اقتصاد سیرالئون: فقیر با منابعی غنی

فقر، تکدی‌گری، فساد و عدم توسعه از مهم‌ترین شاخصه‌های کشوری است که دارای معادن بسیار و منابع طبیعی فراوان است. بخش بزرگی از جمعیت سیرالئون مسلمان هستند. سیرالئون یکی دیگر از اقتصادهایی است که برای سال‌های زیاد درگیر نفرین منابع بوده و اوضاع نابسامانی را تجربه می‌کند.

این کشور آفریقایی که مدت زیادی را مستعمره بوده، دارای معادن غنی از الماس و طلا است اما همین سنگ و فلز قیمتی، این کشور را اسیر خود کرده است.

از یک‌سو دولت‌های رانتی این کشور همواره با تکیه‌ بر این منابع، سایر پتانسیل‌های سیرالئون را نادیده گرفته و تنها به درآمد ارزی ناشی از فروش منابع طبیعی بسنده کرده‌اند. از سوی دیگر بخش بزرگی از این الماس‌ها از مجاری غیررسمی مبادله می‌شوند که در مسیر مبادله، موجب کشته شدن انسان‌های زیادی می‌شوند.

در نهایت درآمد ناشی از فروش این الماس‌ها نیز به‌جای استفاده مولد در اقتصاد برای پیشبرد توسعه و افزایش رفاه عمومی، در راستای پول‌شویی، خرید اسلحه و تامین مالی شورش‌های داخلی استفاده می‌شود.

با توجه به این نکات، داستان اقتصاد این کشور می‌تواند در نوع خود بسیار جالب توجه باشد. در این مقاله قصد داریم با نگاهی اجمالی، اقتصاد سیرالئون را بررسی کنیم و فرصت‌ها و تردیدهای آن را برشماریم.

سرنوشت یکی از فقیرترین کشورهای جهان

سیرالئون کشوری کوچک است که در غرب آفریقا و اقیانوس اطلس قرار دارد. سازمان ملل متحد در سال 2000 این کشور را به‌عنوان فقیرترین کشور دنیا معرفی کرد. این کشور نزدیک به هفت میلیون جمعیت دارد که 16 قومیت متفاوت با زبان و آداب منحصربه‌فرد را در خود جای داده است.

نزدیک به 70 درصد مردم سیرالئون مسلمان هستند. این منطقه در سال 1461 توسط پرتغالی‌ها کشف شد. در آن سال‌ها سیرالئون به محلی برای تجارت برده برای اروپاییان تبدیل شد.

این کشور دارای منابع طبیعی غنی است، با این حال مردم سیرالئون در فقر به سر می‌برند و بسیاری از آن‌ها از حداقل‌های زندگی به‌دور هستند. سیرالئون کشوری گرمسیری است که اکثر روزهایش پربارش هستند.

الماس، تیتانیوم، بوکسیت‌، سنگ آهن، طلا و کرومیت‌ مهم‌ترین‌ ذخایر طبیعی‌ این‌ کشور را تشکیل‌ می‌دهند.

همچنین‌ عمده‌ترین‌ محصولات‌ صنعتی‌ اقتصاد سیرالئون‌ در بخش‌ مواد معدنی‌، فرآورده‌های‌ نفتی‌، صنایع‌ نساجی‌ و دخانیات‌ تولید می‌شوند. سیرالئون‌ در بخش‌ کشاورزی‌ بیشتر به‌ کشت‌ برنج‌، قهوه‌، کاکائو و نارگیل‌ می‌پردازد و بخشی از آن‌ها را صادر می‌کند اما اکثر تولیدات کشاورزی مصرف داخلی می‌شود.

با توجه به آمار سازمان ملل متحد بیش از 90 درصد مردم این کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند. این در حالی است که همان طور که گفتیم الماس، تیتانیوم و طلا و بسیاری از ذخایر طبیعی دیگر، در این کشور موجود است که می‌تواند برای هر کشوری موتور محرکه باشد.

سیرالئون کشوری که ثروت می‌فروشد

مردم سیرالئون با وجود زندگی در کشوری غنی از منابع طبیعی، در فقر روزگار می‌گذرانند. نرخ امید به زندگی در این کشور 45 سال است که در قرن بیست و یک عدد جالبی به حساب نمی‌آید.

با اینکه سه‌چهارم مردم کشاورز هستند و غلات و برنج کشت می‌کنند، با این حال مقادیر زیادی مواد غذایی از خارج کشور وارد سیرالئون می‌شود.

تولید ناخالص داخلی سیرالئون در سال 1999 برابر با 4.699 میلیون دلار بوده است. نرخ رشد این کشور نیز در آن سال 1.8- درصد بوده که نسبت به سال‌های قبل بهبود پیدا کرده است.

صادرات اقتصاد سیرالئون الماس و مواد غذایی است.

