تأثیر تنش آذربایجان و ارمنستان بر تجارت ایران/ ایران در زمین کدام کشور بازی می‌کند؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، در محافل سیاسی زمزمه‌های جنگ سوم قره باغ از روزهای دیگر بیشتر شده و این بار دیگر آذربایجان نمی‌تواند بهانه بازپس‌گیری اراضی قدیمی خود را داشته باشد. زیرا منطقه قره باغ یا آرتادساخ در اختیار این کشور است و این بار هدف از جنگ فقط عملی کردن دالان توران است.

از سوی دیگر، ایران که درجنگ‌های قبلی به دلیل اشتراکات مذهبی و قومی غیرمستقیم از آذربایجان حمایت می‌کرد حالا برای این کشور خط و نشان می‌کشد و از طرق تمام ابزارهای دیپلماتیک و رسانه‌ای خود به این کشور هشدار داده که حاضر نیست به هیچ عنوان مرز مشترک خود با ارمنستان را از دست بدهد.

اتفاقاتی که از درگیری قبلی تا به امروز رخ داده باعث شده که دوستی یک‌جانبه ایران با آذربایجان به روزهای پایانی خود نزدیک شود. الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان، که کشورش به دلیل درآمدهای نفتی یک شبه راه صد ساله را پیموده بود دست دوستی به سوی اسرائیل دراز کرد و اجازه داد علاوه بر افتتاح سفارت این کشور در باکو یک مرکز سایبری ارتش دفاعی اسرائیل را نیز دایر شود.

از سوی دیگر، سازمان کشورهای ترک‌زبان که متشکل از ترکیه، جمهوری‌ آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان است می‌خواهد نقش خود را در معادلات جهانی و منطقه‌ای پر رنگ‌تر کند؛ اما همان مشکلی که ترکیه عثمانی با آن درگیر بود برای این کشورها نیز وجود دارد؛ یعنی ارتباط زمینی این کشورها با یکدیگر.

کوتاه‌ترین مسیر برای اتصال این کشورها مرز 15 کیلومتری ایران با ارمنستان است و حالا آذربایجان در جلوی صحنه و این کشورها در پشت صحنه تلاش می‌کنند این اتصال صورت بگیرد؛ ناتو و آمریکا نیز از این تصمیم حمایت می‌کنند. اجرای این طرح علاوه بر خروج ایران از مسیر ترانزیتی شرق به اروپا باعث می‌شود که تنها راه ارتباطی ایران با اروپا فقط از طریق ترکیه باشد.

انفعال اتاق بازرگانی ایران و ارمنستان

مردم ارمنستان و آذربایجان با برخی از اقوام ایرانی، زبان مشترک دارند. این هم‌زبانی یک امتیاز مهم برای مراودات اقتصادی است. اتاق بازرگانی ایران و آذربایجان توانست از این فرصت استفاده کند و تراز تجاری مثبت 400 میلیون دلار برای کشور ایجاد کند.

اما در مقابل، اتاق ایران و ارمنستان نقش کم‌رنگی داشت. با توجه به حضور دو کشور عضو سازمان کشورهای ترک‌زبان در مرزهای غربی و شرقی این کشور ایران می‌توانست بهترین تامین‌کننده برای این کشور باشد، اما نبود برنامه مدون و ضعیف‌سازی بخش خصوصی باعث شد که ارمنستان تکیه خود را بر روسیه بگذارد.

اتاق ایران و ارمنستان بر خلاف همتای آذربایجانی خود نتوانست مسیر اقتصادی کشور را هدایت کند. امری که روح‌ا… لطیفی، سخنگوی کمیسیون تجارت خانه صنعت، نیز به آن اشاره کرد و از فرصت‌سوزی و انفعال بازرگانان ایرانی در تجارت با ارمنستان گفت؛ اتاق ایران و ارمنستان در ماه‌های اخیر اسیر حاشیه‌های انتخاباتی شده‌اند. طوری‌که در انتخابات اتاق بازرگانی تهران یکی از اتاق‌هایی که متهم به صدور کارت‌های بازرگانی مشکوک شده بود این اتاق بود؛

تجارت‌نیوز این موضوع را از اتاق ایران و ارمنستان پیگیری کرد که هرویک یاریجانیان، رئیس این اتاق، حاضر به پاسخ‌گویی در این زمینه نشد.

تجارت ایران و آذربایجان تهدید می‌شود؟

در حال حاضر حجم تجارت ایران با آذربایجان بیش از 560 میلیون دلار است که 430 میلیون صادرات ایران و باقی آن واردات نهاده‌های دامی از این کشور است.

