رد پای مافیای خودرو در واردات بنزین

به گزارش تجارت‌نیوز ، با شروع سال جاری ماجرای واردات بنزین به کشور مطرح شد و حواشی زیادی را به وجود آورد. چراکه ایران در سال‌های 98 تا 1400 تحت تاثیر سه مولفه «بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس»، «اصلاح قیمت بنزین» و «شیوع کرونا» در زمره صادرکنندگان بنزین قرار داشت. اما اکنون با تغییر این نقش، به یکی از واردکنندگان این محصول تبدیل شده است.

حال با احتساب اینکه ایران دارای منابع عظیم نفتی در میان دیگر کشورهای جهان است، به نظر می‌رسد خبر واردات بنزین چندان قابل درک نباشد. بنابراین باید دید مشکل چیست؟ آیا مردم مقصر وضعیت فعلی هستند یا دولت؟

هرچند برخی مصرف‌ بی‌رویه بنزین به وسیله مردم را دلیل واردات این سوخت معرفی کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد افزایش ترددها پس از برداشته شدن محدودیت‌های کرونایی که دو سال پیاپی بر کشور سایه انداخته بود، امری کاملاً طبیعی و قابل پیش‌بینی بود.

با این حال گویا برنامه‌ای در این زمینه تدوین نشد و متولیان در همان سال‌های کرونایی به جای تمرکز بر تراز تولید و مصرف بنزین و افزایش ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه‌ها صرفاً به صادرات آن دل‌خوش کرده بودند. طبیعتاً ماحصل چنین بی‌برنامگی، امروز در واردات بنزین و فردا در زمینه‌های مشابه آن مشاهده می‌شود.

تا سال آینده خبری از تولید بنزین نیست

در حال حاضر بحث بهره‌برداری از پالایشگاه‌های متعدد تولید بنزین به علت پرهزینه بودن آن به حاشیه رفته است و تنها امید کشور به خط تولید پالایشگاه مهر خلیج فارس معطوف می‌شود. این پالایشگاه با تولید روزانه ۱۲۰ هزار بشکه بنزین می‌تواند تا حدودی مشکل کمبود تولید را رفع کند. اما به گفته احمد معروف‌خانی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت به تجارت‌نیوز، روی فعالیت این پالایشگاه‌ها هم نباید حساب باز کرد. چراکه خط تولید آن تا سال آینده وارد چرخه سوخت‌رسانی نمی‌شود.

همچنین ناصر عاشوری، دبیر انجمن صنعت پالایش نفت، در این زمینه به ایلنا گفت: ظرفیت پالایشگاه‌ها کامل است و دولت و مجلس نباید انتظار تولید بیشتر داشته باشند. پالایشگاه‌ها در حال حاضر نمی‌توانند تولید ۱۱۵ میلیون لیتر را به ۱۵۰ میلیون لیتر بنزین برسانند. بنابراین یا باید همین میزان بنزین مدیریت شود یا اینکه واردات صورت گیرد.

حال با فرض اینکه ظرفیت تولید هم افزایش پیدا کند، مشکل بزرگتری به نام مصرف سوخت خودروهای فرسوده وجود دارد که هنوز راه‌حل موثری برای آن پیدا نشده است.

محمد مشهدی‌شریف، رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو، در این باره به تجارت‌نیوز گفت: تعداد خودروهای فرسوده سواری در سال 1401 حدود شش میلیون برآورد می‌شود. حال آنکه دو میلیون از این خودروها اسقاط شده‌اند.

وی ادامه داد: با این حساب حدود چهار میلیون خودرو فرسوده هنوز روی کار است.از پارسال تا امسال (1402) نیز بین 700 میلیون تا یک میلیون خودرو فرسوده به این میزان (چهار میلیون) اضافه شده است. بنابراین نزدیک به پنج میلیون خودرو فرسوده در کشور وجود دارد.

مشهدی‌شریف میزان مصرف بنزین خودروهای فرسوده را دو برابر خودروهای داخلی و چهار برابر خودروها خارجی اعلام کرد و گفت: اگر خودروهای فرسوده از مدار خارج شوند، حداقل ۳۳ میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه‌جویی می‌شود. همچنین هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس، در این باره گفته بود که میزان مصرف سوخت خودروهای فرسوده نسبت به خودروهای سالم ۱۴.۳ درصد بیشتر است.

