ماجرای ملکِ ۱۳۵ هزار میلیاردی بنیاد مستضعفان در نیویورک چیست؟

همین چند روز پیش و در جریان برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد رییس‌جمهور ترکیه، از یک برج ۳۵ طبقه‌ در دل نیویورک رونمایی کرد. برجی با نام «خانه ترک» که قرار است محل استقرار دولتمردان ترکیه در نیویورک باشد. اما ایران سال‌هاست برجی بزرگتر و گرانتر در دل نیویورک دارد. ماجرای دو برج گران‌قیمت ایران و ترکیه در نیویورک چیست؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، همین چند روز پیش، «رجب طیب اردوغان»، در دلِ نیویورک، روبانِ افتتاح برجی تازه تاسیس را بُرید که قرار است محل « لابی‌گری » ترکیه در خاک آمریکا باشد. برجی که در میان شهروندان ترکیه سر و صدای زیادی به پا کرد و برای برخی ایرانی‌ها هم این پرسش را به میان کشید که چرا ایران باید این قدر از ترکیه عقب بیفتد؟ غافل از اینکه ایران بیش از نیم قرن است چنین ساختمانی در نیویورک دارد.

خانه ترک چیست؟

ساختمان «خانه تُرک» (Türkevi)، برجی ۳۵ طبقه است که رو‌به‌روی مقر «سازمان ملل متحد» واقع شده و قرار است مقر نمایندگی دائم ترکیه در سازمان ملل متحد و سرکنسولگری این کشور در نیویورک هم باشد. هزینه ساخت این برج، حدود ۳۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است.

سالن اجتماعات ۲۰۰ نفره، نمایشگاه و پارکینگ از جمله بخش‌های این مجموعه هستند و علاوه بر این، داخل آن امکانات متعددی برای دیپلمات‌های ترک تدارک دیده شده است، سوئیت‌های اختصاصی برای آنکه دیپلمات‌ها و خانواده‌های‌شان عازم این هتل و آن هتل نشوند و وقتی در نیویورک هستند، در ساختمان اختصاصی ترکیه اقامت داشته باشند.

وجود یک «دفتر مرکزی» برای استقرار نهادهای «لابی‌کننده» ضروری است و شهرهایی که مقر سازمان‌های بین المللی هستند (مانند نیویورک، پاریس، وین، بروکسل و…) همگی پر از ساختمان‌هایی هم هستند که نهادهای مختلف، برای نفوذ در فرآیند تصمیم‌گیری‌های سیاسی، آنها را در مجاورت نهادهای بین‌المللی ساخته‌اند.

روابط ترکیه و آمریکا چند سالی است که تیره شده و کار به تهدیدِ تحریم اقتصاد ترکیه از سوی آمریکا هم کشیده شده است. ترکیه عضو «ناتو» است، اما با دشمنِ شماره یک «ناتو»، یعنی روسیه هم سر و سرّی دارد و برخی کشورهای اروپایی (مانند یونان) را تهدید می‌کند.

حالا اما دیپلمات های ترکیه می توانند در قلبِ اقتصادیِ آمریکا با چهره های سیاسی و اقتصادیِ این کشور «لابی» کنند. با این همه، این تنها ترکیه نیست که ساختمان‌سازی در نیویورک را به قصد «لابی‌گری» در دستور کار قرار داده است. کشورهای زیادی این کار را می‌کنند و یکی از آنها هم ایران است که حدود نیم قرن پیش، برجی بلندمرتبه را در نیویورک خریداری کرد.

از «بنیاد پهلوی» تا «بنیاد علوی»

اما تنها ترکیه نیست که به تازگی در گرانترین خیابان نیویورک یک برج ۳۵ طبقه دارد. نیم قرن است که ایران هم مالک برجی بزگرتر و گرانتر در نیویورک است. برجی با نام بنیاد علوی.

ارزشِ روز این برج بین یک تا ۵ میلیارد دلار (بین ۲۷ هزار میلیارد تومان تا ۱۳۵ هزار میلیارد تومان) تخمین زده می‌شود و به این ترتیب، به مراتب (بین ۳ تا ۱۵ برابر) گران‌قیمت‌تر از برجی است که ترکیه به تازگی ساخته است.

برج «بنیاد پهلوی» که حالا برج «بنیاد علوی» (وابسته به بنیاد مستضعفان) شده، همچنان در مالکیت ایران است، اما چند سال پیش دادگاهی در آمریکا تلاش کرد به اتهام فعالیت‌های تروریستی، این برج را از چنگ ایران در بیاورد. در نهایت، دادگاه فدرال استیناف، حکم را لغو کرد و به این ترتیب، ایران هنوز این برج را در اختیار دارد.

پیش از انقلاب، نهادی در ایران وجود داشت که حالا به «بنیاد علوی» تغییر نام داده است. پیش از انقلاب، نام این بنیاد، «بنیاد پهلوی» بود. محمدرضا پهلوی، شاه مخلوع ایران بنیادی با نام خانوادگیِ خودش ایجاد کرده بود تا برخی امور عام‌المنفعه و انسان‌دوستانه را به این نام انجام دهد.

«مرکز راکفلر» در نیویورک، در کنار برج بنیاد مستضعفان قرار گرفته است.

