ورود به صنعت هواپیماسازی توسط ایران، از دیرباز به‌عنوان یکی از آروز‌های بلند‌پروازانه مسئولان ایرانی مطرح بوده است. تلاش‌های مستمری که از دهه‌های گذشته، به‌ویژه پس از جنگ هشت‌ساله آغاز شده، نشان از عزم راسخ ایران برای خودکفایی در این عرصه دارد. اما ایران سال‌هاست با مشکلاتی نظیر تحریم‌های بین‌المللی، مشکلات اقتصادی و حتی کمبود دانش فنی لازم دست‌وپنجه نرم می‌کند. این بار سرپرست سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد که طرح بومی‌سازی هواپیما با جدیت ادامه دارد. اما آیا با وجود شرایط ایران و کمبود دانش فنی، ایران موفق به تولید هواپیمای بومی می‌شود؟ آن‌طور که تسنیم گزارش داده حسین پورفرزانه، درباره بومی‌‎سازی تولید هواپیما گفته است: خودکفایی در فناوری، تجاری‌سازی دانش مهندسی، از اولویت‌های این سازمان به‌ شمار می‌رود. در نتیجه در مأموریت جدید، بحث بومی‌سازی صنعت هواپیماسازی با جدیت بیشتری ادامه خواهد داشت. ایران همیشه در تلاش بوده تا در عرصه‌های مختلف به خودکفایی برسد. از جمله این عرصه‌ها می‌توان به خودروسازی، تولید لوازم خانگی ایرانی، تولید گوشی بومی و ... اشاره کرد. در این زمینه، ایران اقدام به سرمایه‌گذاری، ارائه تسهیلات به تولید‌کنندگان و حتی ممنوعیت واردات کرده است. یکی از عرصه‌هایی که ایران همیشه در تلاش بوده تا در آن به بومی‌سازی برسد، ساخت هواپیماست. ایران سال‌هاست رویای تولید هواپیمای بومی را در سر می‌پروراند. اما تجریه‌های قبلی کشور در سایر عرصه‌ها نظیر خودروسازی حاکی از آن است که ایران نتوانسته در صنعت خودروسازی که به تکنولوژی کمتری نسبت به ساخت هواپیما نیاز دارد، موفق شود. چراکه بسیاری از خریداران خودرو‌های ایرانی از کیفیت ساخت، ایمنی خودروها و ... راضی نیستند. در نتیجه صنعت هواپیماسازی که قطعا به دانش فنی بیشتری نیاز دارد و بسیار حساس‌تر از سایر عرصه‌هاست، قطعا نمی‌تواند به راحتی در این عرصه موفق شود. نگاهی به تلاش‌های ایران در صنعت هواپیماسازی ایران تا به حال بارها اقداماتی در زمینه تولید و ساخت هواپیما انجام داده است. ازجمله این اقدامات می‌توان به پروژه ایران-140 اشاره کرد. چراکه این پروژه در سال 1373 توسط وزارت دفاع و با همکاری شرکت اوکراینی آنتونوف آغاز شد. با اینکه این پروژه سال 1389 از خط تولید خارج شد اما صدور مجوز‌های پرواز آن تا سال 1384 طول کشید. البته این هواپیما در سال 1393 سقوط کرد و این پروژه به صورت کلی کنار گذاشته شد. پس از این پروژه، پروژه ایران-141 کلید خورد که قرار بود تا سال 1392 به نتیجه برسد اما موفق نشد. جدیدترین تلاش ایران برای ساخت هواپیما مربوط به پروژه سیمرغ است. ساخت هواپیمای ترابری سبک سیمرغ، پروژه‌ای است که توسط سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع و شرکت هواپیماسازی ایران، طراحی و ساخت شده است. این هواپیما 3 خرداد 1403 اولین پرواز آزمایشی خود را انجام داد. به گفته مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران، با تغییراتی در پلتفرم ایران-140، این هواپیما ساخته شده است. اما سوال اصلی اینجاست که آیا لازم است ایران به عرصه بومی‌سازی هواپیما وارد شد و به خودکفایی برسد؟ چه کشور‌هایی در زمینه ساخت هواپیما مشغول به فعالیت هستند؟ از آنجایی که صنعت تولید و ساخت هواپیما یک صنعت مهم و حساس است، در نتیجه فقط 18 کشور از 195 کشور جهان در این عرصه مشغول به فعالیت هستند که مهم‌ترین آن‌ها آمریکاست. این کشور سازنده معروف‌ترین هواپیما‌ یعنی بوئینگ است. بعد از آمریکا، فرانسه، آلمان، کانادا، برزیل، انگلیس، چین، ایرلند، اسپانیا، ایتالیا، سوئیس، هند، ژاپن، تایلند، لهستان، روسیه، اتریش و استرالیا در این عرصه فعالیت می‌کنند. بیشتر کشور‌های فعال در این حوزه کشور‌های توسعه‌یافته هستند که هم از نظر شرایط اقتصادی و هم سیاسی در موقعیت بهتری نسبت به ایران قرار دارند. ولی ایران با چالش‌هایی نظیر تحریم‌ها و حتی شرایط اقتصادی نامساعد دست‌وپنجه نرم می‌کند. از آنجایی که یکی از راه‌های توسعه‌یافندگی تعامل با سایر کشور‌هاست، بنابراین بهتر است که ایران در عرصه‌هایی نظیر خودروسازی، تولید گوشی بومی، هواپیماسازی و ... اقدام به واردات و تعامل با سایر کشورها کند. چراکه اینگونه هم امنیت مردم حفظ می‌شود و هم مردم رضایت کافی دارند. یکی از دلایل شکست ایران در این زمینه، بی‌توجهی به تجاری‌‎سازی هواپیماها و رقابت در سطح بین‌المللی است. البته قطعا شرایط اقتصادی، تحریم‌ها و حتی شرایط سیاسی در این زمینه تأثیر‌گذار‌ند. شاید ایران در یک چشم‌انداز بلند‌مدت بتواند در حوزه ساخت هواپیماهای مسافربری پیشرفت داشته باشد. برای اطلاعات بیشتر به صفجه حمل‌ونقل در تجارت‌نیوز مراجعه کنید.
