مریم رحیمی 
یک کارشناس در گفتگو با تجارت‌نیوز:
سد فینسک مازندران را تبدیل به خوزستان بعدی می‌کند؟
مدت زیادی از مطرح شدن طرح فینسک، طرحی که قرار بود آب مازندران را به سمنان منتقل کند و کارشناسان زیادی با ان مخالف بودند، می‌گذرد و حالا هفته پیش، نماینده مردم سمنان، از تخصیص ۲۰ میلیارد تومان اعتبار پروژه احداث سد فینسک خبر داد. البته این همه ماجرا نیست زیرا قبلا هم شرکت آب منطقه‌ای تهران مجوز اجرای طرح «سامانه مهار نشت آب سد لار» برای تأمین آب آشامیدنی پایتخت را در سکوت خبری صادر کرده بود.
به گزارش تجارت‌نیوز ، سد فینسک یکی دیگر از طرح‌های بحث برانگیزی است که از سال‌ها پیش، با هدف تامین آب شرب منطقه سمنان در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته بود . حالا عباس گلرو، نماینده مردم سمنان با انتشار سندی در صفحه اینستاگرامی خود، از در دستور کار قرار گرفتن آن خبر داده است.
بنا بر سندی که در صفحه اینستاگرامی این نماینده مجلس منتشر شد، ۲۰ میلیارد تومان اعتبار به اجرای پروژه احداث سد فینسک تخصیص داده شده و همچنین این نماینده از وزیر نیرو درخواست کرده بود که اجرای این طرح در اولویت قرار بگیرد.
طرحی سر تا پا ایراد!
تجارت‌نیوز در همین باره گفتگویی با حنیف رضا گلزار، کارشناس خاک، آب و محیط زیست که یکی از مخالفان جدی ساخت این سد است داشت و گلزار توضیح می‌دهد: ابتدا باید مشخص کنیم «مزیت‌های این سد» چیست و بعد به مقایسه زیان‌ها و مزیت‌های ناشی از آن بپردازیم. درباره بیان مزیت های این سد هم مدافعان ساخت این سد باید توضیح بدهند چون بنده به عنوان مخالف ساخت این سد هیچ مزیتی حتی برای مقصد انتقال آب آن نمی‌شناسم. اما آنچه که مدافعان ساخت این سد در وزارت نیرو و شهر سمنان به عنوان مقصد انتقال آب سد فینسک تا امروز گفته‌اند تنها بیان یک سری حرف‌های تکراری و غیر کارشناسی است که برای ساخت همه سدهای کشور مطرح می‌شود و آن هم چیزی نیست جز تامین آب شرب برای شهر سمنان.
گلزار ادامه می‌دهد: در ساختار مدیریتی آب سمنان، پیش فرضی مطرح شده مبنی بر اینکه سمنان کم آب است و به همین دلیل هم عده‌ای برای طرح انتقال آب پافشاری میکنند و گمان میکنند باید با انتقال آب بین حوضه‌ای و به قیمت نابودی زندگی مردم در ۲۵ روستای محل ساخت و پایین دست این سد در مازندران این تصوری که از آن به عنوان کم آبی نام می برند را جبران کنند.
این طرح دردی از سمنان دوا نمی‌کند!
تجربه ملی و بین‌المللی نشان می‌دهد که هیچ وقت و در هیچ جای جهان مدیریت عرضه آب موفق به حل مشکل کم آبی نشده است. اینکه با سدسازی و انتقال آب بین حوضه‌ای تقاضا یا عرضه آب را تامین کنیم نه تنها هرگز موجب رهایی یا حتی تعدیل کم آبی نمی شود بلکه همیشه موجب افزایش مصرف شده و حتی کم‌آبی را تشدید هم می‌کند. با افزایش عرضه آب همیشه مصرف هم افزایش می یابد و این تفکر که با انتقال آب نیاز آبی منطقه تامین می شود از اساس رد شده است.
مازندران خوزستان دیگر می‌شود!
این کارشناس آب خاک و محیط زیست هشدار می‌دهد: شما تجربه خوزستان را مرور کنید. تقریبا نیمی از گنجایش سدهای کشور در خوزستان ایجاد شده. اگر قرار بود با سدسازی مشکل کم آبی رفع شود امروز خوزستان چنین وضعیتی نداشت.
او می‌افزاید: بنابراین ساخت سد فینسک و کسیلیان و چاشم روی سرشاخه های آب مازندران و حتی اجرای طرح شیرین سازی آب کاسپین با هدف انتقال حجم گسترده آب به سمنان نه تنها بحران آب در سمنان را حل و فصل نمی کند بلکه موجب تشدید بحران در مقصد انتقال آب هم می شود. این را تجربیات بین‌المللی می‌گوید. سمنان اگر معتقد به کم آبی است تنها راهکارش سازگاری با این کم آبی و مدیریت منابع آبی درون حوضه‌ای است نه دست‌اندازی به منابع آبی حوضه‌های مجاور و نابود کردن آنها. این را همه مسولان و متولیان مدیریت آب در داخل استان سمنان هم می‌دانند و این جزو الفبای مدیریت منابع آب است. چیز جدیدی نیست که تصور کنیم مخالفان سدسازی و انتقال آب آن را یافته‌اند و تلاش می کنند آن را تفهیم کنند.
به نام آب شرب، به کام صنعت و کشاورزی
گلزار یادآوری می‌کند: انتقال آب بین حوضه ای در اسناد بالادستی کشور فقط و فقط برای شرب مجاز دانسته شده ولی در تمام طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای که با مقصد سمنان تعریف شده هدف اصلی گسترش صنعت و کشاورزی است.
