بازآفرینی شهری شکست خورده است؟/ عقب‌ماندگی ۱۷ ساله طرح احیای بافت‌ فرسوده

به گزارش تجارت‌نیوز، بر اساس آمارهای وزارت راه و شهرسازی در حال حاضر دو میلیون و 700 هزار بنای ناپایدار در سطح کشور شناسایی شده است که از این میزان 1.4 میلیون بنا در بافت فرسوده قرار دارد. بخش بزرگی از این بناهای فرسوده نیز سهم تهران است. شهری که طی سال‌های اخیر به صورت افقی و عمودی گسترش زیادی داشته و حالا از ظرفیت اندکی برای توسعه شهری برخوردار است.

طی سال‌های اخیر احیای بافت‌های فرسوده عموما از طریق آسان‌ترین راه صورت گرفته است به نحوی که ملک نوسازی شده اما به جای یک واحد مسکونی، چندین واحد مسکونی در قالب مجتمع‌های آپارتمانی سر برآورده است که آسیب دیگری یعنی افزایش تراکم جمعیت در محدوده‌ها و محله‌های کوچک شهرها را به دنبال داشته است. عدم آسیب‌شناسی در این حوزه سبب بروز مشکلات حمل و نقل، ایجاد تصویر نازیبا در محله‌های مسکونی و مشکلات و معضلات تامین خدمات شده است.

شناسایی 5 میلیون و 700 هزار واحد مسکونی فرسوده

با این حال اما حتی همین روند معیوب هم نتوانسته است به میزان کافی بافت‌های فرسوده شهری را احیا کند و بدین ترتیب طی 17 سال گذشته وزارت راه و شهرسازی در حوزه بازآفرینی شهری شکست سختی را متحمل شده است. محمد آئینی مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران هم امروز اعلام کرده است که ۴۹ درصد واحدهای مسکونی واقع در بافت‌های ناکارآمد شهری فاقد تاب‌آوری در برابر آسیب‌ها هستند. معاون وزیر راه و شهرسازی افزوده است: در مجموع، 5 میلیون و 700 هزار واحد مسکونی در بافت‌های ناکارآمد شناسایی شده است که حدود 2 میلیون و 700 هزار واحد بناهای ناپایدار و فاقد هرگونه سازه هستند که در هنگام بلایای طبیعی بر سر ساکنان شان آوار خواهد شد.

ناهماهنگی دستگاه‌ها

به نظر می‌رسد نوسازی و بازآفرینی شهری جدا از مشکل تامین مالی و ناهماهنگی بانک‌ها در اعطای تسهیلات احیای بافت فرسوده که مسئولان وزارت راه هم بر آن تاکید دارند، با مشکلات دیگری نیز روبروست که عموما به بروکراسی‌های اداری بازمی‌گردد. مهدی هدایت سرپرست سازمان نوسازی و دبیرستاد بازآفرینی کلانشهر تهران پیشتر به بخشی از این مشکلات اشاره کرده بود. به گفته او عدم همکاری و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی در حوزه بازآفرینی شهری یکی از این موارد است.

معارضات ثبتی

اما مشکل بزرگتر مربوط به سند و معارضات ثبتی است. به گفته هدایت یکی از مشکلات جدی این حوزه، تجمیع املاک سنددار و قولنامه‌ای بوده است. او البته از توافق با اداره ثبت در همین مورد خبر داده اما همین ناهماهنگی، احیای بافت‌های فرسوده را دست کم 17 سال عقب انداخته است. آمارها نشان می‌دهد تنها در شهر تهران ۵۴ درصد از بافت‌های فرسوده‌ای که هنوز نوسازی نشده‌اند با همین مشکل روبرو بوده اند.

در همین ارتباط همچنین بسیاری از پلاک‌های ثبتی هم در محدوده‌های قرار دارند که اکنون به عنوان حریم شناخته می‌شوند. در تهران حدود ۱۳ هزار و ۲۰۰ پلاک در حریم راه آهن قرار دارند که ۶ هزار پلاک آن در محدوده بافت فرسوده قرار گرفته است.

همچنین در مورد زمین‌های وقفی گفته می‌شود اگرچه سازمان اوقاف و امور خیریه کشور بخش عمده‌ای از تملک اعیانی موقوفات را واگذار کرده و عملا مالکیت آن به مردم داده شده است اما این سندها اجاره‌دار هستند و مالکان نمی‌توانند بر اساس این سندها اقدام کرده و از تسهیلات استفاده کنند.

عوامل شکست طرح احیای بافت فرسوده

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اذعان کرده برنامه‌های احیای بافت فرسوده شکست خورده است چرا که اهداف آن واقع‌بینانه نبوده‌اند. آئینی معتقد است در این برنامه‌ها نه به تمایل و توان مردم توجهی شده و نه به توان حمایتی دولت و شهرداری‌ها و بر همین اساس طی سال‌های گذشته روند احیای بافت فرسوده با کندی غیرقابل وصفی پیش رفته است. واقعیت آن است که طی سال‌های اخیر اگرچه همواره بر احیای بافت فرسوده تاکید شده اما مشوق‌های جذابی برای آن در نظر گرفته نشده است. در همین حال اعطای تسهیلات بانکی هم با نوسانات زیادی روبرو بوده که حتی افراد علاقه‌مند برای نوسازی ساختمان‌ها را نیز پس است.

از سوی دیگر نیز افزایش تراکم در محله‌های کوچک تصویری نامناسب را در شهرهای بزرگ ایجاد کرده که نشان می‌دهد طرح نوسازی بافت فرسوده نتوانسته است از اصول شهرسازی دفاع کرده و بافت سنتی محله‌ها را حفظ کند.

خبرهای بیشتر درباره مسکن را اینجا بخوانید.