از هایپرلوپ در امارات تا مقاومت ایران در برابر تاکسی‌های اینترنتی

میلاد مرادی: چندی پیش اماراتی‌ها از پهباد تاکسی خود رونمایی کردند. سال قبل نیز پروژه جدیدی را با شرکت‌ «هایپرلوپ» در زمینه حمل‌و‌نقل شروع کرده بودند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، «هایپرلوپ» نام یک سیستم حمل‌و‌نقل جدید در جهان است که در آن مسافران از طریق کپسول‌هایی در داخل لوله‌های بزرگ جابجا می‌شوند. «هایپرلوپ» دو ویژگی اصلی دارد.

سرعت حرکت کپسول‌ها چیزی در حددود 1200 کیلومتر در ساعت است. همچنین به دلیل خالی بودن لوله‌ها از هوا، حمل‌و‌نقل با حداقل اصطکاک انجام می‌گیرد. به همین دلیل، این سیستم حمل و نقل امنیت بالایی دارد.

با امضای قرارداد بین سازمان حمل‌و‌نقل امارات و شرکت «هایپرلوپ» و اجرایی شدن این سیستم، پیش بینی می‌شود مسیر دبی تا ریاض که در حال حاضر با خودرو در 10 ساعت طی می‌شود، به 48 دقیقه برسد.

این تغییر و تحولات در سیستم حمل‌و‌نقل، تنها مربوط به امارات نیست. چند سالی است که حمل‌و‌نقل کشورها دچار تحولات بنیادین شده است. ورود IT به بخش حمل‌و‌نقل، بارزترین مشخصه این تغییر و تحولات است.

نیاز همیشه پدر اختراع است

سیستم حمل‌و‌نقل دنیا، به اشکال گوناگون در حال یک نوع بروزرسانی است. این بروزرسانی با آغاز به کار شرکت اوبر، هشت سال پیش آغاز شد. اوبر سیستم درخواست تاکسی از طریق اپلیکیشن موبایل است.

می‌توان گفت کسب‌و‌کارهایی مانند اسنپ و تپسی مدل ایرانی اوبر و البته با چند سال تاخیر هستند. اما فسفه شکل‌گیری اوبر تا حدودی پیچیده است.

مردم در دنیا برای سالیان متمادی شاهد یک نوع یکنواختی در سیستم حمل‌و‌نقل عمومی بودند. به عنوان مثال، آژانس‌ها و تاکسی‌های تلفنی، سال‌های طولانی مشغول به فعالیت بودند.

این فعالیت طولانی و عدم وجود رقیب جدی، موجب نارضایتی مردم شده بود. اما با شروع فعالیت اوبر و کسب‌و‌کارهای شبیه به آن، تاکسی‌ها و آژانس‌های قدیمی از گردونه رقابت حذف شدند.

تغییرات ناشی از فعالیت شرکت اوبر و شرکت های مشابه، حاوی دو نکته است. اولین مساله، تغییر نیاز مردم و به طبع آن تغییر الگوهای حمل‌و‌نقل در دنیا است. با رشد و گسترش جوامع، مشکلات ناشی از آن مانند ترافیک، تصادفات جاده‌ای، از دست رفتن زمان و….. گسترش یافت. چنین مشکلاتی سبب شد تا نیاز متقاضیان حمل و نقل نیز تغییر کند.

در گذشته‌های دور اگر مردم به دنبال کاهش فاصله زمانی مسافرت بین شهری و برون شهری بودند، امروزه علاوه بر این نیاز، نیازهای دیگری نیز بروز پیدا کرده است. به عنوان مثال، امنیت و راحتی در سفر یکی از خواسته‌های متقاضیان استفاده کننده از سیستم حمل‌و‌نقل امروزی است.

مسافران امروزی به دنبال آن هستند تا در یک شهر پرترافیک بتوانند مدت زمانی هر چند اندک، از تلف شدن وقت جلوگیری کنند. یا آنکه در سفرهای برون شهری بتوانند با امنیت بیشتری مسافرت کنند.اما مسله دوم، در مورد ورود تکنولوژی‌ها و فناوری‌های جدید در حمل‌و‌نقل است.

