چطور از شر سهم‌های زیان‌ده راحت شویم؟

همه شنیده‌اند که بهترین دفاع، حمله است. اما زمان‌هایی هم وجود دارد که دفاع کردن بهترین استراتژی حمله باشد. وقتی فرد مبانی بازار سرمایه را بلد باشد، در مرحله بعد باید زمان خرید و فروش‌های خود را بهبود بخشد. یعنی در چه زمانی یک سهامی را بخرد و چه وقت آن را بفروشد. در فوتبال تیمی که فقط حمله کند و چیزی از دفاع نداند، به ندرت برنده خواهد بود.

در بازار بورس اگر برای حفاظت از پول خود از روشی مشخص و روشن نداشته نباشید، برنده نخواهید بود. ممکن است تعجب کنید، ولی با سرمایه‌گذاری در سهام، شما با زنجیره‌ای پایان ناپذیر از اشتباهات در زمینه خرید و زمان خرید سهام مواجه خواهید شد.

تصمیمات اشتباه منجر به زیان شده و ممکن است همه چیز را خراب کند. این‌که چقدر باهوش هستید و یا چقدر اطلاعات دارید اهمیتی ندارد. چون باز هم ممکن است اشتباه کنید. در عمل اگر شما هوشمند باشید فقط در نیمی از معاملات خود سود خواهید کرد. در این مطلب با روند و الگوی مطلوب فروش به موقع سهام زیان‌‌ده آشنا می‌شویم.

الفبای موفقیت در بازار سرمایه

اگر یک سفته باز نیمی از معاملاتش را درست انجام دهد. سود خوبی کسب خواهد کرد. اگر فرد بداند که چه زمانی باید جلوی زیان بیش از حد را بگیرد، حتی اگر سه یا چهار معامله از ده معامله را درست انجام دهد باز هم سود می‌کند.

در کل رمز موفقیت در بازار این است که اگر معامله شما اشتباه بود. کمترین زیان ممکن را متحمل شوید. به عبارت دیگر برای موفقیت باید هر وقت که متوجه اشتباه خود شدید، هرچه سریعتر سهام را فروخته و زیان خود را متوقف سازید.

هر چقدر قیمت سهم خریداری شده کمتر از هزینه خرید آن شود، هم احتمال اشتباه کردن شما زیاد می‌شود و هم بهای بیشتری برای این اشتباه باید بپردازید.

آیا افراد موفق هم اشتباه می‌کنند؟

مردم فکر می‌کنند افراد موفق در بیشتر معاملات درست عمل می‌کنند. خیر! افراد موفق نیز اشتباهات زیادی مرتکب می‌شوند. موفقیت آنها بیش از آنکه نتیجه شانس باشد، به دلیل کار سخت به دست می‌آید. آنها با وجود اشتباهاتشان موفق می‌شوند زیرا بیشتر از افراد عادی تلاش می‌کنند و زحمت می‌کشند.

موفقیت زمان می‌برد. برنارد باروخ یکی از فعالان مشهور بورس و مشاور امین رییس جمهور آمریکا می‌گوید: «اگر فقط در 33 درصد معاملات موفق باشید در پایان سال سود کسب می‌کنید، زیرا سود معاملات صحیح دو برابر زیان معاملات اشتباه است.»

نگه داشتن یک سهم در یک قیمت مشخص، معادل است با خرید آن سهم در آن قیمت.

پس شما برای انجام سه معامله درست باید ده سهم را امتحان و معامله کنید. قبل از اینکه سهم مناسب و پرسود خود را پیدا کنید بارها اشتباه کرده و زمان صرف خواهید کرد.

استراتژی خود را مشخص کنید

قبل از اینکه بازی را بیشتر شرح دهیم، باید معنای دو واژه را که معمولا باهم اشتباه می‌شوند، بدانیم: سفته‌باز و سرمایه‌گذار.

معنی سفته باز در غرب به معنای جاسوسی و مشاهده است. در نتیجه سفته باز کسی است که مشاهده کرده و قبل از بروز اتفاق، عمل‌ می‌کند. پس منتظر رخدادهای زمانی برای خرید و فروش سریع یک سهام است.

سرمایه‌گذار فردی هست که وقتی سهامی را خریداری کرد به فکر فروش آن نبوده و در صورت سود یا زیان بر سر آن می‌ماند.

فرض کنید که شما دو سال پیش برای سهمی 3000 ریال پول داده‌اید و امروز قیمت آن سهم 3400 ریال است. شما فقط در صورتی سود کسب کرده‌اید که ارزش زمانی پول را نادیده گرفته باشید. پولی پرداختی شما در گذشته برای سهم و همچنین سود و زیان کنونی شما ربطی به آینده سهم ندارد.

نمی‌خواهم ضرر کنم

وقتی که می‌گویید: نمی‌خواهم سهم را بفروشم چون زیان می‌کنم، انگار خواسته شما اثری بر شرایط دارد. سهم نمی‌داند شما که هستید و به خواسته‌های شما نیز توجهی ندارد.

