بحران اجتماعی بزرگی به نام کولبری، همواره مردم شهرهای مرزی به‌ویژه در غرب کشور را درگیر کرده است. کولبران بنا بر سیاست‌های نامناسب دولت، همواره از داشتن شغلی مناسب و رسمی محروم‌اند و با حمل اجناس و کالاها بر دوش خود، معیشت خود را می‌گذرانند. با این حال تاکنون کولبران بسیاری هم در مسیرهای صعب‌العبور کوهستانی و مرزی کشته شده‌اند و همچنان سیاستی در حمایت از آنها به اجرا درنیامده است. تاکنون نه‌تنها هیچ اقدامی برای بهبود وضع معیشت افرادی که به کولبری روی آورده‌اند انجام نشده، بلکه همواره از وضع معیشت این افراد سوءاستفاده هم می‌شود. تولیدکنندگان متعدد، هرگاه با مشکلات و موانع صادرات و واردات رسمی مواجه شده‌اند، یکی از راه‌های جبران کاهش سود خود را صادرات از مجرای کولبری دیده‌اند. این در حالی است که کولبری اصلاً نباید یکی از مجاری قاچاق باشد اما گویا تولیدکنندگان به جای اعتراض به نهادهایی که مشکلات صادرات را برای آنها رقم زده‌اند، دوباره به یکی از کم‌هزینه‌ترین راهکارهای ممکن روی آوردند. شاید در گذشته کولبری محدود به کالاهایی نظیر لوازم خانگی بود، اما در تازه‌ترین اقدام تولیدکنندگان با سوءاستفاده از این وضعیت به صادرات فولاد از طریق کولبری روی آورده‌اند. حجت‌الله میرزایی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، در شانزدهمین جلسه هیات نمایندگان اتاق ایران گفت برای اولین بار در چندین ماه گذشته، صادرات فولاد از طریق کولبری انجام شده است؛ موضوعی که در چهار تا شش ماه اخیر اتفاق افتاده و در طول تاریخ فعالیت‌های اقتصادی ایران بی‌سابقه بوده است. منظور از کولبری همان قاچاق است در همین زمینه رضا شهرستانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد میزان قاچاق ناشی از سیاست رفع تعهد ارزی از طریق سامانه نیما به طور رسمی مشخص نیست و آخر سال با احتساب موجودی انبار و میزان تولید مشخص می‌شود. اما نکته مورد توجه اینکه اشاره به صادرات فولاد از طریق کولبری، به معنی قاچاق است زیرا کولبر نمی‌تواند آهن را بر دوش خود حمل کند. با توجه به این موضوع و به دلیل سیاست برگشت ارز از طریق دلار نیمایی، برآورد می‌شود بالای 10 میلیارد دلار از کل محصولات تولیدی ایران از طریق کولبری انجام شده که متاسفانه برنگشته است. بازارچه مرزی جایگزین کولبری میرزایی نیز علت کولبری فولاد را سیاست نادرست پیمان‌سپاری ارزی عنوان کرد. این سیاست به منظور پایداری نرخ ارز در دستور کار قرار گرفته است. در آبان 99، مصوبه‌ای ابلاغ شد که مطابق آن، بازگشت ارز حاصل از صادرات با دلار نیمایی و در سامانه نیما باید صورت می‌گرفت. در واقع متعهد شدن بازرگانان به بازگشت ارز حاصل از صدور کالا و خدمات به کشور را پیمان‌سپاری ارزی می‌نامند. اما طبق بخشنامه جدید بانک مرکزی، صنایع زنجیره فلزات می‌توانند ارز صادراتی را خود مصرف یا به متقاضی واردکننده در داخل زنجیره فلزات با نرخ توافقی واگذار کنند. پیشتر صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی ایران، در همان جلسه درباره مشکلات ارزی صادرات فولاد تشریح کرد ارز حاصل از صادرات فولاد به صورت توافقی در بازارچه‌های مرزی می‌تواند به فروش برسد و این کار به شکل آزمایشی در حال انجام است و به مشکلات ارزی فولادی‌ها کمک خواهد کرد. در حال حاضر در مقوله صادرات فولاد، موضوع برگشت به نرخ نیما برداشته شده و طبق دستور بانک مرکزی، صادرکنندگان می‌تواند به صورت توافقی، در بازارچه‌های مرزی و در درون زنجیره فلزات مبادلات خود را انجام بدهند. حال اظهارات اعضای اتاق ایران در حالی عنوان شد که پیشتر وجود بازارچه‌های مرزی، راهکاری برای حل بحران کولبری به شمار آمده بود. پیش از این حمید زادبوم، رئیس وقت سازمان توسعه تجارت، در فروردین 1400 در گفت‌وگو با ایلنا درباره مشکل صادرات و راهکارهای بهبود تجارت در مناطق مرزی گفت برخی از همسایگان مانند افغانستان با بازارچه‌های مرزی موافق نیستند اما برخی کشورها مانند پاکستان از آن استقبال می‌کنند. او همچنین از افتتاح سه بازارچه مرزی جدید در مرز مشترک پاکستان و ایران خبرداد. او در ادامه با اشاره به کولبران خاطرنشان کرد: باید کاری انجام شود که سطح تجارت کوله‌بری کاهش یابد و برنامه‌ای طراحی شود تا کولبری در این مناطق به تجارت مرزی و بعد تجارت بین‌الملل بینجامد. یعنی نسل‌های بعدی به جای کولبری به تجارت بپردازند. بازارچه‌های مرزی در این زمینه می‌توانند راهکارهای مناسبی باشند. حال با توجه به اظهارات رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، در چندین ماه گذشته صادرات فولاد برای اولین بار به وسیله کولبری انجام شده است. این موضوع نشان می‌دهد برخلاف وعده‌های زادبوم، بازارچه‌های مرزی تاکنون نتوانسته‌اند جایگزینی برای کولبری باشند و صادرات فولاد نیز برای اولین بار از این مجرا صورت گرفته است. باید دید با توجه به آزمایشی بودن موضوع فروش در بازارچه‌های مرزی، آیا صادرات فولادی‌ها از طریق کولبری کاهش خواهد یافت یا قرار است دوباره بر رنج این افراد افزوده شود. برای مطالعه بیشتر صفحه صمت را دنبال کنید.
