مواجهه بازار جهانی نفت با بزرگ‌ترین اختلال عرضه

نیمه‌شب یک‌شنبه تحریم‌های نفتی ایالات متحده علیه ایران آغاز می‌شود و با اجرای این تحریم‌ها کشورهایی که از ایران نفت خریداری می‌کنند باید خطر خشم دولت آمریکا را به جان بخرند. تیم دونالد ترامپ تهدید کرده دولت‌هایی که از این تحریم‌ها سرپیچی کنند از سیستم مالی آمریکا محروم خواهند شد.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از بلومبرگ، اگرچه روز جمعه تیم ترامپ مواضع نرم‌تری در قبال ایران و برخی خریداران نفتی در پیش گرفته و به هشت کشور اجازه ادامه تجارت با ایران را داده، با این حال صادرات نفتی ایران به طرز قابل توجهی کاهش یافته است. گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از اعلام تصمیم ترامپ مبنی بر وضع مجدد تحریم‌ها علیه این کشور، حمل‌ونقل محموله‌های نفتی ایران حدود 37 درصد کاهش یافته و این بزرگ‌ترین اختلال بازار جهانی نفت از زمان آغاز جنگ داخلی در لیبی (سال 2011) تاکنون محسوب می‌شود.

فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی در مصاحبه‌ای با تلویزیون بلومبرگ اعلام کرده که صادرات نفت ایران به سرعت در حال کاهش است و طی هفته‌های آینده صادرات نفت بیش از این میزان کاهش خواهد یافت.

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، روز جمعه اعلام کرد که ایالات متحده معافیت‌هایی را برای هشت کشور در نظر گرفته تا این دولت‌ها به تدریج خرید نفتی خود را از ایران کاهش دهند و در نهایت متوقف کنند. تیم ترامپ از ابتدا اعلام کرده بود که با وضع تحریم‌های جدید در نظر دارد فروش نفت ایران را به صفر برساند و این کشور را تحت شدیدترین فشارها قرار دهد. اما صفر شدن عرضه نفت ایران به بازار جهانی، خلائی است که حتی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خاورمیانه چون عربستان سعودی را به چالش کشیده است.

تحلیلگران و کارشناسان بر این باورند که رویکرد ترامپ در برابر ایران بسیار سخت‌گیرانه‌تر در مقایسه با تحریم‌های باراک اوباما است.

به دنبال نگرانی‌ها در مورد کاهش عرضه ایران، ماه گذشته قیمت نفت در ایالات متحده به بالاترین میزان چهار سال گذشته و حدود 77 دلار به ازای هر بشکه رسید. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که با کمتر شدن سخت‌گیری‌های ترامپ و اعطای معافیت به برخی کشورها چون هند، ژاپن، کره جنوبی و چند کشور ممکن است قیمت‌ها اندکی کاهش یابد. با این حال خطر افزایش قیمت همچنان به قوت خود باقی است.

به عقیده کارشناسان مواضع سخت ترامپ در برابر ایران موجب خواهد شد که صادرات نفت خام ایران حتی پیش از دوران تحریم‌های باراک اوباما در سال 2012 کاهش یابد. بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی در دوره پیشین تحریم‌ها صادرات نفت ایران به نصف و به سقف یک میلیون بشکه در روز رسید.

داده‌های بلومبرگ حکایت از آن دارند که پیش از شروع تحریم‌های نفتی جدید، صادرات نفت، نفت سبک و میعانات گازی ایران حدود 1.1 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. روند کاهش استخراج نفت ایران به اندازه صادرات آن سریع نبوده و در ماه اکتبر ایران موفق شده روزانه حدود 1.76 میلیون بشکه محصولات نفتی صادر کند که بخش اعظم این محصولات در دریای شمال استخراج شده است.

مایک ویتنر، رئیس مرکز تحقیقاتی بازار نفت «سوسیت جنرال» معتقد است: هنوز شاهد بخش بزرگی از پیامدهای تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران نبوده‌ایم و فشارهای بیشتری در راه است که قطعا شرایط بازار جهانی را پیچیده‌تر می‌کند.

عقب‌نشینی اروپا

پس از آنکه ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع کرد، دولت‌های اروپایی وعده دادند که در توافقنامه برجام باقی می‌مانند و راه‌هایی برای ادامه تجارت با این کشور پیدا خواهند کرد. با وجود این، واردات نفت اروپا از ایران هم به شدت کاهش یافته است. شرکت‌هایی چون توتال فرانسه و رویال‌ داچ‌شل، به دلیل نگرانی ناشی از محرومیت از سیستم مالی آمریکا، خریدهای نفتی خود از ایران را به طور کامل متوقف کرده‌اند.

چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت ایران در فهرست کشورهایی قرار دارد که مجاز به ادامه خرید نفت ایران شده است.

ایران اعلام کرده که اطمینان دارد روزانه بیش از یک میلیون بشکه از نفت خود را به بازار عرضه خواهد کرد.

تحلیل‌گران معتقدند، افزایش قیمت‌ بی‌رویه بنزین در آمریکا و همچنین نزدیک بودن انتخابات میان‌دوره‌ای موجب شده تا دولت ترامپ از فشارهای خود بر ایران بکاهد و مواضع کمتر سخت‌گیرانه در پیش بگیرد. در واقع ترامپ در نظر دارد پیش از برگزاری این انتخابات مهم، به طور موقت و تا پایان سال جاری میلادی از مواضع خود مبنی بر به صفر رساندن صادرات نفت ایران کوتاه بیاید تا به کاهش قیمت‌ سوخت در آمریکا کمک کند.

دیگر تولیدکنندگان نفت به‌ویژه اعضای اوپک تا به حال موفق شده‌اند تا حدی کاهش صادرات نفت خام ایران را جبران کنند. بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی بلومبرگ، عربستان سعودی از ماه آپریل تاکنون تولید خود را روزانه 780 هزار بشکه افزایش داده است.

اینکه عربستان سعودی تا زمانی بتواند روند افزایش تولید و استفاده از ظرفیت مازاد تولید خود را ادامه دهد، بستگی به این مساله دارد که تا چه حد توانایی استفاده از میدان‎های نفتی غیرفعال خود را داشته باشد.

آژانس بین‌المللی انرژی می‎گوید، عربستان سعودی ظرفیت تولید اضافی حدود 1.3 میلیون بشکه در روز را دارد. دیگر تولیدکنندگان نظیر روسیه، امارات و عراق هم می‌توانند تا حدی تولید خود را افزایش دهند. اما اگر ایالات متحده در نهایت تصمیم خود مبنی بر به صفر رساندن صادرات ایران را عملی کند این میزان از مازاد تولید برای جبران اختلالی که در بازار جهانی ایجاد می‌شود، کافی نخواهد بود و باید منتظر یک واکنش بزرگ از سوی بازار برای بالا رفتن بیش از حد قیمت‌ها باشیم.