علاوه بر این شما فکر می‌کنید با فروش سهام زیان خواهید کرد. در حالی که با فروش سهم زیان نمی‌کنید، شما همین الان زیان را متحمل شده‌اید. فقط خودتان را گول نزنید.

برای مثال شما اگر 100 عدد از سهمی را داشته باشید که امروز 2800 ریال قیمت دارد ولی شما آن را 4000 ریال خریده‌ باشید، شما در حال حاضر 120000ریال زیان کرده‌اید، حال چه سهم را نگه دارید و چه آن را بفروشید. پس بهتر است زودتر سهم را فروخته و پول نقد به دست آورید. اگر پول در حسابتان باشد، بهتر و بی‌طرفانه‌تر از حالتی تصمیم می‌گیرید. به هر حال همیشه سهام دیگری وجود دارد که شما می‌توانید زیان خود را با آن ها جبران سازید.

توصیه دیگری در مورد فروش یا نگهداری سهام به این صورت است که فرض کنید شما این سهم را ندارید و بجای آن مبلغی در بانک دارید. از خود بپرسید که آیا در وضعیت فعلی این سهم را می‌خرید یا نه. اگر جواب منفی است پس دلیلی برای نگه داشتن سهم ندارید.

کاری به قیمت‌ها نداشته باشید

برای اینکه در تصمیم گیری‌های خود به قیمت خرید وابسته نباشید، روشی کاملا متفاوت را برای نگه داشتن حساب پیشنهاد می‌کنیم. در آخر هر سه ماه ارزش هر یک از سهم‌های خود را با ضرب کردن قیمت روز سهم در تعداد آن بدست آورید. تغییر قیمت سهم را نسبت به آخرین مرتبه‌ای که محاسبه فوق را انجام داده بودید، حساب کنید. حال سهام خود را براساس عملکرد نسبی آنها نسبت به دوره قبل فهرست کنید. فرض کنید سهم الف 8 درصد منفی، سهم ب بی تغییر و سهم ج 10 درصد سود مثبت داشته باشد. در فهرست شما سهم ج اول و سهم الف آخر است.

در پایان سه ماه بعدی نیز همین کار را تکرار کنید. پس از چند دفعه به خوبی سهمی را که بد عمل کرده را تشخیص خواهید داد. آنها در پایین فهرست قرار دارند و سهام خوب در بالای آن.

درست مثل کسب‌وکار شخصی

با این روش شما به جای آنکه به قیمت خرید فکر کنید به عملکرد نسبی سهم خود در بازار توجه خواهید کرد. در نتیجه شما از دیدگاه بهتری برخوردار خواهید شد. عدم استفاده از روش فوق موجب می‌شود که شما براساس قیمت خرید تصمیم‌گیری کرده و سهامی را به دلیل اینکه نسبت به قیمت خرید آن منفی شده نگه دارید. در واقع نمی‌خواهید زیان خود را قبول کرده و دقیقا برعکس حالتی عمل می‌کنید که اگر این اتفاق در کسب و کار شخصی شما می‌افتاد.

برای مثال وقتی شما در فروشگاه لباس خود تنها سه رنگ لباس آبی، سبز و قرمز را دارید و مشتریان بیشتر لباس آبی را خریداری می‌کنند. در این صورت شما لباس قرمز و سبز را با تخفیف فروخته و پول آنرا با لباس آبی جایگزین کرده، که فروش و سود بهتری دارند. نگه داشتن لباس قرمز و سبز جلوگیری از ضرر نیست. بلکه خود باعث ضرر از دست دادن منفعت لباس آبی می‌شود.

یک پیشنهاد کاربردی

پیشنهاد میکنم که برای تمام اوراق بهاداری که خریداری می‌کنید، قیمت مشخصی، که در آن سهم را برای جلوگیری از زیان خواهید فروخت و همچنین سود بالقوه خود را مشخص کنید. با اینکار بر سطوح تعیین شده بیشتر تمرکز خواهید کرد. سیاست توقف زیان مشابه خرید حق بیمه است. شما خطر خود را محدود به میزانی مشخص و از پیش تعیین‌شده می‌کنید.

بسیاری از مواقع دقیقا بعدا از اینکه سهم را فروختید، قیمت آن افزایش می‌یابد. شما احتمالا عصبانی شده و فکر می‌کنید تصمیم اشتباهی اتخاد کرده‌اید. اگر شما برای ماشین خود سال پیش بیمه گرفته و تصادفی رخ نداد، آیا پول خود را دور ریخته‌اید؟ شما مال خود را بیمه می‌کنید تا مال خود را در برابر خطری محتمل در آینده محافظت کنید. سرمایه گذاران موفقی نیز که سریعا زیان خود را متوقف می‌کنند از همین تفکر برخوردارند. وی می‌خواهد سرمایه خود را در برابر زیان محتملی که جبران آن غیرممکن خواهد بود محافظت کند.

