بلاک‌چین چیست؟

بلاک‌چین (Blockchain) یا زنجیره بلوکی یک فایل بزرگ برای ذخیره‌سازی داده است. بلاک‌چین اولین بار در شبکه بیت‌کوین استفاده شد. در نتیجه برای توضیح چیستی آن بهتر است بدانیم بیت‌کوین چیست و چگونه کار می‌کند .

ارزهای دیجیتال دیگر هم مثل اتریوم (Ethereum)، لایت‌کوین (Litecoin)، دش (Dash)، بیت‌کوین کش (Bitcoin Cash) و گرم تلگرام (Gram) به روشی مشابه بیت‌کوین از بلاک‌چین بهره می‌برند و فقط در نحوه تولید بلوک‌های سازنده زنجیره بلوک‌ها تفاوت دارند.

ارز دیجیتال یا ارز قراردادی

فرض کنید سه نفر با نام‌های الف، ب و پ با هم یک قرار می‌گذارند. آن‌ها یک واحد پول فرضی را در نظر می‌گیرند.

این سه نفر این قرار می‌گذارند که در ابتدای کار هرکدام از این افراد ۱۰۰ واحد از این پول فرضی را دارا هستند. این سه نفر می‌توانند با استفاده از این واحد پولی با هم دیگر معامله کنند.

فرض کنید نفر الف بخواهد کتابی را به نفر ب بفروشد، این دو به توافق می‌رسند که این کتاب به‌اندازه ۲۳ واحد پولی ارزش دارد؛ یعنی فرد ب، ۲۳ واحد پولی به الف می‌دهد و در ازای آن کتاب را می‌گیرد.

این سه نفر برای اینکه در آینده هنگامی‌که تعداد استفاده‌کنندگان از این پول زیاد می‌شوند، مطمئن شوند که کسی تقلب نمی‌کند تصمیم می‌‌گیرند هرکدام یک دفترچه یادداشت داشته باشند که در آن شرح تراکنش‌ها ثبت شود.

یعنی در این دفترچه یادداشت که یک کپی از آن پیش همه وجود دارد، پیش از همه ثبت‌شده است که الف، ب و پ هر یک ۱۰۰ واحد پولی دارند.

بعدازاین خریدوفروش کتاب نیز در این دفترچه ثبت می‌شود که فرد ب ۲۳ واحد پولی به الف منتقل کرده است.

با استفاده از این دفترچه می‌توان محاسبه کرد که هر فرد در هر مرحله چقدر پول دارد. مثلا در این مرحله ما متوجه می‌شویم که فرد الف ۱۲۳، فرد ب ۷۷ و فرد پ ۱۰۰ واحد پولی دارد.

بلاک‌چین تضمین‌کننده امنیت داده‌ها

فرض کنید در این قرارداد تنظیم‌شده است که تعداد کل واحد‌های پولی در طول زمان تغییر نکنند؛ یعنی وقتی اولین بار این سه نفر تصمیم گرفتند که هرکدام ۱۰۰ واحد داشته باشند (۳۰۰ واحد پول در مجموع) جمع کل این پول‌ها ثابت بماند.

اگر نفر چهارمی با نام ت نیز بخواهد وارد این سیستم شود، برای اینکه از این واحد پولی داشته باشد، باید آن را از همین سه نفر بخرد؛ مثلا ت به پ پیشنهاد می‌دهد که به ازای ۱۰ هزار تومان، ۱۰ واحد پولی به او بدهد؛ یعنی آن‌ها انتخاب می‌کنند که هر واحد پولی، ۱۰۰۰ تومان ارزش داشته باشد.

به‌این‌ترتیب این واحد پولی ارزش واقعی پیدا می‌کند و افراد دیگر هم می‌توانند وارد شوند؛ اما طبق قرار ابتدایی، همه یک کپی از این دفترچه یادداشت خواهند داشت که در آن حساب‌وکتاب تبادلات مالی از اولین تا آخرین معامله در آن ثبت‌شده است و هر معامله جدید نیز در آن به‌روز می‌شود.

وجود دفترچه یادداشت مذکور است که در این سیستم اعتماد و اطمینان حاصل می‌کند و تضمین می‌کند که کسی در آن تقلب نکند.

گاوصندوق دیجیتال یا بلاک‌چین

وقتی این شبکه پولی را گسترش دهیم، تعداد افراد در آن زیاد شوند و واحد پولی ما به یک ارز دیجیتال تبدیل شود، واضح است که نمی‌توان از دفترچه استفاده کرد. باید آن را به‌صورت یک فایل دربیاوریم که در شبکه اینترنت وجود داشته و در دسترس همه افراد باشد. این فایل در دنیای ارزهای دیجیتال بلاک‌چین یا زنجیره بلوکی نام دارد.

بلاک‌چین یا زنجیره بلوکی در ارزهای دیجیتال گوناگون، ساختار متفاوتی دارد. با توجه به اینکه پول دیجیتال چقدر استفاده می‌شود، حجم این فایل هم فرق می‌کند؛ مثلا فایل بلاک‌چین در شبکه بیت‌کوین امروز ۲۴۲ گیگابایت و در اتریوم ۱۹۲ گیگابایت، در لایت‌کوین ۲۲ گیگابایت و در بیت‌کوین کش ۱۶۷ گیگا‌بایت حجم دارد.

این فایل‌های بلاک‌چین شامل اطلاعات کلیه تراکنش‌هایی این ارزها از اولین تراکنش تا آخرین تراکنش هستند.