با این همه، «بنیاد پهلوی» که قرار بود کارهای انسان‌دوستانه بکند، املاک متعددی هم در خاک آمریکا داشت. یکی از این املاک، برجی ۳۶ طبقه (یک طبقه بلندتر از «خانه تُرک») است که در یکی از مهم‌ترین و مشهوترین خیابان‌هایِ جهان، یعنی «خیابان پنجم» (Fifth Avenue) واقع شده است.

جالب اینکه همسایه دیوار به دیوارِ این برج، «مرکز راکفلر» (Rockefeller Center) است، برجی که به سفارش خاندان «راکفلر» (یکی از ثروتمندترین خانواده‌های جهان) ساخته شده و همین امروز هم یکی از جاذبه‌های توریستیِ شهر نیویورک است.

جالب‌تر این که برج «بنیاد علوی»، پیش از آنکه به مالکیت ایران در بیاید، متعلق به شرکت سوئیسیِ «پیاژه» (Piaget) بوده، شرکتی که حدود ۱۵۰ سال است در حوزه ساخت ساعت و جواهرات گران‌قیمت فعالیت می‌کند.

دیپلمات‌های ایرانی در هتل!

اما چرا ایران، که چنین دارایی ارزشمندی در خاک آمریکا دارد، عملا از آن استفاده نمی‌کند؟ دیپلمات‌های ایرانی در سفر به نیویورک و برای شرکت در مجامع رسمیِ پرشماری که در این شهر برگزار می‌شود، در هتل‌های مختلف اقامت می‌کنند. (همین چند سال پیش، دولت «ترامپ» در ویزایی که برای «محمد جواد ظریف» صادر کرده بود، اجازه تردد در خارج از هتل و در خارج از ساختمان سازمان ملل را از وزیر خارجه ایران سلب کرده بود.)

ایران در نیویورک ملک دارد، اما چند سال پیش، حق تردد خارج از هتل و مقر سازمان ملل در این شهر از وزیر خارجه ایران سلب شد.

از آن سو، گفته می‌شود «بنیاد علوی» برای ترویج فرهنگ ایرانی و اسلامی در آمریکا تلاش می‌کند (از جمله از طریق اعطای بورس برای تحصیل در رشته‌های مرتبط با ایران و اسلام در دانشگاه‌های معتبر آمریکا)، اما اگر این‌طور است، می‌شود پرسید چرا نام و نشانی از این تلاش‌ها در جایی ثبت نشده است؟ ظاهرا شفافیت عنصر گم‌شده ماجرای برج ۱۳۵ هزار میلیارد تومانیِ ایران در نیویورک است.

«مرد بیمار اروپا» دوباره سرِ حال آمده است

اما چرا ترکیه در نیویورک برج ساخت؟ به گزارش تجارت‌نیوز، ماجرا از این قرار است که سال ۲۰۲۳، صدمین سالگرد اعلام جمهوریت در ترکیه است، یعنی همان سالی که «مصطفی کمال آتاترک»، موفق شد بخشی از بقایای امپراتوریِ تجزیه‌شده عثمانی را حفظ کند و ترکیه امروزی را بنیان بگذارد. حالا ترکیه، می‌خواهد یک قرن پس از آنکه «ترکیه» شده، قدرتمند شدنش را به رخ بکشد.

در میانه قرن نوزدهم میلادی، امپراتوری عثمانی (که آن هنگام شامل بخشی‌هایی از مصر، اردن و حتی یونانِ امروزی هم بود) کشوری بود در آستانه زوال: پولی در خزانه نبود؛ نظم و نظامِ ارتش و ادارات از هم گسیخته بود و اقتصاد به حال احتضار افتاده بود. در آن سال‌ها، اروپایی‌ها امپراتوریِ عثمانی را به طعنه، «مردِ بیمار اروپا» (Sick man of Europe) می‌نامیدند، یعنی کشوری که حال و روزِ خوشی ندارد.

وقوع جنگ جهانیِ اول، امپراتوری عثمانی را (به عنوان یکی از تهدیدهای اروپا) از بین برد، کشورهایی مانند اردن، فلسطین و عراق امروزی را در دلِ سرزمین‌های آزاد شده ایجاد کرد و البته «ترکیه‌ای» را پدید آورد که می‌خواست دوباره روزهای خوشِ امپراتوری را برای خودش زنده کند.

ترکیه تا پایان قرن بیستم (برای حدود ۸۰ سال از زمان پیدایشش) همچنان کشوری ضعیف بود، اقتصادی از هم پاشیده داشت که نرخ‌های تورم ۴۰۰ درصدی و ۷۰۰ درصدی را تجربه می‌کرد؛ چندین کودتای ریز و درشت را پشت سر گذاشته بود؛ ثبات سیاسی نداشت و سیاسیونش میان اسلام‌گرایی و سکولاریسم بندبازی می‌کردند.

با شروع قرن جدید (حدود سال ۲۰۰۰ میلادی) ورق برگشت. حزب «عدالت و توسعه»، به سرعت بر ترکیه مسلط شد و چهره‌های این حزب نظیر «رجب طیب اردوغان» و «عبدالله گل»، اقتصاد این کشور را زیر و رو کردند.

ترکیه حالا یکی از ۱۵ اقتصاد بزرگ دنیا را دارد و برخی پیش‌بینی‌ها (از جمله در گزارش موسسه PWC) نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۵۰، این کشور یکی از ۱۰ اقصاد بزرگ جهان را خواهد داشت. (برخی گزارش‌ها هم البته اقتصاد ترکیه را رو به نزول می‌دانند.)