شوخی در محل کار: سرکشی یا خدمت؟

اگر مدیر یک مجموعه باشید، حتما با مواردی برخورد داشته‌اید که کارمندها به شوخی با هم بپردازند. ممکن است یکباره صدای خنده آن‌ها بلند شود یا شوخی‌ها به مرز غیرقابل‌تحمل برسد. اما حتی اگر شوخی‌ها انقدر واضح نباشد، باز هم کارمندها بین خودشان شوخی‌هایی دارند.

در چشم برخی از مدیران این شوخی و خنده‌ها به کار صدمه می‌زند. به‌نظر آن‌ها کارمند خوب، کسی است که با جدیت سر کار بیاید و مستقل از تمام کارمندان تا عصر زحمت بکشد و برود. اما آیا کارمندان شوخ‌طبع واقعا به محیط کار صدمه می‌زنند؟

هورمون‌هایی که ترشح می‌شوند

یکی از آثار شوخی و خنده در محل کار، هورمون‌هایی است که با خندیدن ترشح می‌شوند. اولین و معروف‌ترین هورمون خنده، اندورفین است.

اندورفین هورمونی است که باعث می‌شود ما بتوانیم برای پیش‌رفتن به درد و رنج غلبه کنیم. هشت ساعت نشستن روی یک صندلی ناراحت و خیره شدن به منبع نورانی صفحه‌نمایش خالی از رنج نیست.

کارمند خسته، به دنبال راهی برای خلاصی از رنج می‌گردد. اندورفین ناشی از خنده تحمل این وضعیت را ساده‌تر و بازدهی کارمندان را بالاتر می‌برند.

خندیدن به ترشح بیشتر سروتنین هم کمک می‌کند. هورمونی که به ما احساس مهم بودن می‌دهد. اگر می‌خواهید با درست کردن محیط کاری شیک و آرام به کارمندان خود حس خوب منتقل کنید، خوب است بدانید که سروتنین ناشی از خنده دقیقا همان اثر را بر کارمندان می‌گذارد.

این محیط کار لعنتی!

وقتی کارمندان با هم حرف می‌زنند، دنبال یک سرگرمی می‌گردند، هدفون می‌زنند و به یک سخنرانی کمدی گوش می‌دهند یا سعی می‌کنند یک شوخی جمعی درست کنند، در حال اعتراض به یک عامل آزاردهنده هستند.

اگر تدبیری بیندیشید که صدای این اعتراض فروکش کند (مثلا اگر میزها را از هم دور کنید) عامل آزاردهنده از بین نرفته‌ است. کارمند هنوز آزار می‌بیند و هیچ راهی برای کاهش رنج در اختیار ندارد و این یعنی کاهش بازدهی کار.

ما چه می‌شود اگر شوخی در محیط کار جریان پیدا کند؟ شاید به نظر بیاید که رشته کار دارد از دست می‌رود. درست است که این چند دقیقه به کار نمی‌گذرد. اما بین یک محیط خشک و ساکت در مقابل محیطی شاد و سرزنده در مجموع چقدر بیشتر کار انجام می‌شود؟

شوخی یک ابزار ارتباطی

کوین کروتیردز، استاد مدیریت و بازریابی در دانشگاه تگزاس باور دارد که شوخی باعث کاهش استرس، تقویت رهبری ، اتحاد گروهی، بهبود وضعیت ارتباطی، افزایش خلاقیت و ارتقای فرهنگ سازمانی ‌می‌شود.

کارمندان شوخ‌طبع (که می‌توانند با مشتری‌ها شوخی‌هایی مودبانه داشته باشند) ابزاری مناسب برای بازاریابی هستند. البته دقت کنید که اثر یک شوخی برخورنده کاملا برعکس است.

تصور کنید به بانک می‌روید. مسئول باجه با ترشرویی و خستگی مدارک را می‌گیرد بدون آن که حتی جواب سلام شما را بدهد. چه می‌شد اگر قبل از آن که به بانک بیایید کارمندها با هم شوخی کرده بودند؟ احتمال این که مسئول باجه به شما لبخندی صمیمی بزند بیشتر می‌شد.

شوخی‌های تهاجمی

بیشتر نگرانی مدیران از شوخی‌هایی است که به آشوب، دلخوری و بی‌نظمی منتهی شود. وقتی یک یا چند کارمند علیه گروهی دیگر شوخی‌هایی می‌کنند که باعث تحقیر، توهین و ناراحتی شود، به سختی می‌شود از آثار مثبت شوخی صحبت کرد.

