بریکس چیست؟/ بررسی نتایج حضور ایران در میان اقتصادهای نوظهور

به گزارش تجارت‌نیوز ، عرفان حاج‌محمدی : در طول 12 ماه گذشته، وضعیت اقتصاد ایران به مراتب سخت‌تر از گذشته شده است. قیمت‌های بالای مواد غذایی باعث تندتر شدن مارپیچ طولانی روند نزولی اقتصاد شد و همین امر چشم‌‌انداز توافقات و مذاکرات در حوزه سیاست خارجی را با ابهام مواجه کرد.

به نقل از نیویورک تایمز ، در روز پنجشنبه یک اعلامیه غافل‌گیرکننده منتشر شد مبنی بر اینکه ایران به عضویت در بریکس، گروهی از اقتصادهای نوظهور که قصد دارند به عنوان وزنه تعادلی در برابر سلطه غرب در نظم جهانی عمل کنند، دعوت شده است. در این حین مقامات ایرانی اعلام پیروزی کردند و از این «دستاورد تاریخی» به خود بالیدند. در ضمن، از پتانسیل این گروه به‌عنوان یک شریک تجاری و برهم‌زننده ایدئولوژی برتری غرب صحبت کردند.

تحلیلگران بر این عقیده بودند که این یک پیروزی برای ایران پس از یک سال آشفتگی بود که با بحران‌های شدید معیشتی همراه شد.

بر اساس این گزارش، اگرچه انتظار نمی‌رود که پیوستن به بریکس به حل مشکلات اقتصادی ایران کمک کند، اما به گفته کارشناسان، مزیت اصلی پیوستن به این گروه، اثبات این است که تهران دوستان قدرتمندی دارد.

ایران یکی از شش کشوری است که در نشست این هفته در آفریقای جنوبی برای پیوستن به این گروه دعوت شده بود. آرژانتین، مصر، اتیوپی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز حضور داشتند. آنها به برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی ملحق شدند که مخفف بریکس برای آنها ابداع شده بود.

این دعوت‌نامه‌ها بر کیفیت عجیب این گروه (که شامل مدل‌های مختلف حکومتی می‌شد) تأکید می‌کرد و هیچ انسجام سیاسی روشنی نداشت مگر در تمایل به تغییر شکل نظام مالی و حاکمیتی جهانی کنونی به سیستمی که متنوع‌تر و کمتر تابع سیاست‌های آمریکا و قدرت دلار باشد.

وضعیت اقتصادی کشورهای عضو بریکس

به نقل از اینوستوپدیا گروه بریکس ایده‌ای بود که توسط جیم اونیل، اقتصاددان بانک گلدمن ساکس در سال 2001 با بررسی کشورهایی که اقتصادهایی با پیشرفت سریع دارند و احتمالا تا سال 2050 در زمینه‌های اقتصادی پیشرو هستند شکل گرفت.

اولین اجلاس این مجمع در تاریخ 16 ژوئن سال 2009 با هدف بهبودبخشی به وضعیت اقتصادی جهان و ایجاد سیاست‌های مالی یکپارچه در یکاترینبورگ روسیه برگزار شد.

این گروه خود را ضد نظم جهانی سنتی تحت رهبری غرب می‌داند و بسیاری از کشورها عضویت در این سازمان را راهی برای تقویت نفوذ خود در سراسر جهان می‌دانند. با این حال، بسیاری از کشورها در مورد عوامل اساسی، مانند شفافیت و رویکرد متعادل، که ممکن است مانع رشد گروه شود، اختلاف نظر دارند.

در سال 2001، اونیل خاطرنشان کرد که در حالی که قرار بود تولید ناخالص داخلی جهانی در سال 2002 به میزان 1.7 درصد افزایش یابد، پیش‌بینی می‌شد که کشورهای بریکس سریع‌تر از گروه هفت (هفت اقتصاد پیشرفته جهانی: کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا، و ایالات متحده) رشد کنند.

