ورود ایران به باشگاه سازندگان واکسن کرونا

در ایران نیز کرونا با وجود تمام تمهیداتی که قبل از ورود و اعلام رسمی ویروس در کشورمان اندیشیده شده بود، اعم از توقف پروازها از و به چین، کنترل و پایش مرزها و مسافران ورودی به کشور و… بالاخره وارد ایران شد. هر چند که البته به گفته مسئولان بهداشت و درمان کشور ویروس‌ها نیاز به پاسپورت و ویزا ندارند و دیر یا زود از مرزها گذشته و خود را به سرزمین‌های مختلف می‌رسانند. به هر حال داستان کرونا هم در کشورمان با اعلام رسمی وزارت بهداشت مبنی بر شناسایی دو مورد کرونا مثبت در قم، از تاریخ ۳۰ بهمن ماه ۱۳۹۸ آغاز شد.

کرونا، تحریم و جنگ اقتصادی در ایران

با شیوع پاندمی کووید-۱۹ در ایران، مشکل فقط ویروسی به نام کرونا نبود، بلکه کشورمان با چالش‌های متعددی از جمله تحریم‌های آمریکایی، فشارهای بین‌المللی و… مواجه بود. در حالی که کادر درمان و بیماران به دلیل کمبود لباس‌های محافظتی، ماسک، اکسیژن‌ساز و… در تنگنا بودند، کشورهای مختلف به دلیل تحریم های آمریکا از کمک به ایران دریغ می‌کردند. بر همین اساس هم بود که وزیر بهداشت بارها و بارها مدیریت کرونا را در کشور به شنا در اقیانوس بلا، آن هم با دست‌های بسته توصیف و البته اعلام کرده که چشم‌های ایران در این اقیانوس باز بود؛ چراکه ایران خیلی زود توانست کمبودها را در این عرصه جبران کند.

سال سختِ کرونا

بر همین اساس هم وزیر بهداشت بارها اعلام کرده بود که سال سختی داشتیم و در کنار سختی‌های ناشی از ناجوانمردی‌های تحریم‌های ظالمانه و خزانه خالی، فشارهای فراوانی را به دلیل کووید ۱۹ تحمل کردیم و در اوایل پاندمی حتی برای تهیه ماسک و لباس برای مدافعین سلامت با مشکل مواجه بودیم و از هرکجای دنیا هم که می‌خواستیم تجهیزات بیاوریم با سختی و ظلم مضاعف روبرو بودیم. برای تامین و جابجایی ماسک N۹۵ در روزهای اول همه دنیا را زیر و رو می‌کردیم و بعد که این تجهیزات می‌آمدند در فلان فرودگاه، اقلام را بلوکه می‌کردند.

وزیر بهداشت تاکید کرد که با این حال در عرض ۵۵ روز از یک واردکننده ماسک و تجهیزات تبدیل به یک تولید کننده و سپس یک صادر کننده شدیم. همچنین در اوج تحریم و بی پولی و فشارهای بین‌المللی، دست به سمت جایی دراز نکردیم، داروهایی مانند رمدسیویر و فاویپیراویر را دو ماهه در این سرزمین ساختیم و این را به سازمان جهانی بهداشت اعلام کردیم که باور نمی‌کردند.

جنگ واکسن

مرحله بعد اما، جنگ بر سر واکسن بود. واکسنی که در ابتدای کرونا واکسن‌سازان دنیا کار بر روی آن را آغاز کرده بودند، اما از همان ابتدا مشخص بود که اگر واکسن موثری هم در جهان علیه کووید-۱۹ ساخته شود، با وجود تحریم‌های آمریکایی که برخلاف گفته‌های آمریکایی‌ها در واردات دارو و تجهیزات پزشکی به کشورمان نیز مشکل‌ساز شده بود، به آسانی به ایران نخواهد آمد. به طوری که وزیر بهداشت در این زمینه اعلام کرد که نمی‌دانید که در یکسال گذشته ما چه کشیدیم. از کشورهایی که خودشان را دوست ما می‌دانستند به دری نبود که نزنیم که واکسن تهیه کنیم. تازه بعضی‌ها که دوست ما بودند گفتند واکسن را مستقیم به شما نمی‌دهیم، می‌دهیم به فلان کشور تا بدهد به فلان کشور و یک مُحَلِلی پیدا شود در داخل تا اسم ما لو نرود که آمریکا به ما فشار آورد.

