تهران در پنجره زمانی وقوع زلزله

به گزارش تجارت‌نیوز ، انجمن علمی-دانشجویی اقتصاد انرژی و محیط زیست دانشگاه علامه طباطبایی، روز چهارشنبه، نشستی آنلاین درباره تاب‌آوری تهران در برابر زلزله برگزار کرد.

در این نشست آنلاین، مهدی زارع، رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله و محمود اولاد، پژوهشگر اقتصاد شهری درباره وضعیت شهر تهران از نظر تاب‌آوری، آسیب‌ها و راهکارهای کاهش آسیب‌ها گفت‌وگو کردند.

به گفته این دو کارشناس، ساختمان‌سازی در تهران به صورت کاملا غیراستاندارد و غیراصولی شکل گرفته است. در چنین شرایطی یک زلزله کوچک در شهر هم می‌تواند خسارات جانی و مال گسترده‌ای داشته باشد.

تهران در پنجره زمانی وقوع زلزله

مهدی زارع درباره وضعیت شهر تهران گفت: «شهر تهران از آنجایی‌که در نزدیکی گسل‌های فعال و مهم قرار گرفته، همواره از نظر خطر زمین‌لرزه، موقعیت مهمی دارد.»

رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله گفت: «تهران در پنجره زمانی رخداد زمین‌لرزه قرار دارد، زیرا هر سه هزار سال تا 3500 سال یک زلزله مهم در تهران رخ می‌دهد. آخرین زلزله هم 3200 سال قبل رخ داده است.»

او با اشاره به ساخت‌وسازهای غیراستاندارد در مجاورت گسل‌ها، گفت: «در سال‌های اخیر بارگذاری جمعیت و ساختمان‌سازی جدید در محدوده گسل شمال رخ داده که کاملا غیراصولی است. برای مثال می‌توان به ساخت برج‌های دو قلو در ولنجک اشاره کرد.»

زارع در ادامه گفت: «برای بررسی آسیب‌های پس از زلزله در تهران، طی پژوهشی چهار زلزله به بزرگی پنج، 6، هفت و 7.7 روی گسل شمال تهران در نظر گرفتیم. نکته مهم در تحقیق این بود که اگر زلزله پنج ریشتری هم در شهر تهران رخ دهد، بخش‌هایی از شهر با آتش‌سوزی آسیب می‌بیند. یعنی برای وقوع آتش‌سوزی پس از زلزله، نه یک زلزله بزرگ بلکه یک زلزله پنج ریشتری هم کافی است.»

تهران در برابر زلزله تاب‌آوری دارد؟

در ادامه این نشست، محمود اولاد، پژوهشگر اقتصاد شهری گفت: «تاب‌آوری به معنای توانایی سیستم برای مقاومت در برابر شوک‌ها و همزمان حفظ عملکردهایی اساسی آن دانست. اما تهران چقدر تاب‌آوری در برابر زلزله دارد؟»

او ادامه داد: «محورهای شرقی و غربی تهران یعنی بزرگراه همت، رسالت، دماوند و آزادگان را در نظر بگیریم. تقریبا همه می‌دانیم که این بزرگراه‌ها چه ویژگی‌هایی دارند. همین حالا هم به دلیل ترافیک سنگین، ظرفیت کافی برای جابه‌جایی در شهر تهران نداریم، چه رسد به زمانی‌که وضعیت اضطراری داشته باشیم.»

اولاد گفت: «فرض کنیم که از پنج ساعت قبل هم از وقوع زلزله باخبر هستیم و مردم بخواهند شهر را تخلیه کنند. چه اتفاقی خواهد افتاد؟ شهر قفل می‌شود! یعنی حتی با داشتن قدرت پیش‌بینی وقوع زلزله هم نمی‌توان کاری کرد.»

فساد در ساخت‌وساز

این پژوهشگری اقتصاد شهری گفت: «سالانه حدود 60 هزار نفر در سراسر جهان بر اثر بلایای طبیعی جان خود را از دست می‌دهند. بیشترین مرگ‌ومیرها ناشی از فرو ریختن ساختمان در زلزله است و اکثریت بزرگ در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. این در حالی است که راه‌حل‌های مهندسی وجود دارد که می‌تواند تقریبا به طور کامل خطر چنین مرگ‌ومیر را از بین ببرد. اما چرا نمی‌شود؟»

اولاد ادامه داد: «راه‌حل‌های مهندسی هم گران هستند و هم از نظر فنی نیازمند تکنولوژی و توان فنی هستند. با این وجود، طیف وسیعی از مداخلات عمومی برای کاهش خطر بلایای طبیعی (از جمله فعالیت‌های ساخت‌وساز) بسیار مقرون به صرفه هستند. این واقعیت که چنین مداخلاتی اغلب اجرا نشده یا به طور ناکارآمد اجرا می‌شوند، نشان‌دهنده نقش مسائل اقتصاد سیاسی است.»

او توضیح داد: «به نظر می‌رسد مقررات ساختمانی در کشورهای در حال توسعه در بسیاری از موارد تاثیر محدودی دارد. شاید به دلیل ظرفیت محدود و تاثیر فساد، ساخت‌وساز عمومی اغلب از کیفیت پایینی برخوردار است.»

بیشترین تلفات انسانی در کشورهای در حال توسعه

این پژوهشگر اقتصاد شهری ادامه داد: «شاید دلایل بیشتر مرگ‌ومیرهای ناشی از زلزله مربوط به فرو ریختن یا آسیب ساختمان است. برای مثال، در زلزله سال 2008 سیچوان در چین، صدها هزار ساختمان از جمله ساختمان‌های عمومی متعدد مانند مدارس و بیمارستان‌ها فرو ریخت. فراتر از تلفات انسانی، هزینه این تخریب فیزیکی می‌تواند قابل توجه باشد. تخمین زده شد که زلزله مرمره تاثیر مستقیم اقتصادی بیش از پنج میلیارد دلار داشته است( بانک جهانی، 2005).»

این پژوهشگری اقتصاد شهری ادامه داد: «درحالی که اکثر تلفات انسانی بلایای طبیعی توسط کشورهای در حال توسعه متحمل می‌شود، بیشترین خسارات مالی متعلق به کشورهای ثروتمند است.»

به گفته او تلفات انسانی بالا در کشورهای در حال توسعه به این دلیل است که ساختمان‌ها برای زنده ماندن در برابر زلزله به خوبی طراحی نمی‌شوند.

اولاد گفت: «در کشورهای توسعه یافته، اهمیت جان‌ها زیاد است. بنابراین قوانین و مقرراتی وضع کرده‌اند که ساختمان‌ها با هزینه بسیار در برابر زلزله مقاوم شده است. در نتیجه وقتی ساختمان مهمی تخریب می‌شود، خسارت مالی آن زیاد است اما جان انسانی در آن گرفته نمی‌شود.»