زیان بر اساس بهای تمام شده

سرمایه‌گذاران حقیقی باید برنامه‌ای دقیق، سفت و سخت برای محدود کردن زیان هر سهم به حداکثر 7 تا 8 درصد قیمت تمام شده آن اتخاذ کنند. سرمایه‌گذاران حقوقی از آنجا که حجم خرید‌هایشان بالا است و تنوع زیاد سبد، خطر سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد، از قاعده فوق پیروی نمی‌کنند. این مزیت بزرگی است که شما به عنوان سرمایه گذار حقیقی نسبت به سرمایه‌گذار حقوقی برخوردارید. پس از آن استفاده کنید.

لازم است که استراتژی خود را مشخص کنید و به قواعد بازی خودتان احترام بگذارید.

اگر قیمت سهم به 7 تا 8 درصد کمتر از قیمت خرید رسید، آن را بفروشید. اگر سهم شما رشد کرد و سود کسب کردید، می‌توانید بازه فوق را افزایش دهید و اجازه دهید سهم بیش از 7 تا 8 درصد نوسان کند. پس منظور از 7 یا 8 درصد کاهش از قیمت خرید است. برای جلوگیری از ضرر باید سرعت عمل داشت. وگرنه سود کردن ایرادی ندارد.

اگر شما با سرعت و دقت از قاعده فوق پیروی کنید میانگین زیان شما کمتر و در حد 5 تا 6 درصد خواهد بود.

اما این قاعده ثابت و خشک نبوده و در صورتی که شما احساس کردید بازار با مشکل مواجه شده و خرید شما اشتباه بوده می‌توانید سهم خود را بسیار زودتر و حتی با افت 1تا 2درصدی نیز بفروشید.

همچنین به یاد داشته باشید قاعده 7 تا 8 درصد زیر قیمت خرید، محدوده مطلق است. یعنی با رسیدن به این قیمت دیگر نباید تامل کنید. با رسیدن به این قیمت باید سهم به طور خودکار و با قیمت بازار فروخته شود. اینکه قیمت سهم شما 7 تا 8 درصد کمتر از قیمت خریداری شده است، دلیل شما برای فروش است و به هیچ دلیل دیگری نیاز ندارید.

سرعت عمل در زیان، صبر در سود

برخی مردم با حرص خوردن برای افت سهامی که در اختیار دارند، سلامتی خود را به خطر می‌اندازند. در چنین حالتی بهتر است که سهم را فروخته و نگران نباشید. فردی سهامی را با قیمت 6000 ریال خرید. وقتی قیمت سهم به 5000 ریال رسید او حجم بیشتری از آن را خرید. این داستان زمانی که به 4000 ریال رسید ادامه پیدا کرد. اما زمانی که سهم به 3000 ریال رسید، دوست ما در یک روز بارانی درگذشت.

مراقب زیان جسمانی خود هم باشید

جمله‌‌ی قدیمی در سرمایه‌گذاری است که اولین زیان در بازار، کمترین زیان است. در سرمایه‌گذاری باید سریعا جلوی زیان را گرفت. ولی سود را به آرامی بدست آورد. باید توجه داشت هیچ چیز شرایط را عوض نمی‌کند. شما باید پولی را که با سختی کسب کرده‌اید، حفظ کند. انتظار و اجازه دادن به افزایش زیان، بزرگترین اشتباهی است که تقریبا تمام سرمایه‌گذاران مرتکب می‌شوند. شما باید با دید مثبت اشتباه در خرید یا زمان خرید سهام را بپذیرید. حتی بزرگان بازار سرمایه هم اشتباه می‌کنند.

قواعد بازی

یک تفکر اشتباه و نابود کننده این است که چون قیمت سهم پایین رفته پس حالا حتما باید رشد کند. برای برخی از سهم‌ها سال‌ها طول می‌کشد قیمت دوباره زیاد شود.

یکی از معامله‌گران بزرگ می‌گوید: تنها دو احساس در بازار بورس وجود دارد: امید و ترس؛ مشکل این است که ما در زمان ترس امیدواریم و زمان امید می‌ترسیم.

شما هر چقدر هم که باهوش و حرفه‌ای باشید بازار فقط از قاعده عرضه و تقاضا پیروی می‌کند. شما دوست دارید قیمت سهمی افزایش یابد و شما حداقل به پول قبلی خود برسید. ولی این موضوع اثری بر سهام شما ندارد.

اعتماد به نفس داشته باشید

هرگز نباید اعتماد به نفس و انگیزه خود را برای تصمیم گیری‌ از دست بدهید. اگر شما سهام زیان‌ده را نفروشید و دچار مشکل شوید و اعتماد به نفس خود را در خرید‌های بعدی از دست خواهید داد.

بازار بورس بازتاب دهنده رفتار انسان‌‌هاست. خرید و فروش درست سهام و کسب سود در بازار همواره مشکلی بزرگ بوده است. 90 فعالان در بازار بورس افرادی مبتدی هستند.