در عین حال ایران حاضر نبود که جمعیت کشور را وارد فازهای آزمایشی واکسن های خارجی کند. به طوری که وزیر بهداشت در این زمینه صراحتا اعلام کرد که از کشورها خواستیم برای ساخت واکسن با ما کار کنند، ذره ذره با آنها پیش رفتیم و وقتی به فاز تحقیقات رسیدند خواستند در ایران تست کنند که گفتیم ما زیر بار نمی‌رویم. کشورهای منطقه که می‌گویند واکسن زدند، در کلینیکال ترایال واکسن سایر کشورها شرکت کردند، اما ما قبول نکردیم مردم ما تحت آزمایش واکسنی قرار گیرند. با این حال گفتیم که به یک شرط حاضر به همکاری هستیم که بیایید و باهم واکسن بسازیم، اما تنها کشوری که در انتقال دانش فنی با ما کنار آمد کوبایی‌ها بودند که تازه آن هم فاز یک و دو در کشور خودشان طی شد و فاز سوم را در ایران انجام دادیم.

بنابراین مسیر اصلی تامین واکسن برای واکسیناسیون همگانی در کشور تولید داخلی یا تولید مشترک واکسن در نظر گرفته شد و تولیدکنندگان، برای تولید واکسن کرونا در کشور آستین بالا زدند.

ورود واکسن سازان ایرانی به عرصه ساخت واکسن کرونا

به این ترتیب بود که واکسن‌سازان ایرانی یکی بعد از دیگری وارد عرصه ساخت واکسنی علیه کرونا آن هم در پلتفرم‌های مختلف شدند و بعد از انجام مطالعات و آزمایشات اولیه و نتایج موفق آزمایش‌های حیوانی، وارد حوزه مطالعه بالینی واکسن‌ها شدند. مجموعه‌هایی مانند برکت، انستیتو پاستور ایران، موسسه سرم‌سازی رازی و… هر کدام در پلتفرم‌های مختلف برای تولید واکسن ایرانی کرونا اقدام کردند. بر همین اساس بود که وزیر بهداشت در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۹ در مراسم آغاز تست انسانی واکسن کرونای ایرانی برکت، اعلام کرد که ما ۱۰۰ سال است که در منطقه واکسن ساز هستیم. کسانی که فکر می‌کنند اولین بار داریم واکسنی را تزریق می‌کنیم، بسیار در اشتباه هستند. در سال ۱۲۹۹ انستیتو پاستور داشتیم و در سال ۱۳۰۳ انستیتو رازی را داشتیم، تمام مردم دوران زندگی‌شان را با واکسن‌های ایرانی آغاز کردند. ما اولین واکسن‌ساز آسیا بودیم و ما بودیم که به بسیاری از کشورهای دنیا و منطقه واکسن صادر می‌کردیم.

به این ترتیب واکسن‌سازی علیه کرونا در کشور پا گرفت، موسسه برکت با واکسن کووایران برکت، موسسه رازی با واکسن کووپارس، انستیتو پاستور با واکسن پاستوکووک که به صورت تولید مشترک با کوباست، واکسن فخرا در مجموعه وزارت دفاع و… پیش رفتند و نهایتا در تاریخ ۲۴ خرداد ماه ۱۴۰۰ وزیر بهداشت از صدور مجوز مصرف اضطراری واکسن ایرانی کرونا کووایران برکت خبر داد و به این ترتیب ایران به باشگاه واکسن‌سازان کرونا در جهان پیوست. در عین حال وزیر بهداشت اعلام کرد که به زودی مجوز مصرف اضطراری واکسن پاستوکووک نیز صادر خواهد شد.

ورود ایران به باشگاه واکسن سازان کرونا

دکتر کیانوش جهانپور-سخنگوی سازمان غذا و داروی کشورمان در این زمینه به ایسنا ، می‌گوید: ورود به باشگاه واکسن‌سازان دنیا اتفاق بزرگی بود که شاید در همه یک قرن گذشته در کشور ما این اتفاق رخ نداده بود. به این صورت که حداقل یک واکسن را از صفر تا ۱۰۰ توسعه داده و در مقیاس صنعتی به تولید انبوه برسانیم. این اتفاق بسیار بزرگی است که هم موجب افتخار ملی بود و هم نشان‌دهنده درستی راهبردها و برنامه‌ریزی‌هایی بود که در این حوزه انجام شده است که باعث شد ما جزو شش یا هفت کشوری شویم که در دنیا تا امروز توانستند واکسن کرونا تولید کنند و آن را به تولید صنعتی برسانند. این اقدام، نشان‌دهنده توان فناوری سلامت، صنایع دارویی و حوزه علوم پزشکی در ایران است.

