گزینه جدید پایتختی تهران مشخص شد
خشکسالی، بحران آب و آسیب‌پذیری بالا در کلانشهرها ضرورت انتقال پایتخت و تمرکززدایی از شهرهای پرجمعیت را دوچندان کرده است.
مدیریت ریسک سوانح در کلانشهرها، به‌ویژه در دنیای امروز که بحران‌های محیط‌زیستی و تغییرات اقلیمی افزایش یافته‌اند، به یکی از حوزه‌های پیچیده و میان‌رشته‌ای در حال رشد تبدیل شده است. هدف این حوزه، ارائه راهکارهای موثر برای تصمیم‌گیری عمومی درباره ایمنی و پایداری کلانشهرها در برابر تهدیدات مختلفی مانند سیل، طوفان، زلزله، آتش‌سوزی و بیماری‌های همه‌گیر است. در این راستا، پژوهش‌ها در سه حوزه اصلی و مرتبط با هم صورت می‌گیرد: مخاطرات و سوانح، ویژگی‌های کلانشهرها، و حکمرانی.
در اواخر قرن بیستم، این سه حوزه به‌طور قابل توجهی تغییر کرده و فرصت‌های جدیدی برای توسعه و تحقیق به‌وجود آمده است. یکی از نخستین تغییرات، برجسته‌شدن نقش انسان در ایجاد ریسک‌ها بود که موجب شد توجه به علوم اجتماعی و انسانی برای مدیریت این بحران‌ها افزایش یابد. در عین حال، تجربه‌های سوانح بزرگی مانند زلزله هائیتی در سال 2020 نشان داد که شهرهای بزرگ با جمعیت زیاد، به‌ویژه در مناطق با زیرساخت‌های ضعیف، در معرض خطرات بی‌سابقه‌ای هستند که نیاز به برنامه‌ریزی‌های دقیق و مبتنی بر واقعیت‌های محلی دارند.
در این میان، مفهوم تصمیم‌گیری کلان نیز از سطح اقدامات دولتی فراتر رفته و به مشارکت طیف وسیعی از گروه‌های غیردولتی کشیده شده است. این تحولات زمینه‌ساز ظهور سه مدل جدید حکمرانی ریسک‌محور است: حکمرانی تطبیقی، حکمرانی شهر هوشمند و حکمرانی زیبایی‌شناختی.
حکمرانی ریسک‌محور تطبیقی : این مدل بر توانایی جوامع در تطبیق مداوم با عدم‌قطعیت‌ها و تغییرات محیطی تمرکز دارد. ویژگی اصلی این نوع حکمرانی، یادگیری مستمر و هوشمند است که به جوامع امکان می‌دهد با شرایط جدید سازگار شوند.
حکمرانی شهر هوشمند : این مدل به استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای پیش‌بینی، هشدار و پاسخ به ریسک‌ها می‌پردازد. این نوع حکمرانی به‌ویژه در استفاده از داده‌های کلان و فناوری‌های ارتباطی برای کاهش خطرات موثر است.
حکمرانی زیبایی‌شناختی : در این مدل، بر اهمیت تصمیمات اخلاقی و تمدنی در تدوین و اجرای سیاست‌های ریسک‌محور تاکید می‌شود. این نوع حکمرانی به دنبال ایجاد یک تعادل بین نیازهای مردم، قوانین دولتی و زیبایی‌شناسی جامعه است.
در نهایت، اگرچه هیچ‌یک از این مدل‌ها به‌طور کامل در هیچ کلانشهری پیاده‌سازی نشده‌اند، اما بسیاری از شهرهای پیشرفته در حال آزمایش تغییرات مختلف و ترکیب مدل‌های جدید با شیوه‌های سنتی هستند.
در این راستا، موضوع انتقال پایتخت ایران و تغییرات مرتبط با آن نیز مطرح شده است. در حالی که برخی از مسئولان از جمله رئیس‌جمهور بر لزوم انتقال پایتخت به یک شهر ساحلی تاکید دارند، برخی کارشناسان اعتقاد دارند که این شهر در جنوب کشور است.
در این میان مخالفان به این طرح ایراد کم نیستند. به‌عنوان مثال، پرویز سروری، نایب‌رئیس شورای شهر تهران، معتقد است که انتقال پایتخت نه تنها مشکلات تهران را حل نخواهد کرد، بلکه این مشکلات به محل جدید نیز منتقل می‌شود. به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری درباره محل جدید پایتخت باید بر اساس بررسی‌های کارشناسی دقیق و جمع‌بندی تخصصی باشد، تا از بروز بحران‌های زیست‌محیطی و مشکلات آینده جلوگیری شود.
نظرات