صادرات اقتصاد سیرالئون مربوط به مواد غذایی و الماس است و خبری از تکنولوژی و صادرات صنعتی نیست. در واقع سیرالئون ثروت خود را می‌فروشد. تصور کنید که شخصی برای گذران زندگی خود، شروع به فروختن وسایل خانه‌اش کند. این دقیقا سرنوشت کشورهایی است که تنها با فروش منابع طبیعی خود اقتصادشان را سرپا نگه می‌دارند.

از سویی همه ما می‌دانیم که بسیاری از این منابع تجدیدناپذیر هستند، در نتیجه ادامه این روند چشم‌انداز زیبایی را برای این کشورها نشان نمی‌دهد.

واردات این کشور مواد غذایی، دارو، ماشین‌آلات و مواد شیمیایی است. انگلستان، ساحل عاج، آمریکا، برزیل، هلند و آفریقای جنوبی بزرگ‌ترین شرکای تجاری این کشور هستند و کالاهای خود را به سیرالئون صادر می‌کنند.

تاریخ سیرالئون: فقیرترین کشور غنی از منابع طبیعی

این کشور سابقه‌ای طولانی در تجارت برده دارد. برای سالیان زیاد سیرالئون مستعمره انگلیس بود اما در سال 1961 از نفوذ این کشور خارج شد و به استقلال رسید ولی برای دهه‎های متمادی جنگ داخلی برای رسیدن به قدرت در این کشور جریان داشت.

این جنگ‌ها و دست‌به‌دست شدن قدرت در سیرالئون، نتیجه‌ای جز کشتار هزاران انسان، هرز رفتن منابع و ثروت و دور شدن از مسیر توسعه را نداشت. در سال 2002 این جنگ‌ها به کمک نیروهای ناتو و انگلیس به پایان رسید.

در این جنگ‌ها که دهه‌ها به طول انجامید، ده‌ها هزار نفر توسط شورشیان کشته شدند و اوضاع کشور در وضعیت نااطمینانی قرار گرفت به‌طوری که هیچ جذابیتی برای سرمایه‌گذاری در این کشور بر جای نگذاشت.

در حال حاضر این کشور جزو فقیرترین کشورهای غنی از منابع طبیعی است و با فقر، فساد و کمبود دست‌به‌گریبان است. همان‌طور که گفتیم این در حالی است که این کشور از نظر منابع بسیار غنی است اما نفرین این منابع طبیعی، اقتصاد سیرالئون و مردم این کشور را در زمین‌گیر کرده است.

اقتصاد سیرالئون در آمار

در حال حاضر نرخ رشد اقتصاد سیرالئون برابر با 5.7 درصد است. نمودار زیر تغییرات تولید ناخالص داخلی از سال 1960 تا 2017 را نشان می‌دهد. این داده‌ها از صندوق بین‌المللی پول استخراج‌ شده‌اند.

منبع داده‌ها: بانک جهانی

نرخ بیکاری در این کشور نیز برابر با 4.5 درصد است و همان طور که گفتیم جمعیت این کشور 7 میلیون و 600 هزار نفر است که بیشتر آن‌ها در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات مشغول به کار هستند.

منبع داده‌‌ها: مرکز آمار سیرالئون

نرخ تورم در اقتصاد سیرالئون در حال حاضر سیر صعودی داشته و به 19.23 درصد رسیده است. این نرخ از ابتدای سال 2018 در حال رشد است.

منبع داده‌‌ها: مرکز آمار سیرالئون

طلا و الماس: ژنراتورهای اقتصاد سیرالئون

سیرالئون از کشورهای توسعه‌نیافته است که در سال 2009 تولید ناخالص داخلی برابر با 1.9 میلیارد دلار داشته است. تولید ناخالص داخلی این کشور از سال 2002، بعد از پایان جنگ داخلی رشدی بین 4 تا 5 درصد را تجربه کرده است.

میانگین دستمزد در سال 2009 به میزان 0.32 دلار در هر ساعت بود. رشد و توسعه اقتصاد این کشور همواره وابسته به معادنش بوده است.

مردم و دولت در سیرالئون همیشه بر این باور بوده‌اند که طلا و الماس ژنراتور رشد اقتصاد این کشور و سرمایه‌گذاری خارجی است. به همین دلیل بخش اعظمی از پتانسیل این کشور در تولیدات صنعتی، کشاورزی و خدمات توسط دولت‌ها نادیده گرفته شده است.

دو سوم جمعیت سیرالئون برای امرار معاش کشاورزی می‌کنند. در سال 2007 بخش کشاورزی 58 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده است. بخش کشاورزی بزرگ‌ترین بخش از نظر جذب نیروی کار در این کشور است و 80 درصد جمعیت سیرالئون در این بخش مشغول به کار هستند.