واردات خودرو به کشور صفر است

با پیگیری‌های تجارت‌نیوز از شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی میانگین مصرف روزانه بنزین ایران از آغاز سال 1402 تا 9 اردیبهشت حدود 113 میلیون لیتر برآورد می‌شود. طبق گزارش مرکز مطالعات زنجیره ارزش، میانگین تولید بنزین نیز از آغاز سال 1402 تا دو اردیبهشت نیز حدود 105 میلیون لیتر در روز است.

با این حساب حدود هشت میلیون لیتر ناترازی در تولید و مصرف بنزین مشاهده می‌شود. در حالی که اگر به خروج خودروهای فرسوده توجه می‌شد نه‌تنها ناترازی به وجود نمی‌آمد بلکه ایران اصلاً نیازی به واردات بنزین نداشت!

اما چه چیزی مانع از رسیدگی به این موضوع می‌شود؟ آیا مشخص نیست که فعالیت این میزان از خودروهای فرسوده در کشور چه آسیبی را متحمل منابع بنزین می‌کند؟

محمد مشهدی‌شریف، رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو، در این باره به تجارت‌نیوز گفت: سال 1396 قانون ممنوعیت واردات خودرو تصویب شد. اما در سال 1401 قرار شد دوباره این روند از سرگرفته شود.

وی ادامه داد: بر این اساس اعلام شد که حدود 100 هزار خودرو وارد کشور شود. اما تاکنون واردات خودرو به هزار دستگاه هم نرسیده و می‌توان گفت تقریبا صفر است.

مشهدی‌شریف افزود: فارغ از این موضوع در گذشته به ازای ورود هر یک خودرو یک تا هشت دستگاه فرسوده از رده خارج می‌شد. اما امروزه به لطف توافق وزیر صمت سابق (فاطمی امین) با سازمان ملی استاندارد این رقم به یک شانزدهم رسیده است. یعنی به ازای ورود هر دو خودرو در کشور تنها یک خودرو فرسوده از رده خارج می‌شود!

بر این اساس گروهی که در داخل کشور در 14 ماه اخیر به‌رغم قانونی‌شدن واردات خودرو، مانع ورود محصولات خارجی به کشور شده‌اند به شکل غیرمستقیم روی مصرف بنزین هم تأثیر منفی گذاشته‌اند. در همین مدت عمر خودروهای فعال یک سال بیشتر شده و با فرسودگی تجهیزات آن‌ها، طبیعتاً حجم مصرفشان نیز افزایش یافته است.

حال باید دید در داخل کشور چه کسانی مخالف واردات خودرو هستند؟ آنگاه پیش از آنکه انگشت اتهام دولت و رسانه‌های آن به سمت مصرف‌کننده باشد، شاید بتوان عاملان جدی‌تری برای آن پیدا کرد.

با کنار هم چیدن تکه‌های این پازل آشفته در کنار یکدیگر می‌توان به این نتیجه رسید که واردات خودرو با موانعی روبه‌روست که بی‌ارتباط با مافیای خودرو نیست. چراکه صنعت خودروسازی ایران در دست افرادی است که در رده‌های بالای قدرت منافع حاصل از این صنعت را به صورت انحصاری در دست گرفته‌اند و از رقیب‌تراشی برای خود هراس دارند. بنابراین در مسیر مانع‌زایی برای واردات خودرو تلاش می‌کنند.

قاعدتا با ادامه چنین روندی زیر سلطه مافیا میزان خودروهای فرسوده همواره افزایش پیدا می‌کند. در حالی که آمار اسقاط نیز به صفر رسیده است. با این حساب افزایش میزان مصرف بنزین در کشور اجتناب‌ناپذیر می‌شود. چراکه مصرف بنزین خودروهای فرسوده دو برابر خودروهای غیر فرسوده داخلی است. بنابراین کاملاً مشهود است که حضور مافیای خودرو نه‌تنها بازار خودرو را دچار التهاب کرده است. بلکه به صورت غیرمستقیم در دیگر حوزه‌ها مانند همین مسئله واردات بنزین تاثیر گذاشته است.

برای مطالعه بیشتر درباره حوزه انرژی خبر خرید هر تن بنزین 150 دلار بالاتر از نرخ جهانی را بخوانید.