یعنی سیستم حمل‌و‌نقل دنیا با بهره‌گیری از اینترنت، فناوری اطلاعات، اپلیکیشن‌ها و مواردی از این قبیل، به دنبال پوشش نقایص خود است.

با وجود طوفان تغییرات در صنعت حمل‌و‌نقل جهان، ایران اندک تغییرات را نیز با اکراه قبول می‌کند. حتی فعالیت دو شرکت اسنپ و تپسی که تا حدودی توانسته‌اند رضایت‌مندی را در بین مردم ایجاد کنند، با موانع گوناگون روبرو است.

موانعی که هر روز بر آنها افزوده می‌شود. دولت نیز بی‌توجه به تمام تغییر و تحولات، صرفا به خرید چند هواپیما اکتفا کرده است.

SONY DSC

حمل‌و‌نقل عمومی برون شهری و درون شهری در ایران مورد انتقاد جدی کارشناسان است. اگر چه تمرکز این نوشتار بیشتر بر روی حمل‌و‌نقل جاده‌ای است، اما به طور کل برخورد نامناسب برخی رانندگان، تاخیر در پروازها، نبود امنیت کافی ناوگان حمل‌و‌نقل، غیر رقابتی بودن سیستم حمل‌و‌نقل و افزایش هزینه برای مسافران، تنها مواردی از اعتراضات عموم مردم از حمل‌و‌نقل عمومی درون شهری و برون شهری است.

اما ناکارآمدی سیستم حمل‌و‌نقل یک کشور هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی زیادی را نیز در پی دارد. هزینه‌هایی که شاید در نگاه اول کمتر کسی به آنها توجه کند. تنها راه برای جلوگیری از تحمیل این هزینه‌ها تغییرات بنیادین در سیستم حمل‌و‌نقل کشور است.

موسسه نامبیو در تابستان امسال گزارش خود را در مورد وضعیت ترافیکی کشورها منتشر کرد. در این گزارش 58 کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند. ایران در این گزارش به لحاظ اتلاف وقت در ترافیک، رتبه اول را داشته است.

این گزارش پایتخت‌ها را نیز مورد بررسی قرار داده است. براساس آن، شهر تهران با 55.7 دقیقه اتلاف زمان در روز برای هر فرد، رتبه نهم را به خود اختصاص داده‌ است.

این آمار برای کل شهروندان تهرانی در روز 6 میلیون ساعت می‌شود. این آمار زمانی تکان دهنده‌تر می‌شود که بخواهیم اثرات این اتلاف زمان را در بهره‌وری نیروی کار، هدر رفت بنزین، بروز تصادفات، ایجاد آلودگی و سایر متغیرهای اقتصادی و اجتماعی بسنجیم.

اگر 6 میلیون ساعت هدر رفت زمان را بر جمعیت 9 میلیون نفری تهران تقسیم کنیم، به عدد 40 دقیقه در شبانه روز هدر رفت وقت برای هر فرد تهرانی می‌رسیم، که این آمار در سال به 200 ساعت می‌رسد.

البته این محاسبه صرفا برای هدر رفت وقت است. لذا عدم کارآیی سیستم حمل‌و‌نقل در زمینه‌های دیگر مانند بروز تصادفات، فوت و جرح و پرونده‌های قضایی، موجب تحمیل انواع هزینه‌های سنگین اقتصادی بر کشور می‌شود.

با توجه به این آمارها، درمی‌یابیم که سیستم حمل‌و‌نقل عمومی در کشور چه در زمینه برون شهری و چه درون شهری، نیازمند یک تحول اساسی است.