با اینکه تعداد شاغلین در این بخش بسیار بالا است اما به دلیلی فقدان تکنولوژی به‌روزِ تولید و استفاده از روش‌های سنتی، تولیدات بسیار محدود بوده و گاهی نیاز داخلی را نیز تامین نمی‌کند.

برنج مهم‌ترین محصول تولیدی زارعین در سیرالئون است به‌طوری که در فصل‌های پربارش بیشتر از 85 درصد از کشاورزان به کشت برنج می‌پردازند و هر مصرف‌کننده در سال 76 کیلوگرم برنج مصرف می‌کند.

بخش معدن: پایه‌های اقتصاد از طلا و الماس

همان طور که جلوتر نیز به آن پرداختیم اقتصاد این کشور بر بخش معدن و به‌خصوص الماس و طلا استوار است. در دهه 70 و 80 میلادی به دلیل مشکلات در بخش معدن، اقتصاد این کشور با کاهش رشد مواجه شد و کسری بودجه دولت و چاپ پول منجر به تورم در طول این دو دهه شد. صادرات مواد معدنی مهم‌ترین منبع درآمد ارزی سیرالئون است.

در این مقاله بارها به منابع عظیم الماس سیرالئون اشاره کردیم. این کشور دارای معادن غنی از الماس است اما بیشتر این الماس‌ها از مجاری غیررسمی مبادله شده و درآمد حاصل از آن خرج خرید تسلیحات، تامین مالی شورش‌های منطقه‌ای، پول‌شویی و سایر فعالیت‌های غیرقانونی می‌شود. به‌طوری که به این الماس‌ها «الماس‌های خونین» می‌گویند، چرا که خون انسان‌های زیادی در مسیر استخراج آن‌ها تا استفاده آن در صنایع مختلف ریخته می‌شود.

وضعیت ارتباطات در سیرالئون

رادیو محبوب‌ترین و قابل‌اعتمادترین رسانه در سیرالئون است. 72 درصد از مردم سیرالئون به‌صورت روزانه به رادیو گوش می‌دهند. استفاده از اینترنت در این کشور محدود است و در سال 2012 تنها 1.3 درصد جمعیت این کشور از اینترنت استفاده می‌کردند.

طبق گزارش سازمان بین‌المللی، کار در بخش گردشگریِ سیرالئون ۸ هزار نفر را مشغول کرده است. با اینکه این کشور دارای سواحل زیبا و مناظر طبیعی منحصربه‌فرد است، به دلیل مشکلات حمل‌ونقل، نبود زیرساخت‌ها و راه‌های نامناسب، این بخش با مشکل جدی روبه‌رو است و سرمایه‌های نمادین و طبیعی این کشور تا به امروز نتوانسته منبع درآمدی خوبی برای سیرالئون شود.

با اینکه سیرالئون داری سرمایه‌های نمادین منحصربه‌فردی است، اما به دلیل نبود زیرساخت‌ها و مشکلات حمل‌ونقل، نتوانسته‌اند منبع درآمد خوبی برای این کشور باشند.

به دلیل فقر گسترده و قیمت بالای نفت، مردم در جوامع کوچک زندگی می‌کنند و بیشتر مسیرهایی را که در طول روز باید تردد کنند، با پای پیاده می‌روند. در این کشور 11700 کیلومتر بزرگ‌راه و 800 کیلومتر آبراه وجود دارد. سه بندر اصلی این کشور Freetown، bonthe، pepel و همچنین دارای 10 فرودگاه است.

و باز هم نفرین منابع

در دهه‌های گذشته سیرالئون یکی از خون‌بارترین کشورهای آفریقایی بوده است که جنگ‌های داخلی این کشور را در جوامع بین‌المللی به کشوری پر از خشونت و نااطمینانی تبدیل کرده است. همین موضوع باعث فرار سرمایه داخلی و عدم جذب سرمایه خارجی برای این کشور شده است.

اما این کشور تلاش کرده است با تغییرات مختلف، چهره مخدوش شده خود را بهبود بخشد. چرا که جذب سرمایه به‌خصوص در بخش معدن می‌تواند کمک بزرگی برای این کشور باشد زیرا به دلیل کمبود تکنولوژی و کمبود نیروی متخصص بسیاری از معادن به‌خوبی بهره‌برداری نمی‌شوند.

اقتصاد سیرالئون نمونه دیگری از نفرین منابع طبیعی است. نفرین منابع زمانی اتفاق می‌افتد که ثروت خدادادی یک کشور به‌جای اینکه تبدیل به نعمت شده و اقتصاد را رو به جلو حرکت دهند، آن را فلج کرده و دچار مشکل می‌کنند. در کشورهای دچار نفرین منابع، فقر، عدم توسعه و نرخ پایین امید به زندگی به‌وفور دیده می‌شود.