لیتیوم، ناجی دریاچه ارومیه است یا متهم خشکی آن؟

به گزارش تجارت‌نیوز، چندی پیش بود که استخراج یک ماده گران‌قیمت به نام لیتیوم از دریاچه ارومیه و نقش آن در خشک‌شدن این دریاچه، سروصدای زیادی به پا کرد و بازار تایید و تکذیب‌ها داغ شد. اما فارغ از این گفته‌ها و شنیده‌های داخلی، به نظر می‌رسد نه تنها در جهان نقش منفی برای لیتیوم تعریف نشده، بلکه نویدبخش تغییر بازارها و دگرگونی تولید به سمت فناوری‌های پاک است. در حال حاضر رقابت شدیدی میان ژاپنی‌ها، اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای استفاده بیشتر از باتری‌های لیتیومی شکل گرفته که این امر شروعی است برای تولید انبوه خودروهای هیبریدی توسط خودروسازان بزرگ.

لیتیوم چیست؟

لیتیوم اولین عنصر شیمیایی در گروه فلزات قلیایی و دارای نماد Li با عدد اتمی ۳ است. این فلز نقره‌ای-سفید و نرم و سبک‌ترین فلز است. چگالی آن تقریباً نصف آب است و به دلیل سطوح بالای فعالیت شیمیایی، نمی‌توان آن را به صورت عنصر آزاد در طبیعت پیدا کرد، بلکه همیشه به‌عنوان ترکیبی با سایر مواد معدنی یافت می‌شود. لیتیوم در آب حل می‌شود و آن را می‌توان به صورت یون در آب اقیانوس‌ها و به شکل نمک در آب‌ها و خاک رس دید.

لیتیوم و ترکیبات آن کاربردهای صنعتی، تکنولوژیکی و پزشکی زیادی دارند. از جمله کاربردهای آن می‌توان به استفاده در شیشه و سرامیک مقاوم در برابر حرارت، ساخت هواپیما، باتری‌های لیتیومی که در تلفن‌های همراه و اخیرا در خودروهای الکتریکی بکار گرفته می‌شوند، اشاره کرد. درمان اختلال دوقطبی هم یکی از کاربردهای پزشکی لیتیوم است.

رقابت کشورها برای دسترسی به لیتیوم

مناطق خشک و بیابانی مانند آمریکای جنوبی، شیلی و بولیوی مکان‌های مناسب برای توسعه و تولید لیتیوم در جهان محسوب می‌شوند. آمریکای جنوبی از سال ۲۰۰۸، حدود ۶۰درصد از تولید جهانی لیتیوم را به خود اختصاص داده است. پس از آن استرالیا و چین سهم ۳۰ درصدی دارند و بر اساس تحقیقات کارشناسان داخلی، بستر دریاچه ارومیه نیز یکی از منابعِ اصلی این عنصر شیمیایی در فلات ایران است.

انتظار می‌رود بازار تقاضای جهانی برای لیتیوم رشد کند. توسعه باتری‌های لیتیومی و برنامه‌های کاربردی پاسخی مناسب برای تقاضای پیش‌بینی شده هستند. همچنین، متقاضیان به دنبال منابع لیتیوم جدیدی هستند تا لیتیوم کربنات با کیفیت بالا تولید کنند.

پیشتر، از ترکیبات و مواد معدنی لیتیوم در تولید سرامیک، شیشه و دیگر مصارف صنعتی استفاده می‌شد. اما به مرور، تقاضا برای فناوری‌های سبزتر به‌ویژه برای باتری‌های بزرگتر و سبزتر جهت استفاده در خودروهای برقی افزایش یافت. پیش‌بینی می‌شود تقاضای آتی برای لیتیوم رشد ۲۰درصدی در سال داشته باشد. در حالی پیش از این رشد ۷ تا ۱۲درصدی ثبت شده بود. نتیجه این خواهد بود که استفاده از باتری‌های لیتیومی بخش قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص دهند؛ باتری‌های لیتیوم یون قابل شارژ و لیتیوم پلیمر که نویدبخش تغییر بازار به سمت فناوری‌های پاک‌تر هستند.

باتری‌های لیتیومی در کالاهای مصرفی مانند تلفن‌های همراه، رایانه‌های قابل حمل، بی‌سیم دستی، بازی‌های الکترونیکی، ماشین‌حساب، ساعت‌ها، دوربین‌های ویدیوئی و ابزار دستی استفاده می‌شوند.

این امر شروعی برای تولید انبوه خودروهای هیبریدی و پلاگین هیبریدی و غیره توسط خودروسازان بزرگ مانند نیسان، تویوتا، هوندا، میتسوبیشی، هیوندایی، فورد، شورولت و جنرال موتورز است. ایران‌خودرو نیز در آخرین سیاست‌گذاری‌های تولیدی خود از به کارگیری لیتیوم در تولید خودروهای هیبریدی خبر داده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بولیوی، شیلی و آرژانتین احتمالاً به بازیگران کلیدی صنعت لیتیوم تبدیل می‌شوند. در عین حال، رقابت شدیدی میان ژاپن، اتحادیه اروپا و ایالات متحده برای جایگزینی باتری لیتیوم یون شکل گرفته است.

نقش لیتیوم در احیای یک دریاچه!

بیاییم نگاهی به ماجرای دریای سالتون در ایالت کالیفرنیای آمریکا بیندازیم که در حالی که روزی یک منطقه تفریحی پر رونق محسوب می‌شد، به دلیل آلودگی آب و چندین دهه خشکسالی دچار فروپاشی اوکسیستمی شد و شهرهای ارواح در اطراف آن شکل گرفتند. اما بعد از این فاجعه زیست محیطی، توجه مقامات به دلیل وجود لیتیوم کافی در این دریاچه به آن جلب شد. تخمین زده می‌شود میزان لیتیوم در این دریاچه به میزانی است که بتواند تمام تقاضای آینده پیش‌بینی‌شده ایالات متحده و ۴۰ درصد تقاضای جهان را برآورده کند. خبری مهم و بزرگ برای صنعت پررونق خودروهای برقی که لیتیوم مخرج مشترک انواع باتری‌های کاربردی در آنهاست.

گفته می‌شود این صنعت یک موهبت اقتصادی بزرگ برای منطقه است که جوانان آن با نرخ بالای بیکاری و فقر مواجه هستند. از سوی دیگر، آثار سوء گردوغبار سمی ناشی از خشک شدن دریاچه رنج زیادی را به این منطقه تحمیل می‌کند. پس این امر دو نتیجه مهم در برخواهد داشت؛ یکی جلوگیری از مهاجرت جوانان و احیای جوامع محلی و دومی کسب رضایت دوستداران محیط زیست با احیای دریاچه. حال باید منتظر ماند و دید که آیا در خصوص دریاچه ارومیه می‌توان انتظار داشت که برداشت لیتیوم عاملی برای بقای این دریاچه باشد یا خیر.