ترامپ و تاجیکستان، موانع پیوستن ایران به WTO و SCO

رئیس کمیسیون رقابت اتاق بازرگانی ایران گفت: با روی کار آمدن ترامپ و موضع منفی او در قبال ایران و اساسا نگاه متفاوت دولت جدید آمریکا به مقولاتی نظیر تجارت آزاد با جهان، مشکل بتوان در شرایط فعلی بر موافقت این کشور با عضویت ایران در WTO حساب کرد. همچنین تاجیکستان سال‌ها است که مانع پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای شده است.

به گزارش تجارت‌نیوز، یلدا راهدار اظهار کرد:‌ شاید زمانی پیوستن به گات یا عضویت در سازمان تجارت جهانی به عنوان گزینه‌ای در میان سایر انتخاب‌های تجاری کشورها مطرح می‌شد. اما با سرعت گرفتن روند جهانی شدن تولید و بازار، پیوستن به این سازمان بین‌الملی به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. چرا که افزون بر ۹۶ درصد تجارت جهانی در این سازمان اتفاق می‌دهد.

وی ادامه داد: ایران نیز به فاصله چند سال پس از تأسیس این سازمان بین‌المللی تلاش‌های خود را برای عضویت آغاز نمود. دقیقاً ۲۱ سال از زمان ارائه درخواست عضویت ایران به این سازمان، یعنی ۲۹ مردادماه ۱۳۷۵ و بیش از ۱۲ سال از زمان پذیرش عضویت ناظر ایران یعنی پنجم خرداد ماه ۱۳۸۴ می‌گذرد. اما این فرایند عضویت به دلایل مختلف همچنان به سرانجام نرسیده است. از سوی دیگر در حالی که مزایای عضویت در این سازمان بسیار قابل توجه به نظر می‌رسد، الحاق بدون برنامه نیز می‌تواند آثار و تبعات نامطلوب اجتماعی و اقتصادی را به همراه بیاورد. بر این اساس باید فرایند عضویت ایران در این سازمان مهم و تأثیرگذار به نحوی پیموده شود که بیشترین منافع و کمترین آسیب ها را به بار بیاورد. حال در شرایطی که فضای پسابرجام زمینه لازم را برای بازیابی جایگاه واقعی کشور در عرصه های سیاسی و اقتصادی مهیا کرده است، سؤال اساسی اینجاست که دولت دوازدهم چگونه می‌تواند در مسیر عضویت خود، بر مشکلات پیش رو غلبه کند.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد:‌ به طور کلی موانع عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی را در شرایط فعلی می‌توان در دو گروه دسته‌بندی کرد؛ موانع خارجی که رفع آنها مستقیما در اختیار دولت یا سایر نهادهای تصمیم گیر نیست و موانع داخلی که عمدتا امکان دخل و تصرف در آنها وجود دارد. موانع خارجی، بر اساس قوانین WTO کلیه کشورهای عضو از نوعی حق وتو برخوردارند. این مسئله در موضوع پذیرش اعضای تازه بسیار حائز اهمیت است، زیرا مخالفت حتی یک کشور کوچک نیز می‌تواند مانع پذیرش عضو جدید شود.

به گفته وی، با روی کار آمدن ترامپ و موضع منفی او در قبال ایران و اساساً نگاه متفاوت دولت جدید آمریکا به مقولاتی نظیر تجارت آزاد با جهان، مشکل بتوان در شرایط فعلی بر موافقت این کشور با عضویت ایران حساب کرد. از سوی دیگر تنش های چند سال اخیر در خاورمیانه نیز باعث شده تا برخی دیگر از رقبای منطقه ای تمایلی به ارتقای جایگاه اقتصادی ایران نداشته باشند و قطعاً در شرایط فعلی در روند عضویت ایران کارشکنی خواهند کرد.

وجود همین مانع در پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای که یک سازمان منطقه‌ای محسوب می‌شود نیز سایه انداخته است؛ به طوری‌که مخالفت تاجیکستان با عضویت ایران، سال‌ها است کشور را در حد یک عضو ناظر و بی‌بهره از منافع تجارت منطقه ای نگاه داشته است.