در مقاله «ساختن بریکس، اقتصادی بهتر»، اونیل دیدگاه خود را در مورد ظرفیت کشورهای بریکس تشریح کرد.

بر اساس گزارش بریکس، تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو این گروه 31.5 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد، در حالی که این رقم در کشورهایG7 حدود 30.7 درصد است.

پیش‌زمینه تشکیل گروه بریکس این بود که اقتصاد کشورهای عضو تا سال 2050 به طور جمعی بر رشد جهانی مسلط خواهند شد.

به دلیل قدرت اقتصادی کشورها و تا حدی ایده جدا شدن از غرب، بریکس مدعی است که بیش از 40 کشور به دنبال پیوستن به این گروه هستند.

اهداف اصلی بریکس همکاری، توسعه و نفوذ در امور بین‌المللی است. اهداف این گروه شامل همکاری اقتصادی، تامین مالی توسعه، هماهنگی سیاسی، تبادلات اجتماعی و فرهنگی، فناوری و نوآوری، توسعه پایدار و صلح و امنیت است.

گنجاندن ایران در فهرست مدعوین در حالی صورت گرفت که ژئوپلیتیک خاورمیانه به طور فزاینده‌ای پیچیده می‌شود و برخی از متحدان ایالات متحده در منطقه از شراکت خود با واشنگتن انتقاد می‌کنند. هم عربستان سعودی و هم امارات متحده عربی در موضوعاتی مانند تولید نفت، جنگ در اوکراین و روابط خود با ایران و سوریه خیلی مصرانه راه خود را در پیش گرفته‌اند.

حضور ایران در بریکس چه نتایجی به همراه دارد؟

ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، با تاکید بر اهمیت رویداد بریکس برای ایران، برای پذیرفتن این دعوت شخصا به آفریقای جنوبی سفر کرد.

رئیسی در سخنانی گفت: جمهوری اسلامی ایران ظرفیت فوق‌العاده‌ای دارد و آماده همکاری در هر سه رکن اصلی بریکس (سیاسی، اقتصادی و امنیتی) است.

تحریم‌های به اصطلاح ثانویه آمریکا که افراد و نهادهایی را که با ایران تجارت می‌کنند هدف قرار می‌دهد، مانعی برای بهره‌مندی از مزایای مالی کامل عضویت در گروهی مانند بریکس است. به عنوان مثال، ایران هنوز به احتمال زیاد نمی‌تواند از بانک توسعه‌ای که توسط کشورهای بریکس ایجاد شده است، وام دریافت کند.

پس از خروج آمریکا از توافق برجام در سال 2018 ایران از ارتباط با غرب امتناع کرد و بیشتر به سمت جبهه روسیه و چین متمایل شد. توافق‌نامه همکاری 25 ساله با چین، برقراری ارتباط مجدد ایران با عربستان سعودی به واسطه این کشور و ایجاد روابط امنیتی و نظامی نزدیک‌تر با روسیه همه و همه عواملی بودند که ایران دیگر به فکر ارتباط مجدد با غرب نباشد.

ایران در نظر دارد اقتصاد خود را از نفت دور کرده و تجارت خود را با سایر کشورها افزایش دهد. بر اساس داده های رسمی گمرک، پنج عضو گروه بریکس برنامه‌ریزی کرده‌اند که برای مثال، تجارت غیرنفتی ایران در سال مالی 2023-2022 با 14 درصد افزایش به 38.43 میلیارد دلار برسد.

به نقل از چندین فعال اقتصادی خاورمیانه این موفقیت‌های مرتبط در سیاست خارجی، وضعیت داخلی را بهبود نمی‌بخشد، اما به ایران اهرمی برای مذاکره می‌دهد.

باید دید که با عضویت ایران در گروه بریکس، باز هم این تمایل وجود دارد که تعامل با غربی‌های اتفاق بیافتد یا خیر.