یک مطالعه نشان داده که خانم‌ها در محیط کار کم‌تر از شوخی‌های تهاجمی استفاده می‌کنند. آن‌ها (چه در ارتباط با خودشان و چه با دیگران) سعی می‌کنند جانب احتیاط را نگه دارند. اما مردها با زن‌ها (به‌خصوص شوخی‌های جنسیتی) و مردها با مردها (به‌خصوص شوخی‌های فیزیکی) نامناسب بیشتری دارند.

اما زن‌ها به طور میانگین بیشتر از مردها از شوخی‌های تدافعی استفاده می‌کنند. شوخی‌هایی که در دل خود خشونت دارد، اما بیشتر باهدف دفع خشونت ظاهر می‌شود.

خیلی مهم است که شوخی‌ها به تقویت روحیه جمعی کمک کند، نه آن که بین آن‌ها فاصله بیندازد.

شوخی در ناحیه امن

هر کس به یک چیزی حساس است که شوخی در مورد آن می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی شود. به طور کلی می‌توانیم شوخی‌ها را به شوخی‌های فردی‌وجمعی یا شوخی‌های مثبت‌ومنفی تقسیم کنیم.

پذیرفته بودن شوخی‌های فردی، چه مثبت باشند و چه منفی به تفاوت‌های فردی بستگی دارد. بعضی‌ها مشکلی ندارند که با یک صفت یا عادت بد آن‌ها شوخی کنید. اما هستند کسانی که حتی از شوخی‌های مثبت ناراحت شوند.

آقای فلانی چقدر پولدار است! خانم فلانی چقدر به‌خودش اهمیت می‌دهد! میز کار ایشان همیشه مرتب است، دریغ از یک لک روی وسایلش. شاید این شوخی‌ها به نظرتان مثبت بیاید، اما این که طرف مقابل از آن‌ها ناراحت شود یا نه، به تفاوت‌های فردی بستگی دارد.

معمولا توصیه می‌کنند در هر شرایطی از شوخی‌های جمعی منفی (دین، قومیت، شهر، گروه، جنسیت، رنگ پوست و…) بپرهیزید. اما شوخی‌های مثبت جمعی (صفات خوب مردم یک شهر) امن‌ترین ناحیه برای شوخی هستند.

شوخی سازمان‌یافته

اگر بپذیریم که شوخی و نشاط می‌تواند به عملکرد یک سازمان کمک کند، چرا خود سازمان برای تدارک آن‌ها برنامه‌ریزی نکند؟ در این صورت می‌توانیم مطمئن باشیم که شوخی در ناحیه امن و بدون اهداف تهاجمی یا تدافعی برگزار می‌شود.

مثلا ممکن است یک روز تصمیم بگیرید که با لباس خانگی به محل کار بیایید. مشتری‌ها از دیدن مسئولین باجه که بجای کت‌و‌شلوار، لباس ورزشی پوشیده‌اند خنده‌شان می‌گیرد. اگر برنامه درست تنظیم شود، پخش شدن عکس محیط کار در اینترنت می‌تواند بار تبلیغاتی داشته باشد.

خیلی مهم است که این شوخی‌ها رخدادی منفی ایجاد نکنند. اگر شوخی جمعی منجر به توهین به قومیت یا جنسیت بشود، رسانه‌ای شدن آن به آبروی سازمان آسیب خواهد زد.

شوخی و تمرکز

یکی از مشکلات شوخی در محل کار، از بین بردن تمرکز دیگران است. وقتی یک عده برای گریز از ملال پایان روز شروع به شوخی و خنده می‌کنند، شاید بقیه در حال کار باشند.

اگر خود شرکت برای ایجاد نشاط و اندکی شوخی در محل کار برنامه داشته باشد، این تداخل‌ها به‌وجود نمی‌آید. اما ایجاد و تشدید شوخی‌های برنامه‌ریزی نشده، چندان خوشایند نیست.

به‌خصوص اگر مشتری در محل کار حضور داشته باشد، شوخی‌های طرح‌ریزی نشده، ضدتبلیغ خواهند بود. این در حالی است که یک شوخی درست و مودبانه که به نوعی مشتری را هم درگیر کند، باعث تقویت رضایت مشتری می‌شود.