راهدار ادامه داد:‌ بر اساس شواهد موجود بخشی از موانع پیوستن ایران به سازمان WTO ناشی از مشکلاتی است که عمدتاً در داخل کشور پدیدار شده‌اند. مهمترین موانع مذکور عبارتند از اینکه در گذشته وزارتخانه‌های نفت، اقتصاد، کشاورزی و خارجه موافق، و وزارتخانه‌های صنایع، بهداشت و جهاد کشاورزی مخالف عضویت در WTO بودند. امروز نیز به نظر می‌رسد بخشی از دستگاه ها و نهادها تمایلی به پیوستن کشور به سازمان تجارت جهانی ندارند. زیرا طبیعتا این مسئله باعث کاهش نفوذ و تسلط دولت در حوزه های مربوطه خواهد شد. مغایرت‌های زیادی میان قوانین و مقررات جهانی نظیر گات با مقررات داخلی وجود دارد. مثلاً در قانون بازرگانی خارجی، قوانین بیمه خارجی، سرمایه‌گذاری خارجیان و … باید به نحوی اصلاحات صورت گیرد که اجازه کار و فعالیت بر اساس استاندارهای بین‌المللی به سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خارجی در کشور داده شود. اگر سیاست‌های اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی ابلاغ نشده بود، حتی قانون اساسی کشور نیز به عنوان یک مانع قانونی راه را بر عضویت کامل ایران بسته بود.

وی افزود: در میان کشورهای همسایه ایران تنها کشور ترکمنستان به عضویت این سازمان درنیامده است و همچنین عراق و آذربایجان نیز در حالت عضویت ناظر قرار دارند. اما سایر کشورهای همسایه با پیوستن به این نهاد مهم، با گسترش بازار محصولات خود و حذف هزینه‌های تجاری، از منافع آن بهره‌مند می‌شوند. لذا در صورتی‌که عضویت کامل عراق (به عنوان یکی از بازارهای اصلی صادراتی کشور) زودتر از ایران محقق گردد، قطعاً وضعیت صادرات محصولات ایرانی تحت تأثیر قرار گرفته و محدودتر خواهد شد.

راهدار معتقد است که ادامه روند خارج ماندن از این سازمان به سود آینده اقتصادی کشور نخواهد بود. در سازمان تجارت جهانی همه چیز بر محوریت مذاکره قرار گرفته است به عبارت دیگر مذاکره را راهکار همه مسائل و مشکلات میان کشورهای ذینفع معرفی کرده و بر آن تأکید می‌کند. به همین دلیل میانگین مدت زمان عضویت کامل کشورها در این سازمان، به علت ضرورت انجام مذاکرات اقناعی، حدود هفت سال بوده است. در نتیجه دولت دوازدهم و حتی دولت پس از آن باید در یک فرایند همزمان علاوه بر ایجاد آمادگی در اقتصاد داخلی، ارائه لوایح قانونی لازم و کاهش تدریجی تصدی‌گری و مداخلات اقتصادی، با اتخاذ سیاست تنش زدایی در عرصه جهانی در فضای مثبت پسابرجام و فعال نمودن پرونده الحاق کامل ایران به WTO، زمینه ایجاد اجماع کامل برای پیوستن کشور را به این سازمان مهم فراهم کند.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی عنوان کرد: اگرچه به نظر می‌رسد پس از عضویت کامل ایران به علت وابستگی بسیاری از صنایع کشور به دولت، در کوتاه مشاغل زیادی از بین بروند، اما ساز و کارهای پیش‌بینی شده در فرایند الحاق به WTO امکان تطبیق تدریجی با نظم جدید را برای هر کشور داوطلب عضویت فراهم می‌کند. روشن است که ضررهای ناشی از ادامه روند فعلی در بلندمدت باعث آسیب‌های جدی خواهد شد.

وی ادامه داد: انزوای بیش از پیش تولید در کشور، تداوم دامنه دار پدیده منسوخ قاچاق کالا، عدم بهره مندی از منافع تجارت آزاد، از بین رفتن مزیت‌های اقتصادی کشور، کاهش تدریجی صادرات کشور، عدم امکان استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی، عدم دسترسی به خدمات مالی، تجاری و فاینانس در کلاس جهانی و کاهش شدید بهره‌وری در صنایع انحصاری داخلی به تدریج باعث شیوع فقر، نابودی صنایع، از بین رفتن محیط زیست و افزایش نارضایتی مردم خواهد شد.

منبع: ایسنا