وی می افزاید: ما با توجه به زیرساخت‌های در نظر گرفته شده و اینکه در ماه‌های آتی حتی درباره تولید مواد اولیه و جانبی هم به نوعی ممکن است مستقل شویم، زمینه بسیار خوبی برای صادرات به دنیا خواهیم داشت. البته با توجه به مزیت نسبی واکسن‌مان، یعنی هم کیفیت بالای واکسن ایرانی هم ایمنی، بی‌خطری و ایمنی‌زایی مطلوب آن و تولید انبوه و مقیاس وسیعی که خواهد داشت، در ماه‌های آتی قطعا مشتریان متعددی برای این واکسن و واکسن‌های مشابه در ایران خواهیم داشت.

درخواست کشورها برای دریافت واکسن ایرانی کرونا

جهانپور اظهار می‌کند که مکرر به صورت هفتگی درخواست‌هایی از کشورهای مختلف دنیا مبنی بر خرید واکسن ایران وجود دارد، اما طبیعتا تولید داخلی در ماه‌های اولیه بیشتر مصروف واکسیناسیون در داخل کشور خواهد شد، اما این آمادگی وجود دارد که هم به صورت تولید مشترک و انتقال فناوری در کشورهای مختلف، واکسن ایرانی انتقال پیدا کند و هم اینکه مازاد بر مصرف و ظرفیت واکسیناسیون کشور هم در اختیار کشورهای دوست، همسایه و بعد سایر کشورها قرار گیرد. به طور میانگین هفته‌ای یک یا دو کشور تقاضای رسمی خودشان را در این زمینه به دفتر همکاری‌های بین‌المللی وزرات بهداشت ارسال می‌کنند.

آمادگی ایران برای انتقال دانش فنی واکسن‌های ملی

جهانپور ادامه می‌دهد: این آمادگی از طرف ایران وجود دارد که انتقال دانش فنی واکسن به کشورهای دیگر اتفاق بیفتد و بسیاری از کشورها می‌توانند در هفته‌ها و ماه‌های آتی از ظرفیت ایران برای انتقال دانش و فناوری استفاده کرده و به صورت تولید مشترک یا تولید قراردادی واکسن‌های ایرانی را در کشور خودشان تولید کنند. ایران سعی می‌کند که با نگاه انسان‌دوستانه و رویکرد بهداشتی و انسانی به موضوع، این تسهیلات را برای این کشورها فراهم کند و بعضا همین کشورها در حال مذاکره با شرکت‌های تولیدکننده واکسن‌های ایران برای انتقال تکنولوژی و تولید مشترک هستند.

وضعیت تولید واکسن‌های ایرانی

در عین حال جهانپور درباره وضعیت واکسن های تولید داخلی می‌گوید: در حال حاضر درباره تولید داخلی هم که خوشبختانه مطابق برنامه قبلی حداقل تا امروز یک واکسن مجوز مصرف اضطراری گرفته که واکسن کووایران برکت است که تولید آن شروع شده و هر ماه هم تولید آن افزایش پیدا می‌کند. برکت در ماه اول تا سه میلیون دوز می‌تواند تولید کند و احتمالا سه ماهه اول یعنی تا پایان شهریور بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون دوز از این واکسن می‌تواند تامین شود که اگر این عدد محقق شود، قابل قبول بوده و بخش زیادی از نیاز کشور را رفع می‌کند.

به گفته وی، واکسن پاستوکووک انستیتو پاستور ایران هم در آستانه صدور مجوز مصرف اضطراری است. واکسن پاستوکووک هم ماهانه یک میلیون دوز در سه ماه اول، بعد در سه ماه دوم ماهانه دو میلیون دوز و در سه ماهه سوم احتمالا ماهانه سه میلیون دوز بتواند تحویل دهد. علاوه بر این واکسن‌های کووپارس رازی، فخرا و اسپایکوژن هم احتمالا تا اواخر تابستان در صورتی که کارآزمایی بالینی‌شان موفق باشد، مجوز مصرف اضطراری می‌گیرند و به تولید انبوه خواهند رسید.