بهروز سلیمان‌پور، عضو هیئت رئیسه اتاق ایران و آذربایجان، در گفتگو با تجارت‌نیوز با بعید دانستن قطع ارتباط تجاری بین دو کشور گفت: علاوه بر صادرات و واردات بین دو کشور ایران، مسیر ترانزیتی آذربایجان به آب‌های آزاد است. علت شلوغی مرز زمینی بیله‌سوار و ترافیک خودروهای باری به دلیل صادرات ایران نیست، بلکه کالاهایی همچون خودرو از طریق بندرهای جنوبی به این کشور می‌روند.

وی ادامه داد: عمده صادرات ایران به آذربایجان مصالح ساختمانی، اقلام پلاستیکی و صیفی‌جات است و بازرگانان دو کشور به دلیل هم‌زبانی با استان‌های شمالی ارتباطی خوبی با بازارهای ایران دارند. فضای اقتصادی دو کشور بر خلاف فضای سیاسی کاملا دوستانه است و من بعید می‌دانم تجارت دو کشور با مشکلی روبه‌رو شود.

اظهارات پورسلیمان در حالی است که حجم تجارت خارجی آذربایجان در سه سال گذشته هر سال 10 میلیارد دلار افزایش داشته است. در حالی که بیشتر کشورها در این سال‌ها به دلیل همه‌گیری کرونا با کاهش تجارت خارجی روبه‌رو بودند. اعداد و ارقام جداول زیر ترازوی مناسبی برای سنجش روند تجاری جمهوری آذربایجان با سایر کشورها هستند.

فرصت‌های ازدست‌رفته ایران در ارمنستان

قدیمی‌ترین کشور مسیحی جهان که هنوز زخم نسل‌کشی توسط دولت عثمانی را فراموش نکرده اقتصاد شکننده‌ای دارد. حجم تجارت خارجی این کشور سه میلیارد دلار است که عمده آن به دلیل حضور شرکت‌های خارجی و سرمایه‌گذاری آن‌هاست. این کشور پس از استقلال، بر خلاف آذربایجان به سمت روسیه گرایش داشته و حتی یک پیمان نظامی هم با این کشور به امضا رساند. اما مطابق معمول روسیه به تعهد خود عمل نکرد و ارمنستان مجبور شد قسمت زیادی از خاک خود را به آن‌ها تسلیم کند.

سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت با اشاره به فرصت‌های از دست رفته تجارت با ارمنستان و انفعال بازرگانان ایرانی در این باره هم گفت: در جنگ اول قره‌باغ یک فرصت طلایی برای بازرگانان ایرانی به وجود آمد. دوت ارمنستان به دلیل حمایت برخی از کشورهای منطقه از آذربایجان تصمیم گرفت رابطه اقتصادی خود را با آنها قطع کند و بر همین اساس درخواست 2500 قلم کالا را به ایران داد که برخی از آنها در ایران تولید نمی‌شد و لازم بود از سایر کشورها تهیه شود. اما بازرگانان ایرانی نه توانستند کالای تولید داخل را به این کشور برسانند و نه از فرصت صادرات مجدد استفاده کنند.

لطیفی در خصوص اهمیت استراتژِیک مرز زمینی با ارمنستان نیز توضیح داد: ارمنستان علاوه بر اینکه خود یک مصرف‌کننده است مسیر صادراتی کالاهای ایرانی به گرجستان و روسیه به حساب می‌آید و این موضوع برای ما بسایر حائز اهمیت است. ضمن آنکه این کشور دارای برخی محصولات معدنی است که ما امروز آنها را از کشورهای دیگر وارد می‌کنیم و اخیرا نیز کنستانتره مس نیز به واردات ما اضافه شده است.

وی در خصوص محصولات صادراتی نیز تأکید کرد: صادرات اصلی ایران به این کشور سوخت و مشتقات نفتی است. همچنین پوشاک، مواد غذایی و مصالح ساختمانی جزو صادارت همیشگی ایران به این کشور شناخته می‌شود. به طور کلی حجم تجارت 475 میلیون دلاری ایران نسبت به جمعیت سه میلیون نفری این کشور مناسب است اما امکان افزایش دارد.

به نظر می‌رسد در صورت آغاز درگیری ایران برای حفظ مرز 44 کیلومتری خود به نفع ارمنستان اقدام نظامی و سیاسی انجام دهد و در نتیجه رابطه اقتصادی خود را با آذربایجان قطع کند. این درحالی است که مطابق سند‌های امضاشده در سازمان کشورهای ترک‌زبان هرگونه اقدام خصمانه علیه یکی از کشورهای عضو پاسخ قاطعی از سوی تمام اعضا خواهد داشت.