صادرات نفت ایران پس از تحریم‌ها چه تغییری کرد؟

بر اساس گزارش‌های بانک جهانی، ایران چهارمین تولیدکننده نفت در جهان است. در حالی که به دنبال تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه ایران، سرمایه‌گذاران خارجی در حوزه نفت و گاز از ایران خارج می‌شوند، صنعت نفت این کشور به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از بلومبرگ، در سال گذشته میلادی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرد که از توافق هسته‌ای خارج می‌شود. علی‌رغم معافیت‌هایی که مقامات آمریکایی به کشورهای چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه اعطا کرده‌اند، تولید نفت ایران کاهش یافته است.

برخی مقامات ایرانی پیش‌بینی کرده‌اند که به دلیل جلوگیری از ایجاد اختلال در عرضه جهانی، واشینگتن پس از انقضای معافیت‌ها در ماه می -اردیبهشت‌ماه- آنها را تمدید خواهد کرد. این در حالی است که برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران، پیش‌تر اعلام کرده که معافیت‌های آمریکا در مورد خریداران نفت ایران به هیچ وجه تمدید نخواهند شد.

بلومبرگ مدعی است که حتی اگر تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت ایران لغو شوند، ایران تنها ظرفیت تولید چهار میلیون بشکه نفت در روز را دارد که با تولید 6 میلیون بشکه‌ای دهه‌های پیشین قابل مقایسه نیست.

دور زدن تحریم‌های آمریکا

گزارش‌ها نشان می‌دهد که واردات نفت ترکیه از ایران در حدود 150 هزار بشکه در روز باقی مانده است. ژاپن و کره جنوبی نیز که از ماه دسامبر -مردادماه- خرید نفت از ایران را متوقف کرده بودند، واردات از ایران را بار دیگر از سر گرفته‌اند.

داده‌های مربوط به ردیابی تانکرهای نفتی ایران که از سوی بلومبرگ تهیه شده، نشان می‌دهد که ایران ماه گذشته حدود 1.28 میلیون بشکه در روز نفت و میعانات گازی صادر کرده است. این در حالی است که پیش از خروج آمریکا از برجام، صادرات نفت ایران حدود 2.7 میلیون بشکه در روز بوده است.

به گفته آموس هوچستاین، نماینده ویژه دولت اوباما، علی‌رغم تحریم‌های آمریکا ایران می‌تواند روزانه حدود 800 هزار تا یک میلیون بشکه نفت به برخی کشورها صادر کند. با این حال، او اشاره‌ای به نام این کشورها نکرده است. واضح است که این کشورها اهمیتی به تمدید معافیت‌ها نمی‌دهند.

کشورهایی که نگران دسترسی به سیستم مالی آمریکا هستند نیز ممکن است بتوانند از طریق روش پرداختی که سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان در 31 ژانویه به ثبت رساندند، به خرید نفت از ایران ادامه دهند.

با این حال، بر اساس پیش‌بینی‌های نویسنده گزارش، بعید به نظر می‌رسد که شرکت‌های اروپایی از کانال ویژه تجارت استفاده کنند چرا که استفاده از این سازوکار مالی ممکن است سایر معاملاتی که از طریق دلار انجام می‌شود را در معرض خطر قرار دهد.

نمودار زیر سهم ایران و سایر تولیدکنندگان نفت را از تولید ذخایر نفتی در جهان نشان می‌دهد:

سهم سالانه کشورها از ذخایر نفت و گاز چقدر است؟

در حالی که ایران ذخایر نفتی و گازی فراوانی را در خود جای داده، اما در میان 9 کشور مهم تولیدکننده نفت و گاز، ایران پس از ونزوئلا، کمترین سرعت را از نظر تولید دارد.

شاید بتوان گفت ایران در بلندمدت می‌تواند تولیدی در حد عربستان داشته باشد، اما مسئله‌ای که مطرح می‌شود این است که در بلندمدت ممکن است جهان مانند امروز به منابع نفتی نیاز نداشته باشد.

در حالی که توسعه ذخایر نفتی ایران در مقایسه با دهه‌های پیشین ناامیدکننده است، اما در تولید گاز این کشور پیشرفت‌های خوبی داشته است. ایران در تلاش است تا خود را به دومین تولیدکننده گاز در جهان تبدیل کند. تولید گاز ایران در مقایسه با سال 2006 بیش از دو برابر شده است.

با توجه به اینکه بازار داخلی ایران در حال اشباع شدن است، این کشور به کانال‌های بیشتری برای صادرات نیاز دارد تا تولید خود را افزایش دهد. ایران با استفاده از خط لوله‌های کوچک، گاز خود را به کشورهای همسایه عرضه می‌کند و به تازگی عراق نیز به خریداران گاز این کشور اضافه شده است. ایران در تلاش است تا پاکستان، افغانستان و امارات متحده عربی را نیز به مشتریان خود تبدیل کند.

این کشور همچنین در نظر دارد صادرات ال‌ان‌جی -گاز طبیعی مایع- را گسترش دهد که برای این کار به سرمایه‌گذرای شرکت‌های بین‌المللی برای بهره‌برداری از کارخانه‌های ال‌ان‌جی نیاز دارد. پس از برداشته شدن تحریم‌ها در سال 2016، اقداماتی در این زمینه انجام شد اما این روند نیز با تحریم‌های جدید ایالات متحده محدود شده است.

به گفته کارشناسان، به دنبال اجرایی شدن تحریم‌ها، شرکت‌ها از اینکه تکنولوژی‌های لازم را در اختیار ایران قرار دهند، ممانعت به عمل می‌آورند.