او بررسی می‌کند: یک بررسی ساده مشخص می کند که هدف تامین آب شرب نیست. کل استان سمنان جمعیتی بالغ بر ۷۰۰ هزار نفر دارد. نیاز آب شرب این جمعیت۷۰۰هزار نفری در کل سال بر مبنای استاندارهای موجود کمتر از ۴۵ میلیون متر مکعب است. حجم آب‌هایی که قرار است از حوضه‌ها و استان‌های مجاور به این استان منتقل شود بالغ بر چند صد میلیون متر مکعب می‌شود یعنی ده‌ها برابر کل حجم آب شرب مورد نیاز استان سمنان. این مساله نشان می‌دهد که هدف نهایی توسعه صنعت و کشاورزی و افزایش قیمت اراضی این استان است و آب شرب صرفا یک بهانه است. این هدف حتی از زبان برخی از نمایندگان سمنان هم به کرات مطرح شده است. افزایش ۱۰۰ هزار هکتاری باغات پسته و تولید یک سوم غله کشور در سمنان به شرط انتقال آب بین حوضه‌ای که روزی تیتر یک رسانه‌های گروهی هم شده از مصادیق آن است.
فینسک، غارت‌گر منابع آبی
حنیف رضا گلزار، خاطرنشان می‌کند: ساخت سد فینسک دست کم ۱۰ درصد از حجم آب ورودی به سد شهید رجایی را کاهش می‌دهد. این ۱۰ درصد حقابه محیط زیست و مردمی هست که در پایین دست سد صدها سال بر مبنای این آب زندگی و اقتصاد خود را تنظیم کرده‌اند. بیش از شش هزار هکتار زمین کشاورزی در ۲۲ روستا وابستگی مطلق به این آب دارند و با حذف آن علاوه بر آسیب به سفره‌های آب زیر زمینی و جنگل‌های منطقه، زندگی و معیشت مردم دچار آسیب‌های جدی می‌شود.
سازمان حفاطت از محیط زیست یا تخریب آن؟
گلزار همچنین ابراز تاسف می‌کند: در محل ساخت این سد دست کم ۴۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی منطقه از بین می‌رود و البته در مسیر ۶۰ کیلومتری خط لوله انتقال آب هم حجم زیادی از پوشش گیاهی منطقه از بین خواهد رفت. هم ساختگاه سد و هم مسیر لوله‌گذاری برای خط انتقال آب از دریاچه سد به شهر سمنان در داخل منطقه حفاظت شده پرور قرار دارند. گونه ای گیاهی و حیات وحش ارزشمندی در مسیر خط لوله شناسایی شده که با اجرای این طرح آسیب خواهند دید. اینکه گزارش ارزیابی زیست محیطی این طرح چگونه از سازمان حفاظت محیط زیست تاییده گرفته هم واقعا جای پرسش و تعجب است.
البته این همه ماجرای سازمان حفاظت محیط زیشت در مازندران نیست و پیش از این هم مجوز زیست‌محیطی انتقال آب مازندران به تهران در سکوت خبری صادر شده بود و چندی پیش به مرحله اجرا رسید. شرکت آب‌منطقه‌ای تهران هم مانند سمنان با هدف تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز مشترکان خود در پایتخت پیگیر اجرای این طرح شده بود و قرار بود بنا بر این طرح، آبی که از سد لار به سمت دره هراز و مازندران جاری می‌شود، دوباره به سمت تهران و سد لتیان بازگردانده شود.
گلزار توضیح می‌دهد: مساله سمنان یا مازندران مطرح نیست. مخالفان اجرای این طرح‌های ویرانگر هرگز نگاه قومیتی و بومی به منابع آبی ندارند. مساله صرفا صیانت از منابع زیستی، امنیت و منافع ملی کشور است. هرجای ایران که به دلیل سوء مدیریت منابع آبی یا سایر موارد دچار آسیب برگشت ناپذیر شود، پیامدهای این آسیب دامان همه کشور را می‌گیرد.
او در همین مورد می‌گوید: در خصوص همین سد فینسک، سه روستای تُم، تلاجیم و ملاده به همراه نزدیک به ۴۰۰ هکتار زمین کشاورزی در مخزن سد غرق شده و برای همیشه از نقشه کشور محو خواهد شد. خب تکلیف مردمی که سال ها در این روستاها زندگی کردند چه خواهد شد؟ آیا قیمت پرداختی در ازای اراضی کشاورزی و خانه های روستایی کفاف ایجاد زندگی جدیدی در شهرهای اطراف را می‌دهد؟ مسلم است که خیر. نتیجه این می‌شود که این مردم آواره شهرهایی همچون سمنان و ساری شده و مجبور به حاشیه‌نشینی می‌شوند. چاره ای هم غیر از این ندارند. در واقع اساس و بنیان زندگی این مردم و آینده فرزندانشان نابود می‌شود. پیامدهای این حاشیه‌نشینی گسترش فقر و منازعات فرهنگی و معضلات اقتصادی و تعلمات روحی و روانی برای مردم آواره شده است. شش هزار هکتار زمین کشاورزی پایین دست محل احداث این سد وقتی به دلیل کاهش آب دچار آسیب شوند این آسیب هم با یک تاخیر زمانی به کل جامعه منتقل و تحمیل می‌شود. بنابراین می‌بینیم که موضوع ساخت سد و انتقال آب بین حوضه ای باید از همه ابعاد مورد بررسی قرار گیرد که متاسفانه در بسیاری از طرح های مشابه که تا کنون اجرا شده اینچنین نبوده.
برای مطالعه بیشتر در این باره، گزارش « آب مازندران به تهران منتقل می‌شود » را هم بخوانید
نظرات