نوسازهای قاتل؛ ایمنی ساختمان قربانی سیاسی‌کاری

میلاد مرادی: جنجال‌های سیاسی بر سر اتفاقات رخ داده برای مسکن مهر در زلزله کرمانشاه بالا گرفته است. چیزی که در میان هیاهوی سیاسی جایی برای عرض اندام ندارد، اظهارنظرهای کارشناسی است.

به گزارش تجارت‌نیوز ، صحبت بر سر ایمنی واحدهای مسکن مهر به سوژه داغ محافل رسانه‌‌ای و سیاسی تبدیل شده است. شاید کمتر به لحاظ شاخصه‌های ایمنی این موضوع بررسی شده باشد. به همین دلیل با جواد نوفرستی، مدیر عامل انجمن جامعه ایمن ایران گفتگو کردیم.

سواستفاده سیاسی ممنوع!

نوفرستی در گفتگو با تجارت‌نیوز ، با انتقاد از حواشی سیاسی پیرامون موضوع مسکن مهر در زلزله اخیر، گفت: در حال حاضر این درخواست جدی وجود دارد که موضوع مسکن مهر و ایمنی آن، به تسویه حساب سیاسی تبدیل نشود که متاسفانه این امر الان رخ داده است.

بنده به عنوان کارشناس ایمنی چندین سال است این نکته را گوشزد می‌کنم که در کشور چه مسکن مهر و چه غیر مهر، به لحاظ ایمنی کیفیت مناسبی ندارند. حتی در حادثه اخیر، عمر بیمارستان سرپل‌ذهاب به 2 سال نمی‌رسید، اما تخریب شد.

جای خوشحالی دارد اگر اتفاقات رخ داده برای مسکن مهر در استان کرمانشاه، تبدیل به تلنگری شود که مسئولان به مسائل ایمنی ساختمان‌ها توجه بیشتری کنند. اما به نظر می‌رسد برخی خوشحال هستند که چنین اتفاقی برای مسکن مهر افتاده است. حتی شاید عده‌ای آرزو می‌کردند که عمق فاجعه بیشتر از این بود، تا بتوانند حسابی تسویه حساب سیاسی کنند.

وی افزود: متاسفانه در یک سال اخیر هم در حادثه پلاسکو و هم در زلزله اخیر، بیشتر نقدها رنگ ‌و ‌بوی سیاسی دارد. اینکه مسئله ایمنی مردم نیز به تسویه حساب‌ها و جدل‌های سیاسی تبدیل شده است، جای خون گریه کردن دارد.

توجه به کیفیت و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در هیچ کدام از دولت‌ها مورد توجه اساسی قرار نگرفته است. به همین علت، کیفیت واحدهای مسکونی غیر مهر نیز قطعا نمره مردودی می‌گیرد. هر چند اندکی از مسکن مهر بهتر هستند.

مسکن مهر در کشور به لحاظ ایمنی نمره مردودی می‌گیرد. نمره مسکن مهر به لحاظ کیفیت، از میانگین کیفیت سایر ساختمان‌ها پایین‌تر است. این طرح، طرح بسیار خوبی بود اما متاسفانه دچار آمار زدگی شد.

نمره مردودی مسکن مهر در آزمون ایمنی

آمارزدگی باعث شد تا کیفیت ساخت مسکن مهر و استفاده از مصالح مقاوم، پایین بیاید. اگر از یک حد مشخصی کیفیت ساخت پایین بیاید، بسیار خطرناک است. آن زمان اعلام شد که نیاز نیست مراجع ذی‌صلاح واحدها را بسازند. حتی مسئولان گفتند هر سه چهار نفر زمین دریافت کنند و خودشان مسکن بسازند.

در آن زمان کارشناسان ایمنی انتقادات فراوانی مطرح کردند اما کسی توجه نکرد. بسیاری از واحد‌های مسکن مهر به درستی مکان‌یابی نشده است و بر روی گسل قرار دارند. به عنوان مثال، مسکن مهر در جواد‌آباد ورامین بر روی گسل قرار دارد.

همچنین مسکن مهر نظرآباد کرج بر روی زمین‌های کشاورزی با خاک سست قرار دارد. پی‌سازی و زیرسازی کافی برای این ساختمان‌ها انجام نشده است. به همین دلیل در اثر زلزله به راحتی تخریب خواهد شد.

بهترین حالت برای ساخت مسکن مهر آن بود که این طرح در قالب نوسازی بافت‌های فرسوده کشور صورت می‌گرفت. در این صورت هم بافت‌های فرسوده مقاوم‌سازی می‌شد و هم مسکن مهر به امکانات شهری دسترسی داشت.