تحولی که نایب رئیس اتاق ایران در همایش بین المللی حمل‌و‌نقل و لجستیک ایران، با بیان ضرورت تغییر در الگوهای کسب و کار حمل و نقل به آن اشاره کرد، و گفت: «در شرایط فعلی تغییر در الگوی کسب‌و‌کارهای حوزه حمل‌و‌نقل برای فعالان این صنعت یک فرصت است. اما اهمال در ایجاد چنین تغییری فرصت نوآوری در چند سال آینده را به تهدید تبدیل می‌کند.»

وی در ادامه افزود: «فعالان صنعت حمل‌ونقل الگوی کسب‌وکار خود را تغییر دهند. آنها نباید منتظر این باشند که دولت قوانین را اصلاح کند و سپس به فکر رونق فعالیت‌های خود باشند.

فراموش نکنیم در رویکردهای جدید اقتصادی، فناوری و مدل‌های جدید کسب‌وکار چند قدم از مقررات جلوتر حرکت می‌کنند و در حقیقت آن‌ها قوانین را خلق می‌کنند.»

فعالیت دو شرکت اسنپ و تپسی در چند وقت اخیر به نحوی گفته‌های نایب رئیس اتاق ایران را تایید می‌کند. اسنپ و تپسی با درک شرایط و نیاز مردم توانستند، مدلی از کسب‌و‌کار را ارائه دهند که موجب رضایت هر کدام از گروه‌های ذی‌نفع شود.

این دو شرکت، با اثبات توانایی‌ها و مفید بودن ایده‌های خود، کم کم موجبات تغییر در قوانین و مقررات را نیز به وجود آوردند. اما گویا صنعت حمل‌و‌نقل کشور قادر به تحمل این تغییرات اندک نیز نیست. سنگ‌اندازی‎‌ها در مقابل فعالیت اسنپ و تپسی، نشان از هراس سیستم حمل‌و‌نقل کشور از رقابت است.

جای خالی رقابت در سیستم حمل و نقل

چیزی که بیش از همه کارآیی سیستم حمل‌و‌نقل عمومی را پایین می‌آورد عدم رقابت جدی در این زمینه است.

در حال حاضر، ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی همانند راه آهن،تاکسیرانی، هواپیمایی و اتوبوس‌رانی همگی یا به طور کلی در کنترل دولت هستند، یا آنکه به نوعی وابسته به دولت هستند. همین عامل خلاقیت و نوآور بودن را از سیستم حمل‌و‌نقل گرفته است و عملا رقابت را برای ارائه خدمات پایین آورده است.

عدم رقابت، هزینه حمل‌و‌نقل را برای خانوارها افزایش داده است. افزایش هزینه حمل‌و‌نقل با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سال 89 به بعد رخ داد. این افزایش قیمت نه تنها تاکنون موجب رضایت‌ رانندگان نشده است، بلکه موجبات نارضایتی مردم را نیز فراهم کرده است.

عامل دیگر بر سر راه توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، عدم سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال تکنولوژی است. البته سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال تکنولوژی بیشتر در زمینه حمل‌و‌نقل ریلی می‌تواند به وقوع بپیوندد.

در حال حاضر سکانداران سیستم حمل‌و‌نقل در کشور باید این پارادایم ذهنی را بپذیرند که نیازها، مطالبات و خواسته‌های مردم از حمل‌و‌نقل تغییر کرده است. مردم به دنبال کاهش در اتلاف وقت، امنیت بیشتر، آلودگی و هزینه کمتر هستند.

ورود بخش خصوصی در این زمینه، تلاش برای انتقال تکنولوژی به کشور، توجه به سیستم‌های کارآمد حمل‌و‌نقل در دنیا، می‌تواند گزینه‌هایی برای برون‌رفت از وضع موجود باشد.

به طور کل اگر برنامه مشخصی برای بهبود صنعت حمل‌و‌نقل عمومی وجود نداشته باشد، امکان به وجود آمدن بازیگران دیگر همانند اسنپ و تپسی در سایر زمینه‌های حمل‌و‎‌نقل وجود دارد. با این تفاوت که در صورت بروز چنین اتفاقی شاید بخش سنتی حمل‌و‌نقل حتی توانایی اندک رقابت را نیز نداشته باشد.