ازآنجایی‌که حجم این فایل‌ها بسیار زیاد است، بسیاری از کاربران که مثلا می‌خواهند با استفاده از یک ارز دیجیتال مثل بیت‌کوین فقط یک خرید کوچک انجام دهند، دوست ندارد برای مثال ۲۴۲ گیگابایت از حافظه سیستم خود را صرف ذخیره‌سازی بلاک‌چین بکنند.

بیشتر کاربران فقط دوست دارند که ارزهای دیجیتال خود را مبادله کنند و مثلا چیزی بخرند. دنبال چک کردن درستی تراکنش‌های شبکه یا اطمینان از نبود تقلب هم نیستند. در عوض این کار را ماینرها (Miner) انجام می‌دهند.

ماینر‌ها وارد می‌شوند

ذخیره‌سازی، به‌روزرسانی، بررسی و اعتباردهی به تراکنش‌ها به عهده ماینرها یا کاونده‌ها است. آن‌ها هستند که یک نسخه از بلاک‌چین را ذخیره می‌کنند، تراکنش‌های جدید را برمی‌دارند و در بلوک‌ها ذخیره می‌کنند و آن را به زنجیری از بلوک‌های قبلی یا همان بلاک‌چین متصل می‌کنند.

آن‌ها با این کار بلاک‌چین را به‌روز می‌کنند، امنیت شبکه را تضمین می‌کنند و از بلوک‌هایی جدیدی که دیگران تولید کرده‌اند یک کپی می‌گیرند و در کامپیوتر خود ذخیره می‌کنند. یعنی هر ماینر در کامپیوتر خود همواره به‌روزترین نسخه از بلاک‌چین را دارد.

یک کامپیوتر ماینیگ اتریوم و بیت‌کوین

ماینرها در ازای این کارها هم مقداری پاداش از شبکه ارز دیجیتال خود دریافت می‌کنند، با این کار ارزهای جدید وارد شبکه می‌شود و هم یک هزینه کوچک تراکنش را از هر تراکنش برمی‌دارند.

ازاین‌روی بیت‌کوین کاوی یا بیت‌کوین ماینینگ (Bitcoin Mining) یا ماینینگ هر ارز دیجیتال دیگری، امروزه به روش خوبی برای پول درآوردن تبدیل‌شده است.

چرا بلاک‌چین مهم است؟

فناوری و ایده بلاک‌چین یا زنجیره بلوکی همراه با بیت‌کوین اختراع شد. در شبکه بیت‌کوین و بسیاری از ارزهای دیجیتال، بلاک‌چین فایلی متشکل از بلوک‌هایی است که زنجیروار به هم متصل شده‌اند. نام بلاک‌چین یا زنجیره بلوکی هم اشاره به همین ساختار دارد.

ارزهای دیجیتال نسل سوم مثل نانو (NANO)، آیوتا (Iota) و گرم شرکت تلگرام از ساختارهای گرافی یا بلاک‌چین سه‌بعدی برای ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده می‌کنند. با چنین کاری سرعت دسترسی، ذخیره‌سازی و حتی امنیت این اطلاعات بسیار افزایش می‌یابد و می‌تواند ارزهای دیجیتال را به یک ابزار کاربردی مهم در دنیا بدل کند.

اما آنچه بلاک‌چین را مهم کرده، ایده پشت آن است. زیرا نه‌تنها بلاک‌چین مفهوم پول را تغییر می‌دهد بلکه باعث تغییرات در حوزه فین‌تک و اقتصاد داده شود.

بلاک‌چین عملا شبیه یک گاوصندوق اشتراکی است که چون همه یک نسخه از آن دارند دست‌کاری غیرمجاز در آن ممکن نیست. همچنین داده‌ها در آن‌ها رمزگذاری شده هستند در نتیجه بسیار امن است.

چنین چیزی باعث می‌شود نه‌تنها بلاک‌چین جای مناسبی برای ذخیره‌سازی اطلاعات تراکنش‌های ارزهای دیجیتال باشد، بلکه می‌توان از آن برای ذخیره‌سازی امن هر چیزی دیگری هم استفاده کرد.

برای مثال در دنیایی که شرکت‌ها از داده‌های کاربران برای تولید سود خود استفاده می‌کنند، می‌توان یک توافق جهانی درست کرد که شرکت‌ها را ملزم کند داده‌های کاربران را در یک بلاک‌چین ذخیره کنند و هر شرکتی هم که بخواهد از این داده‌ها استفاده کند، باید پولی به صاحبان اصلی داده‌ها یا همان کاربران بپردازد.

استفاده از بلاک‌چین برای ذخیره‌سازی هرگونه داده‌ای مثل داده‌های دولتی، امکان اجرای سیاست‌ داده‌های باز را فراهم می‌کند؛ زیرا در این حالت می‌توانیم مطمئن شویم که داده‌ها بدون دست‌کاری با شفافیت در اختیار همه قرار گیرند.

بلاک‌چین از قصه‌پردازی تا واقعیت

فناوری و در اصل ایده‌ بلاک‌چین یکی از مهم‌ترین مگاترندهای دنیای امروز است؛ اما مثل بسیاری از چیزهای دیگر صرفا برای فریب کاربران ناآگاه، آن‌قدر درباره این مفهوم مانور داده‌شده که یک تصویر بی‌ربط نسبت به آن درست‌شده است.

من در این مقاله تلاش کردم تصویر روشنی از چیستی بلاک‌چین ارائه دهم. بلاک‌چین این قابلیت را دارد که آینده داده‌ها، سیاست‌های جمع‌آوری داده‌ها، جریان‌های مالی در اقتصاد داده و مهم‌تر از همه نحوه ذخیره‌سازی و میزان امنیت همه افراد را در دنیای آنلاین بهبود بخشد و این مهم‌ترین دلیل اهمیت بلاک‌چین است.