البته نمی‌توانیم بگوییم تمام واحدهای مسکن مهر به لحاظ ایمنی وضعیت نامناسبی دارند. برخی واحدها مانند مسکن مهر، مهرگان شهر محمدیه قزوین از ایمنی بسیار مطلوبی برخوردار هستند.

حال سوال اینجاست، در حال حاضر چند میلیون واحد مسکن مهر وجود دارد، باید با آن چکار کرد؟ مطلبی را عرض می‌کنم که امیدوارم تلنگری برای افرادی باشد که این موضوع را دستمایه سیاسی قرار داده‌اند.

طبق آماری که خود دولت ارائه داده، بالاترین آمار تحویل واحد مسکن مهر در همین دولت اتفاق افتاده است پس این دولت نیز در مورد کیفیت واحدهای مسکن مهر مسئول است. بنابراین دولت حال حاضر همان روند دولت قبل را ادامه داده است.

اینکه برخی ایمنی مسکن مهر را زیر سوال می‌برند، مسئله درستی است. اما باید جایگزینی هم ارائه دهند. که با توجه به وضعیت حال حاضر چه کاری باید انجام داد؟ یک سری راهکارها هستند که می‌توان به عنوان یک راهکار اساسی به آنها توجه کرد.

منتقدان راه‌حل ارائه دهند

مدیر عامل انجمن جامعه ایمن ایران، با اشاره به لزوم توجه به فناوری‌های جدید در ساخت‌و‌ساز، گفت: در زلزله اخیر وزیر آموزش‌و‌پرورش عنوان کرد که 44 مدرسه تخریب شده است. اگر این مدارس بخواهند از نو ساخته شوند، چندین ماه طول می‌کشد. با استفاده از فناوری‌ و مصالح جدید می‌توان یک مدرسه را نهایتا در طی یک هفته ساخت. در حالی‌که ایمنی آن چندین برابر روش‌های ساخت قدیمی باشد.

در چین با همین روش‌های ساخت جدید توانسته‌اند یک هتل پنجاه طبقه را در چند روز بسازند. روش‌های زیادی برای مقاوم سازی ساختمان‌ها وجود دارد. در مثال دیگری باید بگویم در حال حاضر یک نوع نانو سیمان وجود دارد. اگر در حد چند سانت از این سیمان را بر روی جداره بیرونی ساختمان‌ها و سایر سازه‌ها اضافه کنند، مقاومت آن سازه را تا 8 ریشتر در برابر زلزله بالا می‌برد.

چنین فناوری‌ها و روش‌های جدیدی وجود دارد، اما کسی به آنها توجه نمی‌کند. حداقل دولت می‌تواند برای مقاوم‌سازی واحدهای مسکن مهر از امثال این فناوری‌ها استفاده کند.

نوفرستی ادامه داد: بعد از زلزله بم یک گروه تحقیقاتی از ژاپن به تهران آمدند. گزارش این گروه تحقیقاتی مربوط به زمانی بود که اساسا مسکن مهری وجود نداشت. این گزارش نشان داد که اگر در تهران زلزله‌ای مشابه زلزله بم رخ دهد، نه تنها بافت فرسود بلکه 77 درصد از ساخت‌و‌ساز جدید نیز فرو می‌ریزد.

سوال اینجاست از آن زمان تا کنون چقدر مسئولان، مردم و دست‌اندرکاران به فکر مقاوم ساختن ساختمان‌ها بوده‌اند؟ این امر نشان می‌دهد که همه دست‌اندرکاران ساخت‌و‌ساز کشور در تمام دولت‌ها، پیمانکاران، مهندسان ناظر و سایر دست اندرکاران، در برابر جان هشتاد میلیون نفر ایرانی مسئول و مدیون هستند.

در حال حاضر مواخذه سازندگان و ناظرین واحدهای مسکن مهر و غیر مهر، باید به یک مطالبه جدی از طرف مردم تبدیل شود. باید مردم در مورد ایمن نبودن ساختمان مسکونی خود، مصرف بالای انرژی آن و حتی عایق صوتی نبودن ساختمان، از سازنده و ناظر شکایت کنند. باید این مطالبه در مردم شکل بگیرد که از سازنده ساختمان گارانتی چند ساله بخواهند. تا در صورت ایجاد خرابی بتوانند حق خود را بگیرند.

در حال حاضر نیز انجمن انبوه‌سازان برای دادن گارانتی اعلام آمادگی کرده است. این امر تفاوت مجری ذیصلاح با بساز‌‌و‌بفروش یا بساز‌و‌دررو را نشان می‌دهد. باید از از این اعلام آمادگی استقبال کرد.

