده و براساس اطلاعات رسمی که از او در دسترس قرار گرفته؛در سال ۲۰۰۷ مدرک مهندسی برق و الکترونیک با تخصص ارتباطات را از دانشگاه حلب گرفته است. او زندگی حرفه‌ای خود را به عنوان رئیس بخش تجهیزات دقیق در کارخانه گاز شرکت گاز سوریه شروع کرد و پیش از آنکه سری توی سرها در بیاورد، در زمینه مدیریت سیستم‌های فنی و توسعه مهارت‌ها فعالیت داشت. او بعدها به دنبال دریافت مدرک شریعت و حقوق از دانشگاه ادلب رفت.
بشیر در سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ وزیر توسعه و امور بشردوستانه در دولت نجات سوریه بود. قبل از آنهم او به‌عنوان مدیر آموزش اسلامی در وزارت اوقاف دولت نجات سوریه حضور داشت. محمد البشیر در طول سالها تلاش کرده تا خود را چهره‌ای تکنوکرات و خیر نشان دهد. او البته تنها در جلب نظر طرفداران تحریرالشام موفق بوده است. از آنجایی که محمدالبشیر از ابتدای سال ۲۰۲۴ رئیس دولت نجات سوریه بود، اتهاماتی که درخصوص ممانعت این گروه از رسیدن کمک‌های بشردوستانه در ادلب مطرح می‌شود دامن او را هم گرفته است.
فرد دیگری که به‌عنوان وزیرخارجه منصوب شد، اسعد حسن الشیبانی بود. جوانی ۳۷ ساله که تحصیلاتش را در ترکیه انجام داده است. این انتصاب توسط فرماندهی کل اداره عملیات نظامی در سوریه انجام شده است. الشیبانی ابتدا در رشته زبان انگلیسی در دمشق تحصیل کرد و همین موضوع باعث شد تا جبهه‌النصره و بعدها تحریرالشام به او دل ببندد. در واثع شیبانی چهره خارجی این گروه محسوب می‌شد. چهره‌ای نسبتا موجه، زبان‌دان و آشنا به امور دیپلماتیک. او این آشنایی را از تحصیل در رشته علوم سیاسی در ترکیه به دست آورده است. چهره اسعد حسن الشیبانی، استایل و ظاهر او شبیه مقامات ترکیه است. جالب اینکه او نام‌های مستعاری چون «نسیم»، «ابوعائشه»، «حسام الشافعی» و «زید العطار» دارد. او نه تنها به زبان انگلیسی مسلط است بلکه ارتباطات خوبی هم دارد. مثلا زمانی که جبهه النصره و داعش با یکدیگر به اختلاف خورده بودند، شیبانی با نامه نگاری واسطه این دو گروه خشن در سوریه شده بود. شیبانی یکی از اعضای بنیان‌گذار دولت نجات سوریه، مستقر در ادلب، در سال ۲۰۱۷ بود و دپارتمان امور سیاسی آن را تأسیس و رهبری کرد. او همچنین عضو شورای مشورتی اسلامی موسوم به شورای شرعی گروه تحریر شام بود.
البته هر چقدر که شیبانی ظاهر یک دیپلمات را دارد اما مقامات غربی و شرقی کماکان عجله دارند تا سنگ‌های خود را با شخص احمد الشرع یا همان جولانی وا بکنند. آنها تا امروز تمایلی به ارتباط با شیبانی نداشته‌اند و او در حاشیه جولانی قرار گرفته است. اما به‌نظر می‌رسد در نهایت شیبانی رویکردی نزدیک به هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه در قبال منطقه و جهان داشته باشد.
وزارت دفاع سوریه به مرهف ابوقصره رسیده است که از دیگر نزدیکان به جولانی است و اطلاعات زیادی در مورد او وجود ندارد. ابوقصره اخیرا با گفتن اینکه تحریرالشام در راستای پایبندی به تعهدات دولت جدید در سوریه مبنی بر منحل کردن گروه‌ها و ایجاد نهاد نظامی جدید، اولین طرفی خواهد بود که شاخه نظامی خود را منحل خواهد کرد، بر سر زبان‌ها افتاد. او از فرماندهان نظامی تحریرالشام بود. او متولد شهر حلفایا در استان حما بوده و دارای مدرک کارشناسی در مهندسی کشاورزی است. قبل از جنگ داخلی سوریه، مرهف در زمینه مهندسی فعالیت می‌کرد و با شروع بحران، به حمایت از نیروهای مخالف پرداخته و نقش فعالی در سازماندهی عملیات‌های نظامی ایفا کرد. ابوقصره به عنوان یکی از چهره‌های کلیدی در «هیئت تحریر الشام» شناخته می‌شود و در تلاش‌ها برای ادغام و سازماندهی نیروهای نظامی مخالف بشار اسد نقش داشته است.
مرهف ابو قصره، معروف به ابوحسن الحموی، دارای ارتباطات نزدیکی با ترکیه است. او به عنوان فرمانده نظامی هیئت تحریر الشام، در تلاش برای برقراری روابط راهبردی با آنکارا نقش فعالی داشته.
محمد عبدالرحمن، وزیر داخله دولت موقت سوریه، یکی از چهره‌های کلیدی در ساختار سیاسی جدید سوریه پس از سقوط بشار اسد است. او دارای تحصیلات عالی در زمینه حقوق و علوم سیاسی است و قبل از این نقش، در نهادهای مختلف دولتی و غیر دولتی مشغول به فعالیت بوده است. محل تحصیل عبدالرحمن نامشخص است.
باسل عبدالعزیز حنان، وزیر اقتصاد سابق در دولت نجات، همچنان در همین سمت باقی مانده و به دولت انتقالی سوریه آمده است. او از سیاست‌های پیشین در ادلب مبنی بر ایجاد یک اقتصاد آزاد و متصل به اقتصاد بین‌المللی حمایت کرده است و فارغ‌التحصیل رشته حقوق از دانشگاه دمشق است. اقتصادی که عبدالعزیز طرفدار آن است وضعیتی مشابه با اقتصاد ترکیه دارد. در واقع باسل عبدالعزیز سال‌هاست که الگوی اقتصادی آنکارا را برای دمشق مناسب می‌شمارد.
وزارت اطلاعات‌رسانی دولت سوریه به محمد یعقوب العمر رسیده است که سونی مذهب و متولد اطراف حلب است و حوالی ۴۰ سال سن دارد و مدرک فوق لیسانس علوم سیاسی را دریافت کرده است.بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ و در زمان جنگ داخلی در سوریه او تبدیل به یک چهره رسانه‌ای شد که اطلاعاتی در مورد وضعیت نیروهای معارض اسد را منتشر می‌کرد. او علاوه بر این وظیفه اطلاع‌رسانی در زمینه معارضان و فعالیت‌هایشان را برعهده داشت. برخی معتقدند او فردی بوده که گروه‌های معارض و خشونت‌های آنان را در سرزمین‌هایی چون ادلب و حلب لاپوشانی کرده و با اطلاع‌رسانی به نفع این گروه‌ها دست به فریب افکار عمومی می‌زده است.
شادی محمد الویسی که سال ۱۹۸۵ به‌دنیا آمده وزیر دادگستری دولت نجات سوریه بود که از سال ۲۰۲۲ این سمت را داشت و در نهایت به عنوان وزیر دادگستری دردولت انتقالی سوریه رسید. الویسی دارای مدرک شریعت اسلامی ودر حال کار بر روی پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته معارف اسلامی و قضایی است. او پیش از فعالیت قضایی و سیاسی، به عنوان معلم معارف اسلامی مشغول به کار بود و به مدت هفت سال در حلب واعظ بود.
عایشه الدبس تنها چهره زن در دولت انتقالی سوریه است که البته انتخاب او توجه زیادی را به خود جلب کرد. او مسئول دفتر در امور زنان این دولت خواهد بود و البته مقام وزارت ندارد.
او پیشتر در زمینه‌های بشردوستانه در ادلب سوریه و کمک به آوارگان سوری در ترکیه فعالیت کرده است و البته به تحریرالشام نزدیک بوده. عایشه الدبس به شبکه الجزیره گفته که زنان از تمامی اقشار و اقوام سوریه در کنفرانس ملی که قرار است چارچوب حکومت جدید را تعیین کند، نقش فعالی ایفا خواهند کرد. الدبس وجود دفتر امور زنان و ریاست یک زن بر این دفتر را پاسخی به تمامی سوالات درباره آینده زنان سوریه در دولت جدید دانست.عایشه الدبس در دوران جنگ داخلی سوریه ریاست پلتفرم انجمن‌های سوری را بر عهده داشت و در زمینه کمک به آوارگان سوری در ترکیه و ادلب فعالیت کرده است. این فعالیت‌ها شامل ارائه خدمات اجتماعی و حقوقی به زنان و کودکان آسیب‌دیده از جنگ می‌شود. عایشه الدبس همچنین دارای تابعیت ترکیه است و در ترکیه به عنوان عایشه سیداوغلو شناخته می‌شود. او حجابی درست مانند زنان محجبه ترکیه دارد.
نگاهی به رزومه اغلب اعضای کابینه دولت انتقالی که قرار است تا ماه مارس قدرت را در اختیار داشته باشند نشان می‌دهد برخی از چهره‌های مهم آن ارتباط نزدیکی با ترکیه دارند. این وضعیت در مورد وزیر امور خارجه و مسئول امور زنان جدی‌تر است. همچنین اغلب کسانی که در کابینه دولت فعلی سوریه فعالیت می‌کنند متولد بعد از سال ۱۹۸۹ هستند که در دولت نجات سوریه هم نقش داشته‌اند. آنها برای آنکارا که تحولات را در زمینه معارضان حتی در زمانی که اسد روی کار بود به شدت زیرنظر داشت، چهره‌های غریبه‌ای نیستند.
نظرات