وی افزود: کیفیت ساختمان‌ها را به طور کلی در سه پله در نظر می‌گیرند. در درجه اول بحث مقاوم بودن و استحکام ساختمان مطرح است. اگر ساختمانی مقاوم بود، به این معنا نیست که به لحاظ ایمنی کیفیت دارد. به همین دلیل پله دوم در بحث کیفیت ساختمان، مربوط به ایمن‌سازی ساختمان‌ها از داخل است.

بسیاری از واحدهای مسکونی به علت برق گرفتگی، حریق، انفجار و گاز‌گرفتگی، یک نوع قتل‌گاه محسوب می‌شوند. به عنوان مثال، میانگین فوت ناشی از گازگرفتگی در کشور طی ده سال اخیر، 800 نفر در سال بوده است.

یعنی در ده سال اخیر 8 هزار نفر به طور میانگین بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست داده‌اند. این موراد که دیگر ربطی به مسکن مهر و غیر مهر ندارد. در نهایت پله سوم در کیفیت ساختمان‌، بهینه‌سازی مصرف انرژی است. کشور ما فاصله بسیار زیادی با این شاخص دارد.

عدم توجه به شاخص‌هایی که بیان شد، باعث شده که میانگین عمر ساختمان‌ها حتی بدون در نظر گرفتن مسکن مهر، یک سوم میانگین جهانی باشد. به گونه‌ای که در دنیا انتظار از عمر مفید ساختمان‌ها نزدیک به 90 الی 100 سال است. اما در ایران این انتظار 25 الی 30 سال بیشتر نیست.

مصرف گاز در کشور ما نسبت به قاره اروپا که از کشور ما سردتر است، حدود چهار برابر است. موارد اینگونه هزینه‌های سنگین اقتصادی را به کشور تحمیل کرده است. جلوگیری از چنین مواردی به مبحث 19 قانون مقررات ملی ساختمان برمی‌گردد. عمر این قانون بیست سال است.

سال گذشته معاون وزیر مسکن در پاسخ به سوالی که در چند درصد از ساختمان‌ها مبحث 19 رعایت می‌شود، عنوان کرد که تنها در 15 درصد از ساختمان‌ها رعایت می‌شود.

نوفرستی با انتقاد از عدم اجرای قانون مقررات ملی ساختمان در ایران، افزود: توجه به مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و سایر مباحث ایمنی در قانون مقررات ملی ساختمان که به تصویب مجلس شورای اسلامی نیز رسیده، مورد تاکید ویژه قرار گرفته است. این قانون 22 مبحث را در برمی‌گیرد.

قانون مقررات ملی ساختمان علاوه بر مقاوم‌سازی دارای موادی در زمینه توجه به نکات ایمنی مربوط به گازگرفتگی، آتش سوزی، برق گرفتگی و…. است.

مشکل اینجاست که تمام دستگاه‌هایی که متولی ساختمان هستند، این قانون را اجرا نمی کنند. در راس این دستگاه‌ها نیز وزارت راه و شهرسازی است که باید پاسخگو باشد.

وی افزود: به عنوان مثال، اگر مبحث 22 قانون مقررات ملی ساختمان اجرا می‌شد، حادثه پلاسکو رخ نمی‌داد. مبحث 22 قانون مقررات ملی ساختمان مربوط به نگهداری ساختمان است.

در واقع همانگونه که خودرو، انسان و هر چیز دیگری نیاز به معاینه فنی دارد، ساختمان نیز به معاینه فنی نیاز دارد.

در همین مبحث 22 آمده است که هر سال باید تمام دودکش‌های واحدهای مسکونی کشور چک شود و همین یک عامل اگر اجرایی شود آمار گاز‌گرفتگی به زیر صد نفر خواهد آمد.

نوفرستی در پایان گفت: چند وقت دیگر به سالگرد حادثه پلاسکو می‌رسیم. در طول این یک سال چقدر مسئولان تلاش کرده‌اند تا صدها ساختمان بلند مرتبه ناایمن دیگر را که در تهران وضعیتی شبیه پلاسکو دارند، بررسی کنند؟

در حالی‌که حادثه‌ای که در ساختمان کشور انگلستان اتفاق افتاد، وزیر انگلیسی دستور داد تا 290 ساختمان مشابه ضربتی ایمن شوند.

حادثه زلزله کرمانشاه نیز بعد از مدتی فراموش می‌شود. یک نکته را در لابه‌لای حوادث مختلف می‌توان درک کرد. تا زمانی که توجه به ایمنی و پیشگیری به مطالبه و فرهنگ عمومی مردم و مسئولان تبدیل نشود، ما باید همچنان منتظر بیرون آوردن جنازه هموطنان